Zalland-Drenthe-en-Groningen behoort; 340 zielen , ondci welke 220 Cum-
munikanten tel t , en door eenen Pastoor bediend wordt.
De l s r a e l i e t e n , wier getal er ruim 330 beloopt , maken cene
rings vnagoge u i t , waarin de dienst door eenen Voorlezer verrigt wordt,
en welke te N i e uwe - S c h a n s eene bijkerk heeft.
Men heeft in deze gem. een Gymn a s i um, een I n s t i t u u t voor
v r o u w e l i j k e o p v o e d i n g en vier lagere scbolen, als: twee te
Wi n s c h o t c n , 6ene te Bo v e n b u r e n en eene te S t. V i t o s h o l t
all« gezamenlijk geiniddeld door ruim 700 leerlingen bezocht.
Bet d. W inschoten of W indschoten ligt 7 n . O . ten Z. van Groningen
, 3 u. Z. W. van Appingedam. De tijd van de stichting dor
plaats is onbekend , maar dagteekent van zeer oude tijden , als zijndo
reeds in de twaalfde eeuw bekend. Zij beetle vroeger W indscuot of
W in sk o t , welke naam verschillend wordt afgeleid , want volgens som-
migen zoude zij ontstaan zijn, doordien bier ter plaalse een scbut of
scbot was in de Rensel, waar deze in de Pekel-A stroom val t, welke
schütten, naderhand door verlaten en sluizen of zijlen vervangen., op-
gewonden werden , om het water op te houden of te ontlasten , zoo als
men ze elders nog heeft ; zoo dat windschot beteekent bet schut, dat
opgewonden wordt. Anderen leiden den naam af van de overlevering
of sage, dat twee jagers ter wederzijden van bet dorp geplaatst, met
clkander op de jagt gingen, en om elkander te waarschuwen , in den
wind schoten. Een bunner was een zoo goed schütter , dat bij in een
scnoot drie ganzen met zijnen laadstok trof, die bij bet nedervallen
in eenen sloot nog eenen snoek raakte (1). Nog anderen geven weder-
om eenen anderen oorsprong aan dezen naam.
W inschoten was in den vroegsten tijd van zijn bestaan , toen de geb.
O os.te r e nd , Bo v e n b u r e n en Zu i d e r v e e n bet eigenlijke ker-
spel vormden , sleehts eene buurt, welke tot een vlek aangroeide, dat
zijn bestaan vond in de menigvuldige weverijen. Na in de zestiende eeuw
meermalen versterkt te zijn, ten einde tegenstand te bieden, aan de ge-
stadige vijandelijke aanvallen gedurende de Spaansche heroerlen, werd
het dorp in 1593 door Graaf W illem L o d ew ijk , op last der Algeineene Staten
* met vestingwerken omgeven , en gedekt door de schansen te Hoo -
g e b ru g en Wins chot er - z i j 1. Na den Munsterschen vrede in 1 6 4 8 ,
is echter deze vesting verwaarloosd. Wei zocht de Bisschop van Munster
B a re st van G a l en , bij zijne herhaalde invallen in de provincie Groningen
, als in 1665 e n l6 7 2 , de werken te herstellen, ten einde bier zijne
magazijnen aan teleggcn en een vast punt te hebben , uit hetwelk hij de
provincie kon beheerschen, dan hij werd telkens van bier verdreven.
Na dien tijd zijn de vestingwerken gelieel gesiecht, en worden er thans
nog sleehts enkele sporen van gevonden. Intusscben was in 1624 ,
toen de vijand uit Lingen een strooptogt in Groningen cn Drenthe deed ,
het zuidoostelijk gedeelte der plaats, na op brandschatting gesteld te
zijn , door hem afgebrand (bij welke gelegenheid ook het toen in de
nabijheid liggend klooster Heiligerlee het zelfde lot onderging) ; hierbij
zijn de toenmaals bloeijende weverijen te gronde gegaan. Daar de
plaats zieh meer naar het Noorden en Westen uitgebreid heeft , is dit
gedeelte naderhand minder herbouwd, maar draagt nog te dezen dage
den naam van Wevers h o r n .
Gedurende de achttiende eeuw herstelde W inschotbn zieh allengskens
van den teruggang, welk« het in de Spaansche en Munstersche
jri) D. B u d d in g s. Verhandlung over het Westlctnd ens. hi. 331.
oorlogen had te lijden gchad; doch vooral werd zijn toenemende bloei
bevorderd, toen in 1811 , onder de Fransche heerschappij , W inschotbn
werd verhevep tot de hoofdplaats van een kanton en van eene regtbank
van eersten aanleg, terwijl het onder de tegenwoordige regering in 1838 ,
als kantons- en arrondissements-hoofdplaats van dien naam is bevestigd.
In 1826 werd aan de gemeente eene stedelijke regering gegeven, of-
schoon als stad niet vertegenwoordigd in de Staten der provincie , zijnde
alstoen gerangschikt onder de steden van den vijfden rang. Terwijl
het inwendige der plaats,. in de laatste jaren , door het bouwen van aan-
zienlijke huizen, aanmerkelijk verfraaid is , heeft ook het uitweudige
hierin eene groote verandering ondergaan , door het aanleggen van
schoone publieke wandelingen. Het hier bestaande D e p a r t eme n t
der Maa t sc happi j : Tot Nut van ’t Algemeen kwain, in 1826,
op het denkbeeid , om de arbeidende volksklasse, gedurende den winter,
bij den stilsland van werk zulks te verschaffen, en bezigde , gelde-
lijk ondersteund door de ingezetenen , daarloe als middel, het aanleggen
en ontginuen van woeste gronden , door het plaatselijk bestuur liiertoe
günstig afgestaan. Hierdoor zijn, zieh al verder uilbreidende, thans
ruim zes bunders gronds in schoone bosch- en wandelperken herscha-
pen, welke zieh boven die der meeste vaderlandsche steden onder-
scheiden. Ook de in 1838 nieuw aangelegde begraafplaats brengt het
hare, door haren omvang, ligging en aanleg, tot deze verfraaijing toe.
In het geheel heeft W inschoten thans een günstig voorkomen.
W inscroten is gelegen op eenen zandbodem , op den rand van den Dol-
lard , zoo als deze in 1277 en volgende jaren het land was ingedron-
gen. Van daar, dat de landen , de plaats aan de oost- en zuidzijde
omgevende , het eerst aan het water zijn ontwoekerd , raisschien door
de indijking van 1454, en thans kleigrond zijn, ofschoon geene eigenlijke
polders vormende.
Voor het graven van een kanaal naar Groningen , op het einde van
de-zeventiende eeuw., stroomde door W inschoten het, toenmaals in de
Westerleesche-veenen ontspringende, riviertje de Re n s e l , doch is se-
dert dien tijd in gezegd kanaal opgenomen, begint dus thans te W in schoten
en valt bij de Win sc ho te rzij 1 in de Pekel-Aa , welke stroom
zieh naderhand met de Westerwoldsche-Aa vereenigde , en door de Sta-
tenzijl in den Dollart stroomende, aan de zuid- en oostzijde de grenzen
der gemeente vormt. Langs deze stroomen , tot eene trekvaart
aangelegd , bestaat een geregeld schuitenveer op de Nieuwe-Schans,
aan net koningrijk Hannover palende, gelijk er insgelijks ec.n geregeld
schuitenveer, längs het,kanaal, op Groningen bestaat. In ,1843 is er
een grindweg aangelegd van W inschoten naar Groningen , terwijl een
gelijke weg, van de eerste plaats uitgaaude , naar de Hannoversche
grenzen over de Nieuwe-Schans, in het jaar 1848, voltooid is. Men is
insgelijks bezig met een ontwerp tot eenen kunstweg van W inschoten naar
Munsterland over Bourlange, welke men hoopt, dat spoedig tot stand
zal worden gebragt. In bet ontwerp der spoorweglinie door de provincie
Groningen., is ook eene rigting van Groningen ovei^W inschoten
naar de Hannoversche grenzen opgenomen.
llet R aad i i u i s , in de Blijhamsterstraat 7 in het jaar 1845 gestiebt
en den 19 January 1846 plegtig ingewijd door den ßurgemeester Mr.
H erman J ohan E ngblkens, is een deftig gebouw, waar ook de arrondis-
sements-regtbank en het kantongeregt hare zittingen houden. Achter
dit gebouw is thans voltooid cn in dit jaar (1849) in dienst gesteld een
Bui s van A r r e s t , geheel ingerigt naar het'cellulairstelsel, het