Er zijn 31 spaarbanken; zij zijn gevestigd in de pr'ovincieen:
N o o r d - B r a b a n d , G e l d e r l a n d , Ho l l a n d , Z e e l a n d ,
U t r e c h t , F r i e s l a n d , Ove r i j s s e l en G r o n i n g e n , en
teilen meer, dan 12,000 deelhebbers. De meeste banken betalen eene
intrest van 4 ten honderd, sommige geven minder, andere meerder
ten honderd.
Men telt das 433 instellingen tot voorkoming van armoede, van
■welke 417 gemeentelijk zijn, terwijl de overige hären werkkring ver-
der . dan tot eene gemeente uitstrekken ; deze laatste zijn de w e-
du we n - en we e z e n f o n d s e n .
De instellingen van weldadigheid beloopen alzoo een getal van
4,735, waarvan 5,711 gemeentelijk zijn, en *de overige eene meer
algemeene strekking hebben. Het getal personen , die in de welda-
den dezer instellingen, behalve in die der commissien of vereenigin-
gen, welke uitdeelingen doen van levensmiddelcn en brandstoffen , en
der banken van leening, deelen, is (behoudens eenige dubbele bere-
keningen van personen, die van meer , dan een dezer instellingen ge-
not hebben) ruim 450,000, als: in die der instellingen tot het ver-
leenen van onderstand ruim 260,000, in die der instellingen, welke
strekken, om het getal der armen te verminderen, 90,000, en in
die der instellingen, tot voorkoming van armoede, ruim 80,000.
Gesu ch t e s va s L iefdadigheid.
De gestickten van liefdadigheid zijn in ons vaderland ontelbaar ;
geene stad is er , ja zelfs geen dorp van eenig aanzien , waar men er
geene aantreft. Tot deze gestiebten behooren : de we e s h u i z e n , de
o u d em a n n e n - en v r o u w e n h u i z e n , de g a s t h u i z e n de
h o f j e s enz. De /Uees- , gast- en oude-mannen- en vrouwenhuizen
zijn ibeestal plaatselijke eigendommen , terwijl de overige hunnen oor-
sprong veelal aan erfmakingen van vermögenden te danken hebben.
"Wij achten het te minder noodig ze hier op te noemen , vermits zij
doorgaans op de plaats , waar zij gevestigd zijn, in het werk zelf
vermeid worden.
G e v a n g e n i s s e n .
Het bestuur def gevangenissen berust in handen van Regenten, door
den Koning aangesteld, die belast zijn met de zorg voor het inwendige.
Zij vergaderen gewoonlijk eenmaal in de veertien dagen, om
kennis te nemen , van hetgene ingekomen is , en alles naauwkeurig
na te gaan. Zij zijn zes in getal, en een hunner is belast met het
vaste toezigt.
De gevangenissen staan onder het opperbestuur van den Minister
van Binnenlandsche zaken, aan wien over alle voorkomende zaken
wordt berigt gedaan. Met den Minister van Justitie komen de Regenten
alleen dan in aanraking, wanneer er voorstellen te doen zijn,
omtrent afslag van straf voor de gevangenen , of iets, dat daarop be-
trekking heeft.
Er is door den heilzamen invloed van het loffelijke g e n o o t s c h a p
t o t zedel i jke v e r b e t c r i n g der g e v a n g e n e n , reeds in on-
dersclieidene gevangenissen eene verbetcring in den morelen toesland
der gevangenen zigtbaar; er is zelfs te Rotterdam eene gevangenis
voor j e u g d i g e g e v a n g e n e n opgerigt, ten eiude dsze aan
d e n v e r d e r f e lijk e n in v lo e d v a n in d e o n d e u g d g r ij s g ew o r d e n e n m e d e -
g e v a n g e n e n t e o n t t r e k k e n ( 1 ) .
O N D e r w IJ s .
Het onderwijs wordt verdeeld in h o o g c r , m i d d e l b a a r en
l a g e r o n d e rwi j s .
Tot het h o o g e r o n d e r wi j s worden gerekend de h o o g e s c n o-
l e n , de a t h ene a, en de s emi n a r i a .
De drie hoogescholen in dit rijk, die te L e y d e n , te trro -
n i n g e n en te U t r e c h t gevestigd zijn, hebben íeder een col-
legie van vijf curatoren, benevens eenen secretaris, aan het hoold,
Er wordt onderwijs gegeven in vijf faculteitcn als : I o de G o d g e 1 e e r d-
h e i d - 2° de R c g t s g e l e e r d h e i d ; 3° de Ge n e e s k u n d e ;
4° de B e s p i e g e l e n d e Wi j s b e g e e r t e en L e t t e r e n ; en
5° de W i s - en N at uur k ü n d e . Athene a heeft men te Ams
t e r d am, te F r a n e k e r en te D ev e n t e r . Ook aan deze
wordt in de gezegde vijf faeulteiten onderwijs gegeven , maar tot be-
koming van de rangen van Kandidaat of Doctor in eenige wetensebap,
moet °men zieh aan een examen bij een der gezegde hoogescholen
onderwerpen. Seminaria noemt men die- gestiebten , waar men zieh ,
door het aanleeren van de Godgeleerde kundigheden,_ tot het H.
dienstwerk voorbereidt. Zoodanige gestichten zijn de zeven Semi -
n a r i a voor de R o oms c h - K a t h o l i j k e n ; het Semi n a r i um
vo o r de o a d e Cl e r e z i j d e r Ro om s c h - K a t h o l i j k é n ; het
N e d e r l a n d s c h - L u t h e r s c h S emi n a r i um; de Kwe ek-
s c h o o l der Re m o ns t r an t e n; de kwe e k s c b o o l van de
A l g e m e e n e D o o p s g e z i n d e s o c i e t e i t , t o t b e v o r d e r i n g
v a n de P redi kd i e n s t ; en het S e m i n a r i u m v o o r de
Ne d e r l a n d s c h e I s r a e l i t e n . De Seminaría der Roomsch-
Katholijken hebben elk hunne districten, en zijn gevestigd te W a rm
o n d , en op den huize Ha g e v e l d onder Vel zen (eigenhjk.
eene onderafdeeling van dat te W a r m o n d ), voor het Aartspriester-
dom van Ho l l a n d en Zeeland; te ’s Heerenberg, voor de Aarts-
priesterdommen van Ut r e cht , van Gelder land, van F rie s la n d ,
van S a ll and- en- Drenthe, van Twenthe en van Groningen ; te
Her laar onder St. Mi chi el sges t el , voor het Vicariaat-Generaal van
's He r t o g e n b o s c h ; te Groo t-L i n d e n , voor het Vicariaat van
het voormalig Bisdom van Ro e rmo n d e ; te B o v e n d o n k , onder
Ho e v e , voor het vicariaat van Br e d a ; en t e ü d e n , voor het
vicariaat van het land Ra ve s te i n - en - M ege n.
Het Seminarium van de Oade Clerezij der Roomsch-Katolijken is
te Amersfoor t . Het Nederlandsch-Luthersch Seminarium7 de kweeh-
school der Remonstrantsche broederschup, de kweekschool der Algemeene
Boopsgezinde Societeit, en het NederlandscK-Israelitisch Seminarium
zijn allen te Ams t e r d am.
( l \ D e e'erste p o g in g en t e r v e r t e le r in g v an lie t lo t de r g e v an g en en z iin u r
h et gevangenhui» to L e e u w a rd e n , met een g ew en sc lit g e v o lg aangewond. Men zio
o v e r deze b o lan g r ijk c g e v a n g e n in r ig t in g , ß ow n iN G ’ a B r i e v e n g e s c h r e v e n "
o p e e n e B e i z e d o o r I t o l 1 a u n t, K r i e s l a u d e u G r O i i i u g e a , »t. »
h l. 176.