geplecgd, iigtleu zij eene Saksiscbe bezettiug tc Zuidwolde op , welke
zy gevankelijk te Groningen binnen bragten.
Behalve Appingedam zal er in deze provincie geene plaats zijn ,
welke zoo veei door inlandsche beroerten, vreemde invallen en bcstor-
mingen geleden heeft als W in s u m . Op den 11 Junij 1579 had aldaar,
ten overstaan van eenige Afgevaardigden van wege de Unie, eene
bijeeukomst tussehen de Groningers en G e o r g e v a n L a l a in g , Heer van
Rennenberg plaats, en hoewel de geschillen van de stad met de Om-
melanden de toetreding van Groningen tot de Unie van Utrecht in den
weg stonden , zoo zagen de Groningers zieh genoodzaakt, de Algemeene
Slaten en hunnen Stadkouder in alles gehoorzaamheid te belooven , en
liet R e n n e n b e r g zieh op het zelfde oogenblik, door de toezegging van
een jaargeld van 6000 gülden overhalen , zijne voorwaardelijke aan-
neming der Unie van Utrecht in eene zuivere te veränderen-, en ge-
droeg zieh althans schijnbaar , als een getrouw en ijverig aanhanger
van den Prins en de Algemeene staten , totdat hij eindelijk door zijne
zuster C o r n e l ia v a n L a l a in g verleid werd, die den weifelende Stad-
houder R e n n e n b e r g meineedig maakle en de Spaansche zijde deed kiesen
, wordende hij op den 5 Maart 1580 meer openlijk afvallig. Het
huis , waarin te W in s u m de evengenoemde vergadering gehoudeu werd,
is nog in wezen, zijnde eene groote herberg, de g e k r o o n d e Kar-
pe r , tbans bewoond , en in eigendom bezeten door K l a a s F r e e r k s
V e n n e m a en diens zuster A l e id a V e n n e m a .
Ook in den oorlog met Spanje troffen dit dorp nijpende slagen. Hoe
het er onder anderen in 1580 hier uitzag, kan men uit het volgende
oordcelen : » iTOmlanders van Adel ende aansien tot 400 huis-gesin-
» uen, ruiuiden in haest het landt , met sulken verbaestheydt, dat
v hen te lang dacht, vee ende inboedel mede te slepen : over welke
» dingen te plonderen de Borghers ende Soldaten van Groeningen drie
» ofte vier dagen besieh waren. W in s u m , O b e r g um ende F a r.n sum
» werden tot de grondt toe vernielt; de clocken jae steen wechgerooft,
» der Edelen huysen ten deele afgebrandt, lood, yser, graauwe steen,
» houtwerck vervoert, ofte te schände ghemaeGt (1).”
WINSUM, oudtijds W in d e s b e im , in het oud-Friesch W i l s e n , d.,
prov. Friesland, kw. Westergoo, griet. Baarderadeel, arr.. en 2J u,
W, Z. W. van Leeuwarden, kant. en 2£.u. N. W. van Rauwerd, aan
de vaart van Franeker naar Sneek. Men lelt e r , met de daar.toe be-
boorende b. Wi n sum e r -U i t b u u rt en Wi n s ume r -Br u g b u u r t ,
500 in w., die zieh meest op het maken van boter en kaas toeleggen.
De ligging van het dorp is zeer hoog ; ook ziet men, ten Z. van
het d., eene zeer hooge terp of vliedberg, werwaarts in oude tijden de
opgezetenen, bij ontstane hooge watervloeden , lijf en have konden
beveiligen. Men koudt deze terp voor eene der hoogste in de provincie.
De Herv., die er zijn, behooren .tot de gem. IVinsum-en-Baard,
welke hier eene kerk heeft, die voor de Reformalie ter begeving der
Abtcn van Lidlum plagt te staan en 100 goudgulden (ISO guld.) op-
bragt, terwijl het vikarisschap 76 goudgulden (114 guld.) waard was.
De prebende, die er was, gaf jaarlijks 90 goudgulden (135 guld.).
Aan den Proost van St. Jacobskerk te'Utrecht werden 16 Schilden
(22 guld. 40 cents) betaald. Deze kerk is een vierkant steenen gobouw.
De Doopsgez,, welke er wonen , behooren tot de gem. van Baard. —
De R. K., welke men er aantreft, parochieren te Dronrijp.
(1) SenoTAsus, de Gesthiedenissen van Frieilandt Oost ende West, 61. 857.
Ook behoort kieronder het voormaligc klooster Mo n n i k a -Ba j u i n ,
thaus eene boereplaats. Nog lag hier E k i n g a - s t a t e , mede legen-
woordig eene boereplaats. DoorTjALLiNG D o n ia v a n B o n n e t e r i* van Win-
sum en Sibb van Lidlum werd in de twaalidc eeuw het klooster Lidlum
gesticht, en in later tijd zijn daarin onderscheidene Abten uit dit dorp
geweest, met name H o it o de zeveude , U l p iij s de negende , en A escb
de negentiende Abt van dat konvent.
Dit dorp is mede vermaard , dcwijl het geslacht der beide broeders
Mstib l a u s en P ie r iu s W in s e m iu s van hier afkomstig was. Van den eerste
Staat aangeteekend , dat hij den 19 Maart 1616 tot Hoogleeraar in de
Ontleed- en Kruidkunde te Franeker werd aangesleld , in 1639 overleed
en in de akademiekerk begraven werd ; van den andere , dat hij den
5 December 1616 tot Historieschrijver van Friesland en den 28 Mei
1636 tot Iloogleeraar in de Welsprekendheid en Geschiedeuis aan ge-
noeinde hoogeschool werd aangesteld, en den 2 November 1 6 4 t ge-
storven is. Sommigen geven W in s u m voor de geboorteplaals dezer twee
geleerden op, doch wanneer men de beschrijviug van Leeuwarden , van
P ie r iu s W in s e m iu s , achter zijne kronijk gevoegd, inzie t, alwaar hij
van zijnen vader I I a ij o P ie r iu s W in s e m iu s gewag maakt, wordt deze
onzekerheid opgeheven , om de stad Leeuwarden voor beider geboorteplaals
te houden.
In den oorlog van den Nederlandschen Staat met Spanje , moesldit
dorp zeer veel lijden : want in 1587 werd het voor een goed gedeelte
door de Spanjaarden in de asch gelegd ; onderscheidene in woners zöchten
hun behoud in de kerk en toren, doch de vijanden staken dat ge-
bouw van onderen in brand, waardoor zij jammerlijk omkwamen.
W INSUM-EN-BAARD, kerk. gem., prov. Friesland, klass. van
Harlingen, ring van Boisward.
Men heeft er twee kerken : eene te Wi n s um en e6ne te Baard,
en telt er 690 zielen , onder welke 140 Ledematen. De eerste, die
in deze gem. het leeraarambt heeft w'aargenomen, is geweest C a s p a r u s
P e t r i S t o k m a n , die in het jaar 1583 herwaarts kwam en in het jaar 1599
overleed. In 1638 werd H u y n s met Win s u m - e n - B a a r d vereenigd,
doch in 1720 werd dit hier weder afgenomen.
WINSUM-EN-BELLINGEWEER, kerk. gem., prov. Groningen,
klass. van Middelstum, ring van Winsum.
Men heeft er eene kerk te Wi n s um , en telt er 740 zielen, onder
welke 135 Ledematen.
Na het vredesverdrag van Gent, bijzonder nadat de Religievrede
hier tot stand gekomen en de Unie van Utrecht door de Oinmelanders
aangenomen was, dus van 1578 tot 1580, is de Hervormde leer hier
verkondigd door eenen Predikant, U b e lu s genaamd, die geroemd werd
als een ijverig en godzalig man , welke er ook onvermoeid en niet zon-
der zegen het werk der bediening heeft waargenomen , zoo dat zeer
velen, zelfs uit de omliggende plaatsen , onder zijn gehoor kwainen.
Na de Reductie dezer provincie hebben Heeren Burgemeesteren en
Raad van Groningen , bij wien het patroonregt over Win s um Staat,
ook zorg gedragen , dat de evangeliedienst er van tijd tot tijd naar
behooren werd waargenomen. In het eerst , tot aan 1 6 5 3 , is deze
gem. met het naburige O b e r g um vereenigd geweest; doch vervol-
gens , na het overlijden van P e t r u s C r u c iu s , in 1652 , afzonderlijk door
Predikauten bediend , zijnde de eerste Leeraar, die alleen te Winsbm
de dienst waarnam , geweest H e rm a n n u s W a b e n d o r p , die er in 1653
kwam cn in 1693 overleed. In het jaar 1 8 2 0 , onder de bediening