De Hollandsche Misste of Zending wordt bestuurd door eenen Viee-
S u p e r i o r , die tevens Z a a k g e 1 a s t i g d e van den H. S t o e l
b ij Zi jne Ma j e s t e i t d e li Kon i n g d e r N e d e r l a n d e n is.
Zij is zamengesteld nit zeven a a r t s p r i e s t e r d omme n , te weten :
liet aartspriestcrdom van Hol land - en-Zeela n d , dat van Ut r ec h t ,
dat van Ge l d e r l a n d , dat van F r i e s l a n d , dat van Z a 11 a n d-
e n -Dr e n t h e , dat van T w e n t h e en dat van Groningen. De
11. K. gemcenten , die niet tot een dezer aartspriesterdommen behooren ,
worden gerekend tot liet v o o r m a l i g Bi s d om of V i c a r i a a t
Ge neraa 1-Apostol i jk van ’s He r t o g e n b o s c h ; tot het V i c a-
r i a a t van b e t v o o rma l i g Bi s d om van R o e r m o n d e ; tot
het V i c a r i a a t van Br e d a , bevattende bet H o l l a n d s c h ged
e e l t e des v o o rma l i g e n Bi s d oms van A n t w e r p e n ; tot
liet Vi c a r i a a t van h e t La n d van Ra v e s t e i n en Me g e n ,
zijnde een g e d e e l t e van h e t v o o r m a l i g Bi sdom v a n
Lilik; of tot het Ze e uws c h e g e d e e l t e des Bi s d oms v a n
Ge nt.
De Vice-Superior in de Hollandsche Z ending, die tevens Bisschop-
pelijke Commissaris in het Zeeuwsche gedeelte van het Bisdom van
Gent is, bcnoemt de Aar t s p ri e ste rs , die wederom de Pastoors
en K a p e l l a n e n aanstellen. Deze benoeming geschiedt in het Vi-
c a r j a a t -Ge n e r a a l Apos t ol i jk van ’s H e r t o g e n b o s c h en
in het Vi c a r i a a t van Br eda door den Administratewr Apostolijk
; in het Vi ca 'Fi a atvan he t v o o rm al i g Bi sdom Roe r monde
door den Vicarius Generaal Apostolijk, en in het V i ca r i aa t
v a n h e t La n d van Ra v e s t ein en Megen door den Vicarius
Apostolijk.
Er zijn in Noord-Nederland, met inbegrip van de stad Maastricht
cum annexis, 1152 dienstdoende geestelijken, als: 1 Bisschop in parti -
bus , 8 Besturende Iierkvoogden , 7 Aartspriesters, 25 Landdekens ,
35 Professoren en Praeceptoren der Seminarien , 660 Pastoors en 475
Kapellanen.
j Op den 1 Januarij 1837 bestond de Roomsch-Katholijke bevolking,
«it 897,874 zielen. Het getal gemeenten of standplaatsen , anders ge-
zegd station , parochien of pastorijen , beloopt 1694. Er zijn 768 ker-
ken, bijkerken en kapellen. Het getal der nog aanwezige kloosters
beloopt 11 , alle in N o o r d - B r ab a n d , van welke 5 door 19
mannen, en 6 door 81 vrouwen bewoond worden. Bovendien be-
staan er in die provincie nog enkele religieuse gestichten van lief-
dadigheid en onderwijs , die de hoedanigheid van kloosters niet
bezitten. Er zijn nog slechts twee Beggijnboven , als een in
Noord-Br aband te Br eda , en een in No o r d - H o l l a n d te
Ams t e r d a m .
RoOlffSCn-KATnOLIJKEX VAX de oude C l e r e z i j .
De Boomsch-Katholijken van de oude Clerezij worden door hunne
tegcnpartij , Jansenisten geheeten, naar C ornelius J ansenius , Bisschop
van Yperen , die, in het jaar 1638 gestorven zijnde, een werk over
de genade naliet, Augustinus genoemd, omdat h et, naar zijnoordeel,
inet de leer van den Kerkvader A ugustinus overeenkwam. Dit werk
werd , door eenen zijner vrienden , in het licht gegeven , en maakte ter-
stond zoo veel geruchts in de Spaansche Nederlanden en in Frankrijk,
dat er het Roomsche hof kennis van kreeg. Men besehuldigde den
Bisschop van versekeidene dwalingen , eu men beweerde, dat daarin vijf
Stellingen voorkomen , die geoordeeld werden met de Roomsche regtzinnig-
heid te strijden. Paus I n n o c e n t iu s X veroordeelde deze vijf Stellingen f t
hij eene bulle van 31 Mei 1653. De aanhangers van J a n s e n iu s verwier-
pen, zoo wel als de Paus :, den Ketterschen zin , die in de veroordeelde
Stellingen opgesloten lag , doch zij beweerden , dat die in gemeld boek
niet werden aangetroffen. Dit bewoog Paus A l e x a n d e r VI I , om
hen, die staande hielden, dat de vijf Stellingen in het boek van
J a n s e n iu s niet gevonden werden, of in den zin, door hem beoogd,
niet veroordeeld waren, bij een bulle van 16 October 1656, voor
kinderen der boosheid te verklären , en de Stellingen op nieuw
te veroordeelen, in dienzelfden zin, welken er J a n s e n iu s in beoogd
had. Hij ging ijog verder en eischte; bij eene bulle van 15 Maart
1665 s, r. alle Geestelijken eene onderwerping af, zoo wel aan zij ne
constitutie of vaststelling van het jaar 1656 r als aan die van zij-
nen vöorzaat I n n o c e n t iu s X. Aldus stonden de zaken in het begin
der achttiende eeuw, wanneer de voorstanders der gevoelens van
J a n s e n iu s in.de V e r e E n ig d e N e d e r l a n d e n , zieh openlijker, dan te voren,
verklaarden, en daardoor eenen vrij hevigen tegenstand van het
Roomsche hof te lijden hadden. In het jaar 1713 werd de bulle!
of constitutie Vnigenitus uitgevaardigd-,; in welke honderd en
eene Stelling , getrokken uit het boek vari Pater Q u e s n e l en voor
een groot gedeelte met de leer van J a n s e n iu s overeenkomende , veroordeeld!
werden. De Pausselijke Nuncien deden hun best, om deze cön-
stitutie, in de V e r e e n ig d e N e d e r l a n d e n , te doen aannemen , hetgeen door
de Priesters, die hunne zending van deze Nuncien hadden , en door
nög vele anderen , gedaan werd. De verwijdering tusschen deze aan-
nemers der constitutie en de aanhangers van J a n s e n iu s werd intusschen,:
van jäar tot jaar,; grooter. De laatsten , ziende , dat de statien of ge
meenten, die te voren door Priesters van liunnen aanhang bediend waren
geweest, bij hun afsterven, door aannemers der constitutie, vervuld werden
, waren op middelen bedacht, om het verval , dal hunne partij hieruit
te duckten had, te voorkomen. Het kapittel van Utrecht, dat geheel
uit aanhangers van J a n s e n iu s bestond, verkoor , onder oogluiking der
Regering fzekeren C o r n e l iu s S te e n h o v b n tot Aartsbisschop van Utrecht ,
die in het toekomende de zending zoude kunnen doen. Deze werd in-
gewijd door D om in ic u s M a r i a V a r l e t , die door den Paus tot Bisschop
van Babylonie was aangesteld , doch naderhand ,' het vormsel aan zooge-
naamde Jansenisten bediend hebbende,1 van zijn ambt werd afgezet
en in den bau gedaan. Men verzecht, met veel onderwerping , ’s Pausen
bevestiging op deze verkiezing ; doch de brieven , waarbij dit verzoek
gedaan werd , bleven onbeantwoord, en even zoo hebben die van de
Oude Clerezij , tclkens als er een nieuwe Bisschop of Aartsbisschop
verkozen was, de bevestiging- van den Paus verzocht, hetwelk dan ook
altijd zonder gevolg gebleven is. Yan toen af, zijn zij geheel van de
andere •!!oomsch -Katho 1 ij kcn afgescheiden gebleven ,- doch hunne aanhangers
nenien rrieer en me'er in aantäl af. \
■ Aan het höofd van de Oude Clerezij der Roomsch-Katholijken zijn
thans de A a r t s h i!s s c h o p van Ut r e c h t ende B i s s c h ö p p e n
v h n Ha ar le m en v'n'n D e l e n t e r t 'Deze vervullen de openval-
lende statien met Priesters van hunne partij , ‘ die; in het Semi na r iuin
te Amersfoort hunne Studien volbragt hebberi. Het Kapittel van
Ut recht , door hetwel k de Aartsbisschop verkozen wordt, bestaat uit 9 Ka-
nonniken , de Aartsbisschop en de Deken daäronder begrepen. Onder
I . Deel. 8 * "