AS P.
bestaandc in de uiterwaarden : de 0 m 1 o o p s t a a r t , het 2 w a n e n d a a 1,
de Boezern of He l l o s c h c - b o e z em en bet B1 o k la n <1; geza-
menlijk uilmakende de gem. As p e r en in Zuid-Holland en een ge-
deelte der gem. Herxvi jnen in Gelderland.
Deze baronie beslaat eene oppervlakte van 1162 band. 33 v. r. 21 v.
eil., heeft 189 h., 1 korenmolen, 1 Herv. kerk, 1 school, en telt
1230 jmv., die meest in landbouw, paardenfokkerij en veeteeltlmn
bestaan vinden, ofschoon liet rundvee hier niet zoo zwaar wordt, als
vvel elders in Zuid-Holland. Zij ligt in de algeinoene bedijking van den
Tielerwaard, voor zoo verre de rivieren de Waal en de Linge betreft, maar
zij heeft aan dric kanten bare eigene dijken, zijnde deLingedi jk, de
La a rdi j k en de Achterdi jk. Desniettegenstaande is liet land nietal-
leen aan overstroomingen door doorbraken onderworpen, maar heeft ook
den last om het water, waarmede andere naburige landstreken veel
bezwaard worden, over zijnen grond te moeten uitloozen. zijnde daar-
toe ruim de helft van den A s p e r s c h e n L i n g e d i j k overlaat.
Zoo ras liet water in de Over- of de Neder-Betuwe doorbreekt en op
eene bepaalde lioogte tegen den Diefdijk boven Leerdam staat, moet
de?e pverlpop worden doorgegraven, waardoor de Tiele r wu a rd, Aa baronie
Asperen , en de gem. Heukelom en Spijlc geheel onder water
gezet worden., welk water zieh te Dalem, even boven de stad Gorinchem ,
döor eene slnis met drie openingen, ter diepte van 4 palm. 6 d. onder A.P.,
ieder 3 e l , 6 palm. 8 d. wijd en door drie zoogenoemde overlaten
in den Waaldijk , boven het veer op Woudrichcm te openen, in de Waal
.ofMerwede ontlast. Het peil der doorsteking is op drie plaatsen gesteld:
als te Leerdam aan deVeerpoort, aan de Acquoysche sluizen bij den Horn ,
cn te Aspercn aan de Waterpoort. Deze overlating van water geschiedt
volgens onderscheidene overeenkomsten, gemaakt tnsschen de Heeren
van den Alblassgrwaard, benevens die van de Vijfheerenlanden en de
Heeren van den Tielerwaard, Asperen , Heukelom en Spijk, waarvan de
grondslag gelegd werd in een verdrag, door tusschenspreken van Gecom-
mitteerde Kaden, aahgegaan in den jare 1660. De landen in den Ticler-
waard zijn echter niet gehouden eenigen overloop te gedoogen, dan bij
gelegenheid van overstrooimng van. opperwater uit de Betuwe. Dit
water , dat dikwdjls te lang op de landerijen blijft staan en er vele liezen
en biezen voortbrengt, vermindert de vruchtbaarheid van den grond,
die anders , naar men meent, go.ede wei-, liooi- en zaailanden zoude op-
leveren. ' De grienden worden met elzen en wilgen beplant, om tot
brandhout te gebruiken.
De baronie A speren maakte oudtijds een gedeelte van het graafsehap
Teisterhand dit j naderhan.d heeft zij aan den huize van Arkel toebehoort,
hoewel sommigen meenen, dat zij vroeger hare bijzondere Heeren heeft
gehad, omdat men in het jaar 1080 van eenen Gerungo van A spekt vindt
gewag gemaakt, terwijl in het jaar 1188 nog iemandvan denzelfden naam
vermeld wordt. Zij schijntin het jaar 1112 of kortdaarna tot eene baronie
verheven of ten minste van het Land van Arkel afgescheiden te zijn,
want, toen.Ta n III, Heer van Arkel, van eene bedevaart thuis körnende,
eh onderweg ziek geworden zijnde, in dat jaar overleden was, en zijne
goederen onder zijne drie zonen J a n , V oipert en H ugo verdeeld werden ,
viel, onder anderen , A speren aan V oipert ten deel, wiens zoon Gerrit
van A r k e i de baronie weder aan zijnen neef , J an VII, Ileer van Arkel,
verkocht, zoodat zij an weder met Arkel verbonden bleef tot het jaar
1272, toen zij , na liet overlijden van J an de Sterke, Heer van Arkel, bij
de verdeeling Vah diens nalatenschap, tusschen zijne twee zonen J an
en O tto, aan dezenlaatsten ten deel viel, die haar, in het jaar 1315 ,
aan W u l m I I I , Graaf van Holland, opdroeg, van wien hij haar weder
als leen onlving, sedert wanneer A speren altijd eene baronie op zieh
zelve, en tevens een Hollandsch leen gebleven is.
Door hethuwelijk van de tiende vrouw van deze baronie, wier naam on-
bekend is, met D irk van P oi.anen , Heer van de Leck, ging A speren aan
het geslacht van P olanen over. Haar zoon O tto van P olanen liet geene
zonen na, waardoor de baronie verdeeld werd onder twee zijner doch-
ters, A lferabe en B elior of B elia , die, ieder voor de helft, Vrouwen
van A speren waren. A lferabe, die het kasteel ten N. der stad A speren
bezat, trouwde met J an Heer van Langerak, wiens dochter E lbueg
van L angerak, door haar huwelijk met R utger van den B oetzelaar, de
helft der baronie in dit stamliuis overbragt. B elior behield het kasteel,
hetwelk len Z. der stad stond, en nam tot echtgenoot A rend P iek van
B eestdam. Eenen gcruimen tijdleefden de beide zwagers zeer vreedzaam
met elkanderen, maar eindelijk beklaagde zieh A rend P ie k , dat R ittger
van den B oetzelaar hem het inkomen van de molenmaat, de tienden en andere
renten onthield ; en toen hij hiervan, op zijne herhaalde aanma-
ningen, geen voldoeningerlangde, zocht W illem van B oren, een zijner
¡nabestaanden, dit ongelijkte wreken. Te dien einde begaf hij zieh, op
zekeren vroegen morgen, op den voorburgt van R utgers kasteel, met
oogmerk, om dit te overweldigen en R otger gevangen te nemen of dood te
slaan , trachtende tot dat einde de groote poort met geweld open te
breken. Hierop kwam, R dtger ongewapend met zijne dienaars toeschie-
ten en verdedigde de poort, zoo als hij best konde. Als W illem van
B oren nu zag, dat hij geen meester van het kasteel konde worden,
schoot hij R otger van den B oetzelaar dood, en vlugtte, met al zijne aan-
hangers en medepligtigen , op het kasteel van A rend P ie k , die, hoewelon-
bewust van het voornemen van zijnen bloedverwant, en den aanslag zeer
misprijzende, echter alle deze doodslagers op zijn kasteel ontving en
beschermde, terwijl hij bovendien toeliet, dat W illem van B oren en de
zijnen zieh daaruit verdedigden tegen den Heer van B rederode , die het
van wege den Graaf van Holland , belegerde. W illem van B o r en , zieh
echter te zwak bevindende, wilde in het nabijgelegen kruisbroeders-
klooster vlugten, maar werd gegrepen , naar ’s Gravenhage gebragt, en
aldaar, in met jaar 1461, onthoofd. Hierdoor werd de helft der baronie
A speren , die B elior van P olanen aan A rend P iek ten huwelijk had aan
gebragt, verbeurd verklaard en . gegeven aan K arel , Hertog van Bour-
gondie, naderhand, onder den naam van K arel de» Stoute, vermaard
geworden. Deze werd in het jaar 1461, als Heer van A speren gehul-
digd. Gysbert P iek ,. de zoon van A rend , geraakte echter door voor-
spraalt weder in het bezit van deze helft van A s pe r en , waarvoor hij
1000 guhl. aan Hertog K arel moest uitkeeren ; maar , toen hij in 1480
in den oorlog tusschen M aximiliaan van O ostenrijk en K a r e l , Hertog
van Gelder, des laatsten zijde gekozen had, werd zijn slot door de Holländers
belegerd en ingenomen , waarop hij naar Gelderland vlugtte,
Hierdoor w erd de helft dezer heerlijkheid andermaal verbeurd verklaard ,
en , in dat zelfde ja a r, door M aximiliaan van O ostenrijk en Maria van
B oorgondie, gesebonken aan Heer W essel van den B oetzelaar , zoon van
den doodgeschoten Heer R utger , waardoor de baronie onverdeeld in
dit doorluchtige geslacht kwam , in hetwelk het drie achtereenvolgende
eeuwen gebleven is. Thans wordl zij bezeten door Mevrouwe S tijntje
B ruggink, douariere van Mr. E lias D utry van I I aeften , te Zalt-Bommel.
Meermalep heeft deze baronie door overstrooming geleden , nu eens
doordien men, de dijken doorstak , zoo als, onder anderen het geval