krijgt, even boven het dorp Haren , weder eenen buitengemeen krori-
keligen loop , die haar tot aan de stad Groningen bijblijft, waar zij
zieh thans stört in liet Scdmitemliep, en den naam van R eitdiep aan-
necint. Hevig is vooral in den winter of na zware rcgenvlagen de
stroom dezer rivier , betwelk aan haar sterk verval , vooral in Bren-
ihe, moet toegeschreven worden. Zie voorts R eitihep.
AA of A ha , ook wel K a l t e A a of K ou d e A a , dat is K ou d e W ater
, gelieeten , kleine riv., die, in het westelijke deel van het Pruis-
sische regdistr. Munster , bijna 5 urcn ten westen van het
stadje Coesfeld , entspringt, met eenen noordwestelijken loop , door het
stadje Ahaus en längs Wesscin en Alstede vloeit, ter hoogte van het
Witteveen in Overijssel komt, v-oorts in eene W. N. westelijke rig-
ting doorstroomt, tot zij , niet vor van Goor,in de Regge valt, of die
rivier helpt vormen.
AÄ, \Vkerreis, Weegreis of Wegreize, riv. in de Baronij van
Breda, p r o IVoord-Braband , die zijnen oorsprong neemt uit twee
aderen , waarvan de eene bove.n Brecht, en de andere boven West-
doorn, in de heidc van Antwerpen , ontstaat, den naam van B i j e o o p
mededragendc, aan de grenzen eerst de ICleinbeke en nog een
ander riviertje ontvangt. Onder Znndcrt en Wernhout in ons Yaderland
körnende, loopt de A a door die gemeente, alsmede door
Rijsbergen en Prinsenhage , naar Breda, waar zij zieh voorheen in.
de stadsvesten ontlastte , en voornamelijk diende , oin den thans
afgebroken, grooten watermolen in beweging te brengen ; het ove-
rige water , dat door dien molen niet kon verzwolgen worden , liep
door twee kanalen , beide nog in wezen , waarvan het eene, ge-
naamd de Gampel , binnen de stad boven de tolbrug en het andere
de Donk geheeten , beneden die brug zieh in de Merk ontlastte^
In het jaar 1682 lieeft men echter den loop van dit riviertje geheel
en al gestopt , en het even boven Breda in de Merk geleid. Door
deze afleiding der A a zijn hare spranken de Gampel en de Donk
mede ten eenenmale afgesneden, en deze krijgen nu het water alleen
door den gewonen vloed uit de Merk. De Gampel lieeft, door
middcl van eene sluis in de stadsvest, zijne uitwatering welbehouden,
maar de Donk loopt tegen den wal te niet.
Onder de gemeente Rijsbergen wordt cen korenmolen door het water
dezer rivier in beweging gehragt.
AA (ALMELOSCHE), riv. in Twente, prov. Overijssel, die, met Z,
verscheiden takken, op de grenzen van Hannover, in het gebucht I
Mander, onder Tubbergen, ontspringt, voorts zuidwestwaarts naar
Almelo loopt, en , na die stad doorstroomd te hebben, dezelfde rig-
ting houdt, tot zij zieh met de V r i e s che A a vereenigt, met
welke zij eenen zuidelijken loop neemt, om zieh, tusschen Enteren
Rijssen , in Ae. Reg ge te ontlasten.
AA (ASTENSCHE), riv. in de Meijerij van ’s Hertogenbosch, kw.
Peelland, prov. JYoord-Braband, die omstreeks het gehucht Neerkant,
gemeente Deurne en Liessel, met Verscheiden adertjes in de Peel ontspringt
, noordwestwaarts aanstroomende längs Liessel vloeit, ver-
volgens tusschen Vlierden en Ommelen doorloopt, en, beneden Lierop ,
1 u. boven Helmond, in de Aa of Ade valt. Tusschen Vlierden en Ommelen
drijft de A s t e ä s c h e A a een watermolen, de Belgerensche molen genoemd.
Men wil, dat zij door de bebouwing van nieuwe gronden längs hoe water-
rijker wordt, zoodat de watermolen van Stipdonk, die even beneden de
plaats, waar dit rivierlje in de Aa valt, op deze laatste rivier gevonden
wordt, behalve in tijden van langdurige droogte, in den zomer zei gen
eenen dag behoeft stil te staan.
AA. (BAKELSCHE) of V l ie r , riv. in de Meijerij van ’s Tiertogenbosch,
kw. Peellaild, prov. Noord-Braband, dat onder de gemeente
Deurne cn Liessel uit de Peel voortkomt, tusschen Deurne en Bakel
westwaarts aanstroomt, en zieh, na de Kawi jsche Loop cn
de Ou de A a ol 'Raaksche Loop opgenomen te hebben ,. bij het
GuldenhuisteRixtel, met de A a of A d e vereenigt. Zij wordt ook wel
eens , vooral beneden Schaapstal, eene buurt onder Bakel en Milheze-,
waar zij voorheen eenen oliemolen dreef, de S chaapstalsche A a genoemd.
AA (BLOKZIJLER), riv. in Overijssel. Zie A a (S t e e nw iik e r ) .
AA (DRENTSCHE) , riv. in Brenihe en- Groningen. Zie A a ofAnA ,
ook wel D rentiische A a.
AA (FIVEL) of F imee A a , doch doorgaans enkel de F iv ee genoemd ,
riv. in Groningen, die oudtijds hären oorsprong had in de hooge zuidelijke
veenen van Duirswold, van waar zij noordwaarts stroomde tot Wittc-
wierum. Aldaar verdeelde zij zieh m twee takken, welker noordelijk-
ste en tevens voornaamste, längs Wester Emden uitliep in eenen zee-
boezem, die toen bezuiden het Zand en Garshuizen zoover landwaarls
indrong ; maar de andere tak nam den loop naar Äppingadam , en loosde ,
op de hoogte van Delfzijl, de wateren in den mond van de Ecms. Dan
omtrenthet jaar 1258 stopte een zware storm den noordelijken inham ,
en vuldc dien geheel met slijk. Dit deed Wester Emden, voorheen
eene vermaarde zeeplaats, mcrkclij k vervallen , en daartegen Äppingadam ,
waar nu alleen de uitloop der F iv el -A a overbleef, in vermögen rijzen.
Sedert liet graven, in het laatst der zestiende eeirw , van het tegen-
Woordige Bamsterdiep , loopende van Groningen naar Delfzijl, verloor
de F ivee , welke een gcdeclte van dat diep uitmaakte , geheel liarcn
vorigen naam. Ook zijn de sporen van haar vorig noordelijk bed
thans zoo onduidelijk en weinig beduidend, dat zij niet meer als rivier
kan opgcteld worden. Het voormalig kwarticr Five Igo ontlcende
van deze rivier zijnen naam.
AA (GROOTE), graclit te Zwolle, prov. Overijssel, die haar water aan
de Oostzijde door eene walerpoort, gemeen met de Kl e in e Aa , uit
de vest ontvangt, cn , na de stad doorstroomd te hebben , zieh aan de
Westzijde, bij de Vischmarkt, in de vest of het Zw a r t e Wal
e r ontlast.
m u ." AA (HAYELTER) , riv. in Brenihe, die, cen weinig ten 0. van
atrjii. hot dorp Beilen, uit eenen zamenloop van verscheiden beekjes ontstaat,
vervolgens totomtrent Dwingelowestwaartsafloopt, van waar zij,
zieh meer znidwaarts wendende , op eenen kleiuen afstand, längs Ilavelte
loopt, cn , hier cn daar eenigen toevoer van water bekomen heb-
bende, eene menigte graslandcn, ter wederzijde van baren stroom ,
besproeit; tot dat zij, een weinig ten N. van Meppel, de Wol d - A a
ontvangt, met Welke zij door die stad hecn stroomt, om zieh, een
weinig lager, al spoedig te vereenigen met de Rees t en met' deze de
meer belangrijkc rivier, het zoogenaamdc Meppelerdiep, daar.te stellen.
Zij was voorheen ; tot bij Dwingclo, voor pramen bevaarbaar. Nu is
zij het voorname voedingsmiddcl voor de in het laatst der vorige
ccuw gegravene Smildervaa'ri', die , door het ree.ds genoemde Meppelerdiep
en het Zwarte ivater , de hoofdstad en het voornaamste ge-
deelte der provincie Drcnthe met de Zuiderzee in verbinding stell.
AA (HOOGEN), onder dezen naam komt het geh. H ooce A aree . prov.
.¡innrd-ßrahaiid, gemrenlijk voor. Zic A aree (H ooge).
A A (1IUNSE-), riv. in Brenihe en Groningen. Zie liuvsr..
I ^ J 'i ! < ¿'Zjee e/s d* (?. CiÄn/.M/y( .¿jrt