Tot bet Uooger onderwijs worden ook gerekend de L a t i j n s c h e
S c h o l e n , die met bet middelbaar en lager onderwijs, onder bet
toezigt van eenen Inspecteur staan , wiens titel is: I ns pe c t enr der
L a t ij ns che Sc h o l e n en v an h e t mi d d e l b a a r en l a g e r
o n d e r w ij s. Bovendien is er nog , tot hooger opzigt en regeling
der studie, bij iedere Latijnsche school een collegie van Curatören
aangesteld, waarvan de leden door de regeringen der steden , waar zij
gevestigd zijn, benoemd worden. Het ondenvijs der scbolen , hetwelk
zieh vroeger uitsluitend tot de Grieksche en Latijnsche talen bepaaldc,
stekt zieh thans ook nit tot de wis-, de aardrijks- en de geschied-
kunde; er worden in het geheele koningrijk 67 dergelijke scliolen
gevonden , van welke velen echter, waaraan ook in de nieuwe talen on-
derwezen wordt, vooral in de laatste tijden , den naam van gymnasien
hebben aangenomen.
Almede zoude men tot de inrigtingen van hooger onderwijs knnnen
rekenen, die nuttige stichtingen , waar jonge lieden tot andere, niet
tot de zoogenaamde gelecrde Studien behoorende, vakken opgeleid
worden ; als daar zijn : de Koni nkl i j ke mi l i t a i r e a k a d emi e ,
te Breda; het Ko n i n k l i j k i n s t i t u u t voor . de ma r i n e , te
Medemblik 5 de k w e e k s c h o o l v o o r de z e e v a a r t , te Amsterdam
; de m i l i t a i r e g e n e e s k u n d i g e s c h o o l , te Utrecht ;
de c l i n i s c h e s chol en, te Amsterdam, Rotterdam, Haarlem,
Alkmaar, Hoorn, Maastricht en Middelburg; de v e e - a r t s e n i j -
s c h o o l , te Utrecht; de Ko n i n k l i j k e a k a d emi e v a n be e i d
e n d e k u n s t e n , te Amsterdam; de Ko n i n k l i j k emu z i j k -
s c h o l e n , te Amsterdam en te ’s Gravenhage ; en de a k a d e m i e
van t e ekcn- , b o uw- e n t o e g e p a s t e w e r k t u i g - e a zee-
v a a r t k u n d e , te Groningen , welke allen later bij de vakken,
waartoe zij bchooren, nader zullen omschreven worden.
Het Middelbaar en het Lager onderwijs staat, behalve onder het
oppertoezigt van den bovengemelden I n s p e c t e u r der L a tijn sch e
Sc h o l e n en v a n h e tm i d d e l b a a r e n lager onderwi js, ook
nog onder het onmiddellijk toezigt van S c h o o l o p z i e n e r s , die
gehouden zijn, ten minste tweemaal ’s jaars, de scholen van het distrikt,
waarover zij gesteld zijn, te bezoeken, en driemalen in elk jaar in de hoofd-
stad der provincie bijeen te komen , ten einde hen , die naar eenigen school-
onderwijzers rang dingen , te examineren. Het Lager onderwijs bepaalt zieh
alleen tot kundigheden , welke voor ieder mensch onontbeerlijk zijn ,
als : het l e z e n , s c h r i j v e n en r e k e n e n , waarbij op de meeste
scholen thans ook de begin seien gevoegd zijn van de geschiedeni s
en a a r d r ij k s k u n d e . Er is bijna geen dorpje zoo klein, ja
zelfs geen gehucht van eenig aanbelang in ons vaderland , of er wordt
ten minste eene lagere school gevonden. Dit onderwijs is in de N e-
derlanden op zulk eenen voortreffelijken voet gebragt , dat geen
vreemdcling, die het naauwkcurig heeft gadegeslagen , dit land ver-
la a t, zonder den wensch te uiten , dat het in zijn vaderland op de-
zelfde wijze werd ingerigt. En onder hen, die vooral medege-
werkt hebben, om het op die hoogte te brengen , waarop het zieh
thans bevindt, verdienen, naast de, in dat opzigt, nooit volprezene
Maatschappij Tot Nut van ’t Algemeen, onder anderen J ohannes
I I endricus N ieewold , H endrik W ester , J ohannes van B emmeeen en
N icolaas A nslijn , Nicz. eene eervolle vermelding. IIet Middelbaar
onderwijs omvat ook vreem.de talen, en de meeste tot dezen tak
van onderwijs behoorende scholen , zijn tevens Kos t s chol en, waar-
-UP, » X» *f* «WJ. ™ ^chniveQ erTrekcncn , p . met
derde uit dezulken, die in ■ i ervaren in de toepassmg
tisch, regtverstaan de voornaamstc r(^ e e " geschiedkunde
dle°ervaerenheid in onderscheidene vakken van lager onderwijs en
inzonderheid in de grondbeginselen en beoefenmg eener oordeelkundi^
lecrwiize £ de Ldrijkskunde en geschiedkunde goede bedrevcnhcid
bezitten met de natuur- en wiskunde wel bekend zijn, en in besekaafd
heid van verstand uitmunten. - De schoolhouderessen maken, hoewel
onderlinP- zeer verschillende, gezamenlijk even als de huisonderwijzejs
XchtsTénen rang uit. De openbare scholen zyn in dr.e rangen ver-
decíd In die van den hoogsten rang kunnen alleen onderwyzers van den
eersten of tweeden rang worden aangesteld. Die in eene schooLvan den
middclsten rang wil. benoemd worden, moet voor het minste den der-
den rang bezitten. Te Haarlem is , van rijkswege , eene kwe eks chool
voor s c h o o l o n d e r wi j zer s gevestigd, waarvan reeds door het
geheele land de meest gewenschte vruchten ingeoogst zijn , daar men
thans bihia in geene proincie van het koningrijk komt, of men vindt
er een of meer bekwame schoolonderwijzers , welke in dien mtmun
den den kweekhof de kundigheden hebben opgedaan waardoor «j met
slechts hunnen stand eeraandoen, maar op enkele plaatsen wederom
anderen opleiden , om in latere tijden hun voetspoor te betreden.
Ook te Groningen en te Leyden zijn, hoewel op eene mindere
schaal dergelijke kweekscholen opgengt; de eerste door de Pro
Or o n i n g e n . d e laatste door het departement L e y d e n der
Maatschappij Tot Nut van ’t Algemeen. Zelfs voor de verstands-
ontwikkeling van hen , die van de edelste zintuigen verstoken zyn ,
wordt in ons vaderland, oP eene voortreffelyke wijze zorg gedragen
Daartoe strekken het I n s t i t u u t t o t onderwi j s voor d o o f-
s t ommen te Gr oni ngen, het I n s t i t u u t voor h e t o n d e r wi
js van b l i n d e n te Ams t e r d am, en eene s c h o o l t o t
o n d e rwi j s van d o o f s t omme n te Geme r t , welke beide eerstr
genoemde reeds boven, bl. 6 8 , omschreven zijn. . „
8 lie school tot onderwijs van Doofstommen te Gemert, m 1830
opgerigt door den Heer M. van B e e k , Conrector der Latijnsche school
abiaar , bestaat uit de bijdragen van een,ge menschenvr,enden. Op
den 1 Juuij 1838, telde men in deze school 23 kweekel.ngen , ander
welke 18, voor wie het kostgeld betaald werd , 8 voor wie het
Imslgeld gcdeeitelijk betaald werd en 2 die gratis opgenomen waren.