zijnde vervolgens, na de hier ingevoerde Hervorming, door de Doops-
gezinden der oude Vlainiiigen tot eene kerk gebezigd , toen verlaleu ,
on in 1814 afgebroken, als wanpeer de grond l)ij eenen tuin werd getrok-
k c u . Under de nog bestaande openbare gebouwen van A ppingedam verdient
bet 11 a a d li ui s , in welks onderste gedeelte de Wa a g is, vermeld
te worden. Het heeft eene rnime raadkamcr , waarln vroeger de
synode, die* 0111 het andere jaar in deze plaals bijeenkwani, liarcyeiga-
deringen hield. He arrondisscmentsregtbauk lioudt bare zitting hier in
eene voormalige pastorie ten 0. van de Herv. kerk.
De Herv. gern., die hier 1600 zielen t e lt, tot de klass. cn ring van
-Appingedam belioort, en vroeger door twee Prcdikanten , maar thans
slechts door eenen bediend wordt, heeft hier eene groote en schoone
kerk met eenen fraaijen predikstoel en een vrij goed orgel. De
zware toren , die vroeger bij deze kerk plagt te staan, is in 18oo
afgebroken, cn in dat en hetvolgendc jaar door eenen nieuwen,
ligtcr gehouwden lantaarntoren vervangen. Voör dc Kerkliervorming
was deze kerk aan den H. N ico la a s , Bisschop van Myrra, toegewijd ,
lioewel zij toen zoo groot niet was als thans, want zij is , sedert de Her' •
godsdienst daarin werd uitgeoefend , van tijd tot tijd rnimer gemaakt. De
Pastoors dezer kerk waren Oflicialen en Gommissarissen van dery Risschop
van Munster. Te dien tijde had men hier ook nog de A u g u s t i n u s - of
Br o e r k e r k , welke aan het klooster der Monniken dezer orde behopr-
de, maar voor de reductie der stad Groningen, en wel jn I ->62.
even als het klooster, geheel werd vernietigd en met alle de iiikomsten
aan de gemeente tot eene nieuwe parochiekerk afgestaan. Behalve dit
klooster had men er mede een van de Franciskanen , dat in i328 ,
gesticht was, maar van hetwelktlians ook niets meer in wezen is. De
eerste vaste Predikant alliier was J ohannes M il iu s , die in den beginne
in het Schnttenhuis en , niet lang na het aannemen van den religie-
vrede, in de Augustinuskerk de dienst waarnani. Toen echter in 11580,
door den trouweloozen afval van R ennenberg , de stad Groningen weder
onder de Spaansche heerschappij kwam, geraakte de Herv. gem. van
A ppingedam uiteen, en bleef eenen geruimen tijd herderloos ; maar op
de eerste synode, die te Groningen gehouden werd , nadat die stad tot het
Bondgenootschap der Vereenigde Nederlanden was leruggekeerd ; verscheen
reeds R edolphus A r to pa eh s , als Predikant te A ppingedam , cn niisschien
had deze daar reeds gediend , nadat Oterdum en Delfzijl in 15.8» cn
1891 door de Staatschen heroverd waren. De predTivantsp laats wordt
vervuld door een vrij beroep van den kerkeraad en de Kerkvoogden.
De R. K. statie, die tot het dek. van Groningen behoort, heeft hier
eene goede, thans vergroot wordende kerk, die aan den H. N icolaas is
toegewijd, en met eenen toren prijkt, welke in 1800 gebouwd is,. Zij
t p l t ruim 260 zielen en wordt bediend door eenen Pastoor.
De Joden, wier getal liier 148 bcloopt, hebbeninhet jaar 1801 eene
svnagoge te A ppingedam gesticht, die door eenen Yoorlezer bediend wordt.
De Doopsgez. gem., die nog in 1800 te A ppingedam gevonden werd , heeft
sedert opgehoudeii te bestaan , zoodat de w einige leden van die gezindheid ,
welke te dier plaatse wonen , thans tot de gem. van Zandl behooren.
Zij hield hare kerkvergadering in het voorschreven muntgebouw, het-
welk stond bij de Brecdebrug, in de Dijkstraat.
Men heeft hier eene La tij ns ehe school , in w e l k e door eenen Rector
onderwijs gegeven wordt, en die 12 leerlingen te lt; eene Fransche
kostschool met 50scholieren ; eene L agere school der eerste klasse
met 280 leerlingen; een Depar tement der Maatsehappi j : lo t
Nut van ’t Älgemeen, dat den 29 Junij 1828 opgerigt is en ait,41 ge-
wone, 2 lionoraire leden en 1 donatrice bestaat; eene Bi jbelvereeni-
ging, die 52 leden telt; en een Di s t r ibut iekantoor v o o r de
brieve n.
Nadat A ppingedam eene vesting geworden was, heeft het onderschei-
-dene malen de rampen des oorlogs mocten verduren. Zoo werd de
plaats in het jaar 18Ö0 door de Groningers belegerd, welke zieh echter
weldra , zoo- door de gemaakte overstrooming, als doordien E dzard ,
Graaf van Oöst-Friesland , die , van over de Eems , de Appingedammers
met schepen te hulp kwam en zieh met eene genoegzame magt
in de plaats wierp, genoodzaakt zagen het beleg op te breken , terwijl
zij , bij den aftogt, nog sterk door ’s Graven volk geteisterd werden.
Maar het jaar 1514 was zoo veel te noodlottiger voor A p p in g ed am ,
toen het door G eorge , Hertog van Saxen, met het gros zijns legers
aangevallen werd. De plaats was toen redelijk wel versterkt, en , behalve
met een groot aantal landvolk , door 800 welgeoefende Soldaten ,
onder het bevel van O tto van D ie p iio l t , bezet. De Hertog liet onver-
wijld den Fivelstroom onder en boven met bruggen beslaan en de
sloten in de weide dempen,' ten einde het grof geschut te gemakke-
lijker te kunnen aanvoeren. Hierop beukte hij op eene verschrikke-
lijke wijze de wallen, terwijl hij met gloeijende kogels groote Schade
aan de huizeri toebragt. Die van binnen arbeidden daarentegbn onvef-
moeid , zoo aan het vullen der bressen , als aan het blusschen van den
brand in de huizen , wordende daarin zelfs door de vrouwen en hinderen
geholpen. Reeds onderseheidene malen had de Saks eenen storm
gewaagd, maar was telkens door de belegerden afgeslagen; tot dat
het hem eindelijk den 4 Augustus ; toen hij in den vroegen morgen de
stad op drie plaatsen te gelijk aanviel, gelukte , niettegenstaande de
dapperste verdediging door de belegerden ,- A ppingedam stormenderhand
in te nemen, waarop de stad aan de toomeloosste woede van den
soldaat ten prooi stoud , wordende er een ijsselijk bloedbad aangerigt',
in hetwelk noch vrouwen, noch kinderen , noch grijsaards gespaai’d
werden. De stad werd echter nog in hetzelfde jaar door Graaf E dzard
herwonnen , wordende de bezetting door gebrek aan leeftogt tot de
overgave gedrongen ; waarop de vestingwerken in 1516 gesiecht werden.
In 1536 werd A ppingedam door M einuard van H a m , een beroemd
vcldheer van Hertog K arel van G e l d e r , wederom versterkt, ten welken
einde hij de landlieden van Fivelgo opriep, om hem behulp-
zaam te zijn , niettegenstaande de Groningers, die toen reeds de zijde
van K arel V , als Hertog van Rraband, Graaf van Holland en Heer
van Friesland en Overijssel, gekozen hadden, dit met alle magt
zoehten te beletten ; want in het verdrag, hetgeen die van Groningen
den 15 Junij 1836 met dien Vorst hadden aangegaan, was
onder anderen bedongen, dat alle de vastigheden ten platten lande
gesloopt zouden worden. G eorge S chenk van T o ü t en bu bg, de eerste
Spaansche Gouverneur van Groningen, maakte er nu terstond zijn
werk van , om A ppingedam te belegeren , maarkonde de plaats , uit hoofde
van den sterken tegenstand , welke hem door die van binnen gebo-
den werd , niet darr zeer langzaam tot de overgave dwingen.
Maar de belegerden, door de nederlaag der troepen, die hun te hnlp
gezonden waren , zieh van alle hoop op ontzet verstoken ziende en gebrek
aan leeftogt liebbende , vonden zieh genoodzaakt, om, den 2 September
1536, de plaats aan S chenk over te geven, en dat wel op zeerharde
voorwaarden f want de Bcvelhebbers moesten krijgsgevangen blijven,