dikwljjs bolle ieeito sUum, die con trotsch gezigl opieveren. Er is eco
rijks-hengstenvecr op Numausdorp, terwijl er ook passagiors paar Oolt-
gcnsplaat worden overgezetj alsmede een station der stoombooteu van
Rotterdam op Antwerpen en Middelburg.
De stad is in bet jaar 1!j83 gebouwd en op eigen kosten versterbt
door W illem I , Erins van Oranje, met het doel, om eene zecmogen-
Iieid te beletten , in lijd van oorlog, Holland van Zeeland te scheiden.
Zij bcslaat, met de buitengronden, cene oppervlakte van 86 bund.
79 v. r. 46 v. ell., en binnen bare wallen 19 bund. 60 v. r. 77 v. ell.
Zij heeft eene rondo gedaante , en een half uur in den omtrek, doch is
inwendig weinig bebouwd en bevoikt, zoodat zij ruirn bet dubbel aantul
buizcn en zielen zou können bevatten , teilende men er slechls 218 b.
en ruim 1100 inw. Overigens is zij regelmatig verdecld , als : van
bet Oosten naar het Westen door de Land p o o r t s t r a a t in twee
gelijke deelen, waarvan het noordelijke drei door de breede en in bet
midden met boomen beplante Vo o r s t r a a t weder in twee gelijko deelen
verdeeld wordt ; beide genoemde straten bevatten vele goede huizen ,
zijnde nog cenige achterwegen niet noemenswaardig.
In het midden van het zuiderdeel is een ruim vierkant plcin, bet
Kc r k h o f gcnaamd, door breede gracht omringd, met steenen brug
en fraai ijzeren sluithek. Dit plein , waarop de Hervormde kerk, be-
nevcus de kosterswoning en het schoolgebouw , Staat, dient tot be-
graafplaats voor de verschillende gezindheden. Dit gedeelte der stad
is overigens schaars van huizen voorzien, doch bevat dc meeste militarne
gebouwen, welke veel mimte innemen.
In het jaar 1688 had men het oog op de W illemstad, om aldaar een
dok voor ’s Lands schepen van oorlog aau te leggen, en wel in dier
voege dat die schepen, tot voorkoming van bederf , altijd vlot en driftig
zouden moeten leggen. Men achtle zelfs dat een dok bij do W illemstad
, minder kostbaar en tevens veiliger te maken was dan in Helle-
voetsluis , alwaar men echter eenige jaren later zoodanig dok aanlegde.
De stad heeft twee poorten, als: de Wa t e r p o o r t ten N., een
hoog vierkant gebouw , met een gewoon buisdak en de L a n d p o o r t ,
leu 0 ., zijnde slechts eene doorsnijding van den hoofdwal.
De bavenkom is aan het noordeinde der stad en allcen voor ligte
vaartujgen geschikt. Zij heeft door eene spuisluis gcmeenschap met.
de hooldgrachl. De mond der haven is buitendijks, aan het einde beeft
men op groote diepte een kostbaar havenhoofd.
Dc vesting beeft zeven kleine bolle bastions, die de namen dragon
der voorm. zeven provincién en gelegen zijn in eene vrij regclmatige
ovale gedaante. De hoofdwal is alleen aan de rivierzijde, met beklee-
dingsmuren voorzien en wel bet rivierfront eil de helft der beide aan-
grenzende fronten. De natte hoofdgracht is vrij breed , daar door lig-
gen twee steenen dämmen, ten N. W. en N. 0 . , welke tegen de zeedij-
ken stcunen en waarvan eerstgenoemde eene inundatiesluis heeft ; de
haven , welke door het rivierfront binnen de vesting komt, is aan
wcerszijden door een steenen beer van deze gracht afgeslotcn ; de
westelijke beer heeft eene spuisluis en daarover, vlak voor de Waterpoort,
ligt eene houlen ophaalbrug.
Er is slechts een buitenwerk, zijnde een ravelijntje voor de Laud-
poort, en rondom het niet bekleedde deel van den hoofdwal loopt een
glacis coupé met voorgracht , zijnde echter laag en smal en daardoor
ongesebikt ; aan de rivierzijde is het ooslelijk gedeelte lusschen de
•baren en den üostzeedijk van een gewoon glacis voorzien, terwijl het
westelijk gedeelte een tlaauw en vrij breed afbellund lerreiri i s , met
een dijkje, dat van het havenhoofd tot tegen den Weslzecdijk aan-
loopt en het La n t a a r n d i j k j e wordt genoemd , als gcleidende uaar
eenen fraaijen honten lantaarnopstand. Den 3 April 1669 werd bet
octrooi tot het daarstellen van dat baken verleend.
Tot deze vesting bebooren nog de forten de Ru y t c r en dc Hol .
Zie die artikelen.
Men heeft er de volgende militaire gebouwen :
Het Go u v e r n eme n t , in de Hofstraat, ook wel het P rin senil
uis geheeten , omdat het door M a u b it s , Prins van Oranje, gestiebt
werd. Het is een ruim , aanzienlijk gebouw, doch dient tbans tot
I n f i rm e r i e , M agaz ij nme e s ter s w o ni n g enz. Het voorpleiu
is tot G e s c h u t p a r k in gebruik.
De Ka z e r n e , aan de Kerkring, bestaat uit twee blokken, welke
door rnuren vereenigd zijn , en zoo doendo eene binnenplaats vormen.
Zij is in 1748 gebouwd ; kan 800 man bevatten, doch is niet boinvrij,
Het Ar s e n a a l , aan de Haven, bij de Waterpoort, is een doel-
madg en schoon gebouw, in 1793 opgetrokken , doch niot boinvrij ,
daarbij zijn het kogelpark, een brandspuitbuis en eene groote ruiine
pomp , welke zelfs dikwijls in de behpefte der ingezetenen voorziet.
Voorts twee kleine Wa c h t h u i z e n aan de beide poorten, welke
raede aan het Rijk behooren ; een groot boinvrij Kr n i dma g a z i j n ,
in 1811 gebouwd , voor 90,000 poud buskruid; een klein niet bom-
vrij Kr uidmag a z i j n voor 18,000 pond j twee Ko g e l g l o e i o v e n s ,
en twee houten Lood s e n t o t b e r g i n g v a n ma t c r i e e l .
Het S t a d h u i s , aan de Paradeplaats , is een vrij aanzienlijk gebouw
, met. het jaartal 1620 voorzien , en hebbende het beeid der ge-
l-egligheid in eene nis boven den ingang ; achter tegen den regter-
vleugelmuur Staat een achtkante toren aangebouwd, met een uur-
werk en kort spits dak.
De Herv ormd e k e r k , op het Kerkhof, is een fraai gebouw van
achthoekigen vorm, en door een dergelijk hoog koepeldak gedekt,
waarop nog een rond houten torentje prijkt. ln 1604 was zij vol-
bouwd. Zij is in 1791 gedeeltelijk hernieuwd, is inwendig bijzonder
iuchtjg en heeft eenen fraaijen predikstoel en een net orgel, hetwelk
in het jaar 1774 aan de gemeenle ten geschenke is gegeven, door
W illem V , Prins van Oranje, destijds Heer der heerlijkbeid. Volgens
een oud register is er op den kerktoren een speelwerk geweest ; het
blijkt ten minste , dat de herstelling van de beide horologien , te we-
ten van het stadhuis en kerk, benevens het speelwerk, op den 27 Oc-
tober 1640 , aan eenen horologiemaker uit Dordrecht is aanbestced voor
100 caroli gülden (125 gu ld .), terwijl uit verdere stukken blijkt, dat dit
speelwerk in 1678 nog bestond ; dan , hoe dit is weggeraakt en waarom
is onbekend. Achter tegen de kerk is de consistoriekamer aangebouwd.
De Ro oms c h -E a t h o l i j k e k e r k , in de Landpoortstraat, aan
Onze Lieve Frouw toegewijd en in 1832 gestiebt, is voorloopig slechts
een honten schuurgebouw, zonder toren , doch inwendig geplafonneerd
en sedert kort van een orgel voorzien.
Het We c s h u i s der He r v o rmd e n is opgerigt in 1671, aan de
wcstzijde van het Kerklwf; doch in 1781 is daarvoor een ander lokaal
gebouwd, op de Voorstraat. Daarin bevinden zieh thans 12 jongens
en 11 meisj.es.
Men beeft er ecu P o s t k a n l o o r , een S t a t i o n der paarden*
posteri j en eene Rank van l e e n i n g , alles op de Voorstraat,