ook ter behandeling van andere dagelijksche itaken, instelden, die
daarin bestendig hunne vergaderingen hielden. Ook het liöogste reVter-
lijke collegie , de Etstoql, die uit 24-, in den regel niet regtsgelee°rde,
Ellen of Gezworenen bestond , en zijne lottingen of teregtzittingen’
drieinaal in bei jaar , in de kerken van Holde, Anloo en anderen hield ’
koos mede zijn verblijfin het klooster, hetwelk bet bij voortduring tot
zijne vergaderplaats gebruikte, zoo als ook vervolgens lietgeval was met
bet Ilof van Justitie, dat in 1791 den Etstoel verving.
In liet begm der I7de eeuw werden de kloostergronden in huisplaatsen
en kampen verdeeld en legen een redelijk canon afgestaan aan elken
Drenther, die er zieh wilde nederzetten, welke dan tevens vrij gebrnik
van zekere weide bekwam en in de veeneii de graving voor buisbrand
benevens aanmerkelijke voorregten en vrijdom van sominige lasten ge-
noot; waardoor de plaats reeds een aanzienlijk vlek geworden en°de
bevolking tot ruini 700 zielen was toegenomen, toen Komng L odewijk
Napoleon, het, in het jaar 1809, tot eene stadverliief, en , zoodoor
de gezonde luchtsgesleldheid, als door de aangename ligging bekoord,
besloot in de plaats zelve , of ten minste in bare onmiddellijke nabijheid ’
een paviljoen of zomerverblijf te bouwen, en er eene voorname opvoe-
dingsinrigting te stiebten; metdeze voornemens is lietevenwel niet veel
verderdan tot het plan gekomeu. Het dadelijk gevolg echter van de door
den Koning. voor Assen opgevatte bijzondere genegenheid w as, dat men
aldaar van eene som van ruim f 20,000, door hem daartoegeschonken ,
begon eenigeliuizen te bouwen, welke dan, vollooid; immers onder dak
gebragt zijnde, werden verkocht of verhuurd, om de daarvan körnende
gelden weder tot verderen aanbouw te besteden. Na de herstelling van
het Vaderland is de aanbouw, echter in den regel zonder tusschen-
komstvan hulp uit slands kas, steeds voortgegaan en duurtnogvoort,
zoodatde stad, diethans, behalve de gebuchten , ruim2200zielen telt
nog jaärlijks in woningen en ingezetenen aanwint.
Het s t a d s h u i s is een gebouw vran lateren tijd1, dat niets bijzon-
ders heeft, en waarvan de eene afgescheidene helft dient tot sladsher-
berg ; an de andere zijn de lokalen voor het Stedelijk bestuür en voor de
teregtzittingen van den Kantonsregter, den militieraad enz.
Het l’raaije G o u v e r n e m e n t s h u i s , vroeger door den Drost van
Drenlhe, thans door den Gouverneur der Provincie bewoond, maakteen
gedeelte van de voormalige abdij Ma r i a -Kamp ui t , even als het
daaraan verbonden La n d s h u i s , waar de Provinciale en Gedeputeerde
Staten vergaderen en waar de grifhe en de bureaux van het Provinciaal
Bestuur aanwezig zijn. Ook liouden voor als nog hier het p r o v i n-
e i a a l g e r e g t s h o f e n de a r r o n d i s s e m e n t s r e g t b a n k h a r e
zittingen. Het Huis van ar r e s t of de G e vang e ni s is een niet
ondoelmatig ingerigt locaal in den oost- en zuidelijken vleugel der
voörnoemde abdij , doch oud en versleten, zoodat het eerlang door een
nieuw zal worden vervangen. Het Gouvernements- en het Landshuis
vertoonen zieh aangenaam en vrolijk, als staande aan een uitge-
strekt plein. Onder de openbare gebouwen zal binnen kort eene eerste
plaats bekleeden het P a l e is v a n J u s ti t i e,'waarvan , op 29 Mei
1858, met veel plegtighcid de eerste stecn is gelegd. Het is bestemd
voor de zittmgen van het Provinciaal Geregtshof van Drenthe, d a t,
ten gevolge der laatstelijk aangenomen wetlcn, na een gemis van 27
jaren , aan dat gewest teruggegeven is en welk gebouw tevens wordt
ingerigt, om de arrondissements-regtbank te bevatten. Het Staat mid-
den in de stad en is met eene gracht omgeven.
Hfet gebouw van het Gymn a s i um, vooraan in het stads bosch staande,
is een eenvoudig fraai gebouw, zeer ruim en doelmatig ingerigt. Hetis
)
in 1824 van stadswege, echter met eene belangrijke subsidie van Z. M.
den Koning, gesticht.
De Herv. kerk, die, vöör de Reformatio, totkerkvan de voorm. abdij
diende , en met eenen kleinen spitsen toren prijkt, is voor eenige jaren
aanzienlijk vergroot en van een orgel voorzien. De dienst werd daarin
voormaals door eenen Leeraar waargenomen, doch sedert 1830 heeft
men te A ssen twee Predikanten. Het beroep staat aan den Koning.
De eerste , die er het leeraarambt bekleed heeft, is geweest J o h a n n e s
Itosxus , die in 1601 derwaarts kwam, en in 1619 zijnen post neder-
legde. Onder de latere Predikanten , die aldaar het Evangelie verkon-
digd hebben, mag men ook den beroemden Taalkundiae J a k o b N y lo b
teilen.
Voor de R, K. statie , die tot het aartspr. van Zalland-en-Drentlie,
behoort, en ruim 60 zielen te lt, onder welke ook enkele uit de omstre-
ken, is in 1837 eene zeer nette, van een spits torentje voorziene,
kerk en eene pastorij gesticht. Deze kerk is aan de Al l e r z a l i g s t e
Maagd M aria toegewijd, en wordt door eenen Pastoor bediend.
De kerk der Israeliten , staande naar de zijde van Groningen , ten O.
met den gevel aan den straatweg, en prijkende met een spits torentje,
werd den 10 Augustus 1832 ingewijd , en is niet groot, maar
strekt ten voorbeelde der verdraagzaamheid van A ssens ingezetenen ,
als hebbende tot dien opbouw zoo wel Ghristenen als Israeliten bijge-
dragen. In den westergevel leest men in Hebreeuwsche letters , op eenen
. blaauwen arduinsteen : Ps. 118 : 19 en het jaartal 5392. De dienst
wordt daarin door eenen Yoorzanger, staande onder den Rabbi van
Zwolle , verrigt.
Als weldadige inrigting kan genoemd worden het Ar m h u i s der
He r v o rmd e Di aconi e, in den jare 1827 gesticht.
Het D ep a r t eme n t der Maat s chappi j : Tot Nut van't Alger
meen } dat sedert den 18 Junij 1826 te A ssen bestaat, telt ruim 60
luden , en heeft sedert een hall jaar eene spaarbank onder zijn opzigt.
Mede is er te A s s e n , in het jaar 1837 , eene Bank v a n L e e n i p g
opgerigt.
Als wetenschappelijke inrigting verdient vermelding het Gy m na s
i um of de La t i j n s c h e school , met een daaraan verbonden in-
stituut voor het middelbare onderwijs. Daarin wordt door eenen Rec-
to r, met drie of vier hulponderwijzers, les gegeven in de oude en heden-
daagsche talen en verdere vöorbereidende wetenschappen, aan jonge-
lingen niet alleen uit de stad, maar ook die van elders bij den Rector
in huis zijn of bij de burgers inwonen. Deze inrigting is zeer bloeijende,
en wordt voor de stad en de provincie beide als zeer belangrijk be-
schouwd. Voor de school der jonge jufvrouwen is geen bepaald gebouw.
De twee hoofdscholen, voor het lager onderwijs' in de stad gevestigd,
zijn beide nieuwe gebouwen en volgens de bestaande reglemcnten ingerigt.
A ss en is de geboortepl. van den Go d g e l c e r d e en L e t t e r k u n dige
J o h an n e s A l b e r t i , geb. in 1698 f 15 Augustus 1762, als Hoogleeraar
in de Godgelecrdheid te Leyden , en vermoedelijk van den Schi l de
r J an van A ss en f 1669. Alliier woonde in der tijd de geleerde
Mr. J o an n es van Lier, die in het jaar 1781 inhetHollandsch en Fransch
eene uitgebreiile verhandeling heeft in het lieht gegeven over de slangen
eti adders, die in het laridschap Drenihe gevonden worden, terwijl
J r“ ds vroeger Oudheidkundigc hrieven, bevattende eene verhandeling
over de mattier van hegraven en over de lijkhussen, wapenen , veld- en
■ eereteekens der oude Germanen , had gcschreven , welke door A. V o s ä a e r ,
1. D eel. M~X