Toen men, in het jaar 1608, in onderhandeling was over het bestand mel
Spanje, hield A m s te rd am in zoo verre de zijde van Prins M a u r u s ,
dat zij zieh tegen het bestand verzette , hoewel uit geheel andere oog-
merken, dan de Prins voedde j haar koophandel vorderde vrede ,
doch om dien alom te erlangen , werd er ook vereischt, dat de Nederlan-
ders tot een vrij volk verklaard werden , zonder welke erkentenis zij in
geene onderhandeling begeerde te stemmen. M a u r u s , alhoewel uit
geheel andere grondbeginselen ijverende, ondersteunde de stad. De
Staten van Holland zonden eene bezendingderwaarts, maar de stad ver-
schoonde zieh met het voorbeeld van Zeeland ; doch toen deze provin-
cie bewilligd had, kon A m s te r d am alleen het niet keeren. Diensvol-
gens werd het bestand alhier op den 6 Mei 1609 afgekondigd.
In de geschillen tusschen de Remonstranten en Contra-Remonstran-
ten | hield A m s te rd am de zijde der laatsten en was eene dier steden ,
welke zieh in het jaar 1612 eneenige volgenden, ten sterkste kantte tegen
het liouden der Nationale Synode, op dien voet, zoo als het begeerd
werd. Even zoo sterk verzelte men er zieh tegen het beroep van C o n r a -
f i r s V o r s t i u s , tot Hoogleeraar te Leyden. In het jaar 1617 werd een
der vergaderingen van de Remonstranten gestoord , door openbare en
onbesuisde berispingen , enhet dreigen der jongens van de glazente zullen
insmijten ; welke stoornis andermaal en met veel erger gevolg plaats
vond, toen zij in een pakhuis op Dwarsboomsloot predikten. B r o m iy t
een Engelschman, was de eerste, die den Predikant in zijne rede
stoOrde, waarin hij door een verward geschreeuw van anderen gevolgd
werd. Daarop stoof het graauw naar boven, terwijl men van buiien
niets lioorde roepen , dan , » val in ! val aan 1 sla dood dien Predikant,
» dien scheurmaker!” waarop men de glazen insmeet en al wat breek-
baar was vernielde. Alles werd ten venster uitgeworpen , en , indien
Burgemeesteren geen orde gesteld hadden , zoude welligt het geheele
gebouw ten gronde toe gesiecht zijn geworden. Op den daaraan volgenden
Zondag werd het huis van R em E g b e r t s B is s c h o p , staande op
den Singel bij de Bergstraat, geplunderd, alzoo het graauw ver-
moedde, dat nu aldaar gepredikt zoude worden. Naauwelijks waren
de Remonstranten in het Nationale Synode veroordeeld, of zij
verzochten te A m s te rd am vrijheid van godsdienst, doch , in plaats daar-
van, kwam er een scherp plakkaat tegen hen uit. Zij hielden echter
aan met heimelijke vergaderingen bij nacht en ontijden te houden ; maar
G r e v iu s en P r i n c e , twee hunner Predikanten, werden gevat. D om in icu s
S apm a , die voorheen Predikant te Hoorn geweest was , en de Remonstranten
te A m s te rd am , gedurende eenigen tijd , in het geheim gclecrd
had , smeedde eenen aanslag , om deze twee te verlossen , ■ maar dit
gelukte niet, doordien S a pm a zelf in handen geraakte en in het
tuchthuis gezet werd , w aaruit hij zieh echter, op eene zonderlinge
wijze , door list zijner huisvrouw, G r e e t g e U ib e s | in vrouwenkleederen
wist te bevrijden. Toen hervatte hij den aanslag, met behulp van
anderen , en deze slaagde gelukkig , hoewel niet zonder gevaar, van
het leven te verliezen , of van gevangen genomen te worden.
Het eindigen van het bestand en de aanvang van den tweeden
Spifanschen oorlog waren oorzaak, dat de geest van bitterheid en ver-
volging begon te bedaren , en gaven tevens aanleiding tot de oprigting van
eene Westindische Maatschappij , die verdeeld was in yijf kamers , als
van Amsterdam, van Zeelandvan de Maas, van het Noorderkwarlier
en van Friesland met Stad en Lande. De eerste had vier negenden ,
de tweede twee negenden en de anderen ieder een liegende aaudecl ,
terwiil te A m s te rd am aan die Maatschappij, tot het liouden van de
bijeenkomsten der Bewindhebbers, cen gedeelte van het Nieuwezijds-
Hceren logement toegestaan werd.
Het jaar 1622 deed de stad zware rampen betreuren. Naauwelijks had
men zekeren brandstichter L i e v e v a n E r . onldekt en zijn hedloos voor-
nemendaardoor verhinderd,. of de stad werd. met eene zware pestziekte
bezocht: daarop volgde eene ongemeene- duurte^ en schaarschheid van
granen; hierop een strenge winter, die weder gevolgd werd van
eene doorbraak in den Lekdijk, waardoor Holland en bij zonder Am-
stelland groot nadeel leed, zijnde het water den 24 January .1624
zoo hoog, dat de sluizen van geen nut waren. Hierbij kwam nog de
bezorgdheid voor eenen aanval op de stad , door den inval der bpaan-
s.chen in de Yeluwe ;; zoodat de schutterij gelast werd, om den vierden
nacht te waken, maar de verandering van liet weder en de terugtogt
van den vijand deden deze vrees verdwijnen. .
In 163a werd A msterdam weder met eene pestziekte bezocht , waardoor
, in het hevigst van haar woeden , elke week 1200 of 1300 menschen
ten grave daalden , zoodat, op het einde van het jaar, het getaldooden.
17,302 beliep. , „ .
Kort na den Munsterschen vrede , rezen er geschillen tusschen Fnns
W illem II en de Staten van Holland, over, het afdanken van krygs-
volk, van hetwelk laatstgemelden meer wilden afdanken, dan de Prins
en de Staten der overige provincien,. in het belang van het land , geraden
oordeelden. Om deze geschillen bij te leggen, besloten de Alge-
meene Staten r om aan de Hollandsche steden , eene bezending tßr
doen, aan wier hoofd de Prins gesteld werd. Te A msterdam wilde
men dezen laatsten wel als Stadhouder, maar met als Atgevaar-
digde der Algemeene Staten gehoor geven. Dit verbitterde den jeug-
digen Vorst ten hoogste , die nu besloot,. eene stad, waar zijn gezag
zoo geweldig geleden had, door krijgsbezetting te bedwmgen. en
dien einde zond liij. W illem F r e d e r ir van. N assau, Stadhouder van
Friesland , gewapenderhand derwaarts. Een. zondeiling toeva^ ec ter
deed dien aanslag mislukken. Bij het krijgsvolk , dat , zonder ken-
nis te dragen van het doel des aanslags , enkel bevel had , oin
naar A msterdam t© trekken en zieh te Äbcoude te vei eenigen,
moest een. gedeelte ran Utrecht en de ruiters uit Gelderland körnen.
Bij gebrek aan eenen gids, hoopten zij op eenen Heelmeester, die,
pp het barste der heide wonende , des nachts licht zoude ontsteken,
doch hetnoodweer van dien nacht , het reizen schijnende te verbieden,
deed hem zulks overtollig achten j de ruiterij verdwaalde , -kwam te
laat te Abcoude bij het voetvolk , de dag brak aan , en de aanslag was
mislukt ; want intusschcn was de Hamburger post door de dwalcnde
ruiters gekomen, en liad den togt te Amsterdam Leitend gemaa t.
Hier was nu elk terstond in de weer om geweld met geweld te keer te
gaan , te meer daar men vermoedde, dat de in aantogt zijnde^ troe-
pen uit Lenden bestonden, die bij den afloop van den dertigjangen
oorlog afgedankt waren , en in de plundering van de rijkste stad der
Christel)heid , vergoeding wilden zoeken , voor him verlies aan b u it, door
den vrede te lijden. Toen de ware liedoeling van bet zenden der
troepen bekend was, verilaauwde echter geenszins de moed der burgenj,
die het van gelieelcr harte met liare Regering eens was, om alles tot behoud
van de voorregten eener stad optezetten , wier crediet. door gedwon-
gene krijosbezetting, eenen onherstelbaren slag konde lijden. Vielen
wilden zelfs den Zecdijk doorsteken, ten einde liet krijgsvolk te doeij