ten gevolge had , dat er in 1796 een huis in de Rapenbumtraat tot
eene.bynago ge d er Nieuwe v er gader ing of Fel ix Libertate
ingerigt werd , die met groot en inwendig in geenen deele van andere
l.mzen te onderscheiden was. Dcze gem., die slechts weinige leden
telde, en waarbij de dienst door eenen Rabbijn verrigt werd is echter
later weder te niet gegaan.
A msterdam is bijzonder rijk aan liefdadige gestiebten en inrigtingen •
onder deze verdient het Binnen- of St. Pietersgasthuis eene
eerste plaats. Yöör de tijden der Hervorming had men , te dier stede
onderscheiden gasthuizen , als : het St. Pietersgasthuis , in Gansoord ’
hetwelk thans de Nes heet; het St. El izabet l isgasthuis naast
het oude stadhuis , waarmede het in 1484 verbonden werd j het Onze
Lieve Vrouwegasthuis op den Nieuwendijk en verscheiden anderen.
eze gasthuizen, te \er vaneen staande ? werden , omtrent het jaar
1578, onder den naamvan St. Pietersgasthuis te zamen vereenigd
en overgebragt in de twee kloosters der Oude en der Nieuwe Nonnen ’
alwaar thans nog het gasthuis gevonden wordt, dat uit verscheidene
gebouwen bestaat, en zijnen ingang heeft op de Oostzijde van den
üudezijds Achterburgwal, door eenebreede poort,boven welke men twee,
door J ak van L ogteren fraai in steen uitgehouwen, beeiden ziet, die twee
Kranken , eenen man en eene vrouw, voorstellen. Het gesticht, waar-
in , sedert 1764, ook de Stads Apotheek overgebragt is , bestaat
uit verscheidene gebouwen waarin alle zieken, van welk geslaeht
of jaren ook , hetzij inboorling of vreemdeling , verpleegd worden , tot
dat zij volkomen hersteld zijn. Yoorheen werden hier ook allerlei
behoefitigen drie nachten ontvangen en geherbergd, maar dit is. om
het misbruik , dat er van gemaakt werd, afgeschaft. De krankzinni-
gen, en zij, die met besmettelijke ziekten en uitwendige gebreken
behebt zijn, worden naar het Bui tengasthuis , aan den Overtoom-
schen weg , overgebragt, hetwelk, ten jare 1650 , tot een P e s t h u i s
ingerigt werd, ter vervanging van een dergelijk, dat in 1616 daartoe
bekwaam gemaakt was , maar spoedig te klein bevonden werd. Het
Buitengasthuis is in den nacty; tusschen 14 en 16 April 1752 biina
geheel afgebrand, maar terstond daarna weder, omtrent even als het
te voren was, herbouwd. — Het Burgerweeshuis heeft zijnen oor-
sprongte danken aan de gifte van zekere huisjes in de Kalverstraat die
omtrent het jaar 1620, door zekeren H aasje K laasdocrter , huisvrouwvan
K laas J acobszoon in ’t Paradys , ten behoeve van arme weezen beschikt werden.
In het jaar 1361 werd echter een grooter weeshuis gesticht, ter
plaatse, waar nu het logement de Keizerskroon is , vanwaar de weezen
in het jaar 1580, .in het herbouwde St. Lucienklooster overgebragt
•werden , dat thans nog tot Jongens-w eeshuis dient, en waar men
op de ruime binnenplaats , in 1851, een gedenkteeken opgerigt heeft
ter eere van den, aldaar opgevoeden , onsterfelijken Luitenant ter Zee
J an C arel J osephus van S p ey k . — Het M e i s j e s - w e e s h u i s
tegen het Jongens-weeshuis aanpalende , is in het jaar 1634 gebouwd ,
en kreeg zijnen uitgang door eene groote en sierlijke hardsteenen
poort in de St. Lucie-steeg. — Voorts heeft men nog het in 1656 gestiebt
Diakonie weeshuis, waarin ouderlooze kinderen van lede-
maten der Hervormde gemeente , die in Amsterdam hebben gewoond
worden opgenomen , met eene school en eene apotheek , uit welke laatste
de armen der gemeente van geneesmiddelen voorzien worden ; een Di-
akonie-Oude mannen- en Vrouwenhuis der Nederd’uitsche-
Gereformeerde g e m e e n t e , dat in 1681 voor vrouwen gestichten
in 1718 met eene woning voor oude mannen vergroot is en een geheel
vak beslaat aan den Amstel; liet C o r v e r s h o f ; het Diakonie-
Bestedei ingshuis, dat voor gebrekkigen behoeftige leden der Hervormde
gemeente gesticht en in 1791 voltooid is , welke drie laatste
gebouwen door eenen grooten tuin zamenverbonden zijn 5 het Huis-
zi t ten weduwenhof, in 1650 voltooid , hetwelk woningen voor behoeftigeongehuwde
vrouwen bevat; het Nie uwczijds - Huiszi t ten-
huis , dat in 1654 gebouwd is , onderscheiden fraaije schilderijen
bezit, en waar uitdeelingen van levensmiddelen aan de stadsarmen
plaats hebben; het Walen-wees- en oude-vrouwen- en
Mannen huis, op den hock van de Prinsen- en Vijzelgrachten;
dat in 1671 volbouwd is en toen een vroeger gesticht voor weezen
der Waalsclic gemeente vervangen heeft; het Eng e l s c h e weeshui
s, bestemd voor kinderen van de overleden lidmaten der Engelsche
Prcsbyteriaansche kerk en voor oude lieden van die gezind-
heid ; het Evan gel isch - Lut her sehe - Diakonie-Oude-Mannen
eh Yrouwenhuis en Weeshuis, waar weezen van beide kunnen
benevens oude mannen en vrouwen van de Evangelisch-Lutherschen
gemeente worden opgenomen; het Wees- Armen- oude- mannen
en vrouwenhui s der Hersteide Luthersche gemeente,
dat in 1617 tot eene Vleeschhal en een Wachthuis gebouwd is , in
1623 aan de W. I. Maatschappij tot vergaderplaats werd afgestaan ,
sedert 1657 tot eene herberg diende , die onder den naam van Nieu-
wezijds Heeren-Logement verhuurd werd , tot dat het in 1826 tot
het tegenwoordige doel ingerigt is ; het W eeshuis der Gol legianten ,
van ouds genaamd de Ora n j e - A p p e l , voornamelijk ter opvoeding
van weesjongens geschikt , waar de Gollegianten vroeger in een boven-
vertrek hunne godsdienstoefening hielden , en dat thans tot We e s h
u i s v oo r de D o o p s g e z i n d e n dient; het Me i s j e s-we es-
h u i s der Co l l e g i a n t c n ; het Ou d e -V r o uwe n h u i s v a n de
D o o p s g e z i n d e n ; het L e p r o z e n h u i s , welks ■ spreek- en
regentenkamers met fraaije schilderijen prijken , waaronder het Regen-
tenstuk van den beroemden F e r d in a n d B o l , en de Omgang op hopper-
maandag van N ie h l a n d vooral bezienswaardig zijn, in 1402 onder
den naam van St. Nicolaas- en St. Anthoniegasthuis gesticht,
terwijl het in 1504 voor hen, die met het zoogenaamde lazarus behebt
waren , ingerigt werd, en den naam ontving , welke het nog he-
den draagt, lioewel het thans tot verblijf strekt van bejaarde lieden,
die er, tegen betaling in eens, van kost en inwoninglevenslang voorzien
worden; het R. K. J o n g e n s -w e e s h u i s , dat sedert 1700
zijn bestaan dagteekent; het in 1628 gebouwde , maar in 1787 in
zijnen tegenwoordigen Staat gebragte , R. lf; Maagdenhui s , op het
Spui, werwaarts de weesmeisjes , uit een vroeger gesticht van dien
aard , op den Nieuwezijds-Voorburgwal, overgebragt zijn (1); het in 1783
voltooide Werkhuis , ingerigt om straatbedelaars te bewaren , vrij-
willigers, die geene middelen van bestaan hebben , in te nemen, en
zoodaiiigen te tüchtigen , die door wangedrag de vrijheid en openbare
verkeering in de zamenleving voor eenigen tijd verbeuren , welk gebouw
met eenen deftigen voorgevel prijkt, die door den Beeldhouwer A. Z i e s e n i s
met een fraai frontespies -versierd is , terwijl de regenten- en regen-
( 1) E e n e n a a u v v k e u r i g e b e s e h r i j v i n g v a n d i t g e s t i c h t i s t e v i n d e n i n h e t
R o o m s c h C a t h o l i j k j a a r b o e k j o yO o r 1836, b l . 13i .