gem. Br o e k - i n - W a t e r l a n d-Z u i d o r w ou de-e n-U i t d a m , Bui k-
s luot , L a n d s m ee r- c n-Wa terga n g, Honni c k e n dam, Hans*
dorp - Ho l y s l o o t - e n -Du r g e r d a n i , Ni eu wenda m - e n - Zu n-
derdorp en S c h e l l i n gwo u d e , welke, volgens het kadaster, ge-
zamenlijk eene oppervlakte beslaan van 7830 bund. 03 v.r. 82 v. ell.,
waaronder 7741 bund. 60 v. r. 43 v. ell. belastbaar land. Men telt er
1145 h., bewoond door 1420 huisgez., uitmakende eene bevolking van
7500 inw.
De landerijen in W aterland bestaan genoegzaam allen in lage weilan-
den, op welke vele melkbeesten geweid worden , waarvan de melk
voor een zeer groot gedeelte te Amsterdam verkocht wordt. Zij wordt
met eene menigte van schnitjes overgevoerd. Men gaat meestal van elk
dorp in een of meer schuiten gecombineerd , betwelk des morgens, bij
huune aankomst, en des avonds, bij bun vertrek , een aangenaam ge-
zigt van kleine zeilen op het IJ geeft, tenzij zij door windstilte moeten
geroeid worden. Hierin zijn de Waterlanders gewoon eene orde waar te
nemen, dat alle de mans en vrouwen, bij beurten in het gaan of ko-
nien , al het werk van bet roeijen moeten doen. De communicatic der
binnendorpen is meestal längs onrijbare gouwen , waarin vele bruggetjes.
De Herv., die er 5800 zijn , onder welke ruim 2500 Ledematen , makcn
de volgende 9 gem. uit : Bro ek-i n -Wa terlan d , B ui ks l o o t , Dur-
g e r d a m , Landsme er , Monn i c k e n d a m , N i euwendam, Rans-
d o r p-en - S ch el li n g wo u d e , Wat e r g a n g en Zu i derwoude -
e n- Ui tdam. Men beeft er 11 kerken, waarin de dienst gedaan wordt
door 10 Predikanten.
De Doopsgez.-, die er 60 in.getal zijn, onder welke 30 Ledematen,
makcn eene gem., zijnde die van l o n n i c k e n d a m uit.
De Evangel. Luth., die men er 230 telt, onder welke 140 Ledema-
ten , maken mede de gem. van Mo n n i c k e n d am uit.
De R. K., van welke men er 1340 aantreft, onder welke 940 Com-
innnikanten, maken de stal. van Mo n n i c k e n d am en N i e u w e n dam
uit, welke twee kerken hebben en door twee Pastoors bediend
worden.
De 70 Isr., die er wonen , behooren tot de bijkerk te Monnickendam. —
Men heeft in dit voorm. balj. 11 scholen.
In het jaar 1447 , onder de regering van F il ip s I , Hertog van Bour-
gondie, Graaf van Holland, werd hem eene bede van het gemeeneland
van Holland toegestaan, en daartoe cenige voorname mannen afge-
zonden, om die penningen in te zamelen, en de landen naar hunne
grootte en gelegenbeid te schatten , zoo als geschiedde over bet geheelo
land , bijgevolg ook over W aterland. Maar de Walerlanders klaagden
daarin te hoog,.en hooger dan te voren geschat te zijn ; en kwamen diens-
volgens daartegen op , zeggende groote schade door inbreuk van dijken
enz. geleden te hebben, doch het mögt niet helpen. Zij bleven echter
bij hun stuk, en wilden niet meer geven dan zij te voren gedaan hadden.
Heer J aw van L anov , Stadhouder van Holland, en die van den Baad
stelden{derhalve eene heirvaart door geheel Holland aan , om de Waler-
landers derwijze te straffen, dat er anderen zieh aan spiegelen zouden.
llij kwam met de zijnen geweldadig op W aterland aan , naro eenigcri
der rijkstc ingezetenen mede en vocrden hen als gijzelaars naar Js Gra-
venhage. Om deze te lossen , boden die van W aterland toen aan, het
gceischle- op te zullcn bmngcn , maar dit werd geweigerd , ten zij zij
bovcndien nog eene groote soinme gelds opbraglen , tot bet bouwen van
een zcer schoon vertrek aan de Raadkamer te ’s Gravenhage : ook mocsten
de gtjzelaars , verloouende geheel W aterland , in linnen klecderen, ter
algeineene processie voor het kruis gaan , welke plegtigheid le dien-
tijde te ’s Gravenhage gesehiedde.
W aterland heeft meermalen door watervloeden geleden , zoo vielen
er bij dien van 14 en 15 November 1775 le Buiksloot vier gaten in den
dijk , welke echter door het laten zinken van schuiten , zoo goed men
kon l gestopt werden ; voorts was de geheele Waterlandsche dijk zeer
beschadigd, en de halve dijk ter lengte van ongeveer 50 eil. aan den
binnenkant gezakt.
Maar vooral verschrikkelijk was de ramp , welke W aterland trof door
het overstroomen van den oostelijken vleugel van den steenenbeer , even
buiten het oosteinde van Durgerdam , en het vervolgens instorten van
dien beer. Deze doorbraak van den Waterlandscbe-zeedijk, ter lengte
van 125 en ter diepte van 50 eil. in het midden , opende aan de onstui-
mige zee eenen ruimen toegang, over een uitgeslrektheid van 1000 morgen
ruim 800bund.)grond. De dorpen Durgerdam , Ransdorp, Holijsloot,
Nieuwendam, :Schellingwoude, ßroek , llpendam, Landsmeer enz,, werden
door deze rarnp tot op eene aanmerkelijke diepte overstroomd. Het
Oostzaanderveld, een gedeelte van Wormerveer, Zaandam, de West-
zaander-polder, Westzaan , Krommenie en aangrenzendc dorpen tot voor
Uitgeest toe , deelden alle , de meeste grootelijks, in de jaminerlijke gc-
volgen van die overstrooming. Bijzonder hadden daarbij , de nabij de
doorbraak gelegene dorpen Ransdorp en Holijsloot den gcweldigsten aan-
drang van het water te verduren; daar de met geweid instroomende zee
hare eerste rigting naar die dorpen nam. Aangezien het water tot eene
verbazende hoogte opliep waren de verwachtingen, welke men ten aan-
zien van het lot der bewoners mel grond kon koesteren, zeer noodlottig ,
en stelde meu zieh als zeker voor, dat zoo niet vele menschen, ten
minste alhetvee, in gemelde dorpen zOude omgekomen zijn. Gelukkig
evenwel verloren bij deze ramp slechls vier menschen het leven , doch
er kwamen daarbij 28 paarden, 1036 stuks hoarnvee, 2316 schapun en
37 varkens om.
Het wapen van dit balj. is een schild van keel, met eene zwaan van
. zilver, met zes pijltjes van goud in den regter poot.
WATERLAND, dijkgraaf-en hoogheemraads., prov. Noord-Holland.
Dit hoogheemr. bevat, behalve het voorm. baljuwsehap van dien
naam , ook nog de gem. P u rme r e n d e en I l p e n d am- P u rme r -
l a n d - e n - d e n - II p , beslaatalzoo eene oppervlakte van 12,102 band.
54 v. r. 50 v. eil., waaronder 11,960 bund. 28 v. r. 85 v. eil. schot-
baar laud. In dit hoogheemr. zijn 8 walermolens aan de Poel, 2 aan
de Rijp, 5 nabij llpendam , 2 spekmolens bij Monnickendam, 2 uitwate-
ringsluizen de P o e l s l u i s en de Ri jpers luis en 2 schutshiizen , eene
te Nieuwendam en eene te llpendam. Het collegie van het dijkgraaf-
en hoogheemraadschap. heeft het opperbewind en bestuur over den Hoo-
gen Zeedijk in den Waterlandsche zeedijk en bestaat uit eenen Dijkgraal
en negen Hoogheemraden ; als een uit de stad Monnickendam , een uit de
stad Purmerende, een wegens Purmerland en zes uit de bijzondere Waterlandsche
hoofddorpen , die ieder eenen Heemraad magtigen. Het Col-
legie wordt bediend door eenen Secretaris, die altijd Secretaris van
de stad Monnickendam i s , en , even als de Dijkgraaf, zijn ainbt voor
zijn geheele leven bedient. De Heemraden worden voor den tijd van
drie jaren gekozen en aangesteld, ten zij zij, hetgeen zeldengebeurt, in
dit ambt worden aangehouden. Uit de gemelde negen Heemraden worden
jaarlijks vier der leden gemagtigd, waarvan twee genoemd worden