Door der inwoncren naarsligheid verrees het stadje weldra uit zijne
puinhoopen , niaar lict kwam echter nimmer weder tot die welvaart,
welke het vroeger genoten had , lioewel Keizer K aree V het met
onderscheidene Privilegien begiftigde. Gedurende de Spaansche beroerten
moest A xel mede veel leeds doorstaan, en ten jare 1975 was hier de
vervolging om het gelool' op het hevigst, waarin men zelfs zoo ver
ging , dat men eenige Zeeuwsche kooplieden, die, ter verrigting hunner
zakcn, in de stad waren gekomen , nithoefde van hunne verkleefdheid
aan de leer der Hervorming, ophing. Om zieh hier over te wreeken
zetteden eenige. Zeeuwsche schepen, den 26 Julij 1574, 500 man
voetvolk en 200 ruiters aan land , die naar A xel optrokken , waar
het voetvolk zieh in het gezigt der stad vertoonde , terwijl de ruiters
in eene liinderlaag verborgen hieven ; hierop deden de spaansche be-
zetting en de burgerij eenen stoutmoedigen uitval, maar werden door
de Staatsclien , die nu veinsden te vlugten, in de liinderlaag gelokt,
waar zij van voren door het voetvolk en van achteren door de ruiterij
aangevallen , allen tot den laatsten man omkwarnen. De openslaande
stad, alstoen aan de woede des krijgsmans oVergelaten , werd deerlijk
geplunderd en de kerk, benevens de aanzienlijkste gebouwen, in de
asch gelegd. Zij schijnt echter kort daarna door de Zeeuwen wederonr
verlaten te zijn , want in het jaar 1576 was de stad op nieuw in handcrr
der Spanjaarden , en toen stemde zij in met de Staten van Viaanderen r
om den Prins van Oranje te hulp te roepen , onder wiens bestuur zij
dan ook in de Pacificatie van Gent werd opgenomen. Maar inl585 kwam
zij door het verraad van S ervaes van S teeeand , Hoofd-baljuw van het
■ Land-van-W aas , weder in de magt van P a rm a , aan wien zij, drie
jaren later, door Prins M abr it s van N assab en den kolonel P h il ip
S idney , handelende op last van L eicestkr , bij verrassing ontweldigd
werd (1) , waarop M a e r it s de stad weder deed versterken en nieuwe
vestingwerken aanleggen. Sedert dien tijd is A xee in der Staten banden
gebleven, tot in het jaar 1747 , toen zij bij capitulatie aan de
Franschen , onder den Graaf van B rogeio , overging, die haar, na
den vrede van Aken in 1748 , weder ontruimden.
In 1794 werd dit plaatsje, met deoverige van het toenmalig Staats-
vlaanderen , andermaal door de Franschen ingenomen , en bleef, ten
gevolge van het traktaat van den 16 Mei 1795, in hunne magt tot in
het jaar 1814 , als wanneer deze landen weder met de Nederlanden
werden vereenigd, in naam van den Souvereinen Vorst in bezit genomen,
en door Ncderlandsche troepen bezet. Ook bij den heilloozen Belgischen
opstand in 1850 , bleef A xee niet versclioond, daar , op den 20
October van dat jaar , eene ordelooze bende, onder aanvoering van
zekeren E rnst G regoire , zieh noemende Belgische kolonel, aan het
hoofd van ongeveer 70 man , uit de helfe des volles in der baast in
het naburig Belgie bijeengeraapt, te A xee binnenrukte en , na pogingen
te hebben aangewend om eene nienwe Regering , in naam van het
provisioneel Gouvernement van Belgie , aan te 1 stellen , en de publieke
kassen , zoo hier als in de omstreken, te hebben beroofd , weder den
22 derzelver maand vertrok. De ingezetenen, zieh weinig tijds daarna
' ' ( i ) E e n omstandig v e rh a : l van deze ve rras s ing v indt men bfj I . Scharp, G e -
s e b i e d e n i s e n c o s t t lm e n v a n A x e l , l e stufe pag. 123-125 en daar -
ui t overgonoinen in mi jne H e r i n n e r i n g e n u i t h e t g e b i e d d e r g e s c h i e d
e n i s , b e t r e k k e l i j k de N e d e r l a n d e n , bl» 247-243.
vrjjwillig gewapend en eenige verdedigings-werken , tot heveiliging hunner
eigendommen, en om dergelijke bezoeken in het vervolg te kunnen af-
weren , aangeiegd liebbende , zijn dan ook verder ongemoeid gebleven ,
terwijl de stad, met het overige van het distrikt, op den 11 Januarij
1851, weder door onze troepen bezet werd, waardoor aan de onge-
rustheid der ingezetenen een einde geinaakt is.
A xee is de geboorteplaats van den staatsman P ie t e r P aeees , die na
de omwenteling van 1795 de eerste President der Nationale Vergadering
gewecst is , geb. den 11 April 1755 ■f1 den 17 Maart 1796 , na zieh ook
als schrijver , vooral door zijne Verklaring van de TJme van Utrecht}
beroemd te hebben gemaakt.
Het wapen van A xee is een gedeeld' schild, liebbende de helft ter
regterzijde een gouden vekl met twee azuren sleutels , die door eenen
keper van keel vereenigd zijn , tusschen twee St. Jacobsschelpen van
zilver. De helft ter linkerzijde is weder in twee kwartieren gescheiden,
waarvan het bovenste bestaat uit een veld van sabel met eenen halven
klimmenden zilveren leeuw en het onderste uit eeu veld van goud
met drie azuren sleutels , die door eenen keper van keel gescheiden zijn.
AXEL-EN-ZUIDDORPE, kerk. gem., prov. Zeeland, klass van
IJzendijke, ring van Axel. Zij telt mim 2100 zielen en heeft nu slechts
eene kerk, zijnde die, welke vroeger te Zuiddorpe stond , in 1819
afgebroken, sedert wanneer deze gem. ook meestal enkel de gem. van
A xee genoenid wordt , vooral daar er te Zu i d d o r p e volstrekt
geene Herv. meer bestaan. De eerste, die hier de leer der Herv.
verkondigde, was de vermaarde C aspares H eidanes (K asper van der
H eiden) , die zulks reeds in het jaar 1565 , zoo al niet met loestemming ,
ten minste dan toch onder oogluiking der Regering , deed , zonder dat
hij echter vast Predikant te A x e 1 was. De eerste , dien wij als zoodanig
vermeld vinden , is geweest A rnoedes S t ebr , die in 1579 van Rousselaere
in Viaanderen herwaarts overkwam, maar nog in dat zelfde jaar
weder vertrok en in 1580 opgevolgd werd door C h r isto ffe l de B elke ,
die de dienst waarnam tot in 1585 , toen de godsdienstoefening naar
de leer der Hervormden , door het verraad van S ervaes van S teeeand ,
die Axel aan de Spaanschen overgaf, gestaakt werd tot in het jaar
1590 , als wanneer D aniel C oirect hier van Lillo beroepen werd.
Als eersten Predikant te Zuiddorpe vindt men vermeld A driaan
S chiettekatte , door anderen A driaan R ottyn genoemd, die zieh in
1580 aldaar bevond en waarschijnlijk omtrent het jaar 1583 of
1584, nadat A xel aan P arka verraden was , zijne dienst zal hebben
geeindigd. Nu bleef Zuiddorpe herderloos tot in 1646, als wanneer
L abrens van d er S piegel , Predikant te Caure of Camphy in Engeland ,
herwaarts beroepen werd.
Door den aanwas der gem. A xel werd den Predikant in het jaar
1661 eenen Hulp-prediker toegevoegd en daartoe de Proponent
A braham P hoenix aangesteld ; na diens vertrek werd in het jaar 1662
besloten , eenen tweeden Predikant in deze gem. te beroepen, zijnde de
eerste , die daartoe verkozen werd , geweest G ill es de B ois , Proponent
onder de klass. van Walcheren.
Nadat hier alzoo gedurende 20 jaren twee Predikanten gestaan had-
den , besloot men in 1682, wanneer de plaats geheel vacant was,
weder slechts eenen Predikant te beroepen, maar toen men in het
jaar 1694 overeenkwam, de gem. van Zuiddorpe met die van Axel ,
te combineren, werden er ook weder twee Predikanten aan deze com-
binatie toegestaan ; sedert het jaar 1794 is dit getal echter tot een