Lutiierscheh.
De Lutherschen, welke hunnen naam ontleenen van den
tyner Monnik en Hoogleeraar in de Godgeleerdheid te Wittemberg
Martimds Luther die in het jaar 1483 te Eislebcn in Saksei»
geboren was, en den 18 February 1346 overleed , verschilfen grooten-
deels daarm van de Gereformeerden , dat zij bet leerstuk der predes-
tinatie verwerpen en den zin en het doel van het H. Avondmaal
op eene andere wijze uitleggen. Zij hebben sedert lang alom in de
steden van N ederland de vrijheid van Godsdienstoefening genoten , met
dit voorregt zelfs, dat hunne kerken openbare gebouwen waren,
die van hinten voor kerken konden worden aangezien. Het was hunf
volgens ondersclieidene besiuiten der Staten van Hol land en laatstelijk
volgens een plakaat van 5 February 1633, niet geoorloofd, kerken ten
p atten an e op te ngten, doch kieromtrent had wel eens eenige ooplui-
kmgplaals, en men lieeft hun de uitoefening van hunne Godsdienstallengs-
kens op eemge plaatsen ten platten lande vergund; zoodat er reeds in het
begin der vorige eeuw eene kerk te Za andam, dat toen nog tot de
dorpen gerekend werd, eene te Bodegr aven, eene t eWi l d e r v a n k
en S a p p e m e e r en eene voor de verdreven Salzburger Lutherschen te
V.roede bestünden , van welke laatste gemeente zelfs de Predikant door de
Algemeene Staten bezoldigd werd. De Luthersche jongelingen, die genegen
waren zieh tot de predikdienst bekwaam te maken| studeerden vroeger in de
taten, historic n eine, op de hooge- en doorluclitige seholen van ons Vader-
land, en in de Godgeleerdheid onder eenen Predikant, dien zij daartoe
verkozen ; waarna zij zieh, om Kandidaat of Proponent te worden naar
de eene ot andere Luthersche hoogeschool in Duitschland begaven, of
wel zy volbragten , van den beginne af, hunne Studien aan eene of
andere Dmtsche hoogeschool. Terwijl zij nog student waren, mogten
zij alomme in de N edfrlan den, in het bijzijn van eenen Predikant
prediken, mtgenomen te Ams t e r da m, ahvaar zij vooraf, voor het
ministen um ol dienaarschap, onderzocht moeslen worden. Beroepen.
zynde , moesten zij nog een bcslissend onderzoek doorslaan, waarna zij,.
oor op egging der handen , tot de Heilige dienst werden ingezegend.
ln hunne kerkplegtigheden verschillen de Lutherschen bij ons meer of
mm van die der andere landen. Zij hebben geene allaren noch beeiden
m hunne kerken , en hunne Leeraars prediken en bedienen het H. Avondmaal
met in een wit koorhemd , zoo als op sommige plaatsen -in Duitschi
TC7o, 8'escLledt ¥ “ far in een gewoon zwart leeraarsgewaad.
ln 1/91 is er eene tweespalt tusschen de Lutherschen ontstaan
waardoor zij in twee afzonderlijke kerkgenootsebappen geschcidcn zijn ,
van welke het eene zieh het E va n g e 1 i s c h-L u t h e r s c h e en het
ändert zieh het He rs t e 1 d e L u t li e r s c h e - K noemt (1). e r kg° e n oo t s c h a 1p
■ Het Evangelisch Lulhersch-lcerkgenootschap heeft eene afzonderlijke,
otschoon met de Hervormden verbroederde Synode, welke eenmaal
s jaars te s G raven hage , vergadert. Het bestuur tusschentijds
is opgedragen aan eene Sy n o d a l e c o m m i s s i e , uit eenen President
, eenen Vice-President, vier Leden en eenen Secretaris bestaande.
( i ) Men z ie den oorsprong en de g e v o lg™ dezer gesohi l len breeder o p g e g e -
v t n , op het Art , Ams t e rd am, bl, 197,
Dit kerkgenootschap is vcrdeeld in zes ringen ; als: ^ 1° Ams t e r d
am ; 2“ R o t t e r d am ; 3° ’s Grave n h a ge ; 4°. U t r e c h t ;
3° H a a r l em en 6“ G r o n i n g e n. Betitelt 46 gemeenten benevens
11 filiaal- of bijgemeenten, en 38 kerken, die door 33 Predikan-
ten en 2 vaste Proponenten bediend worden. Behalve de tot de bo-
vengenoemde ringen behoorende, beeft dit kerkgenootschap nog eene
gemeente te Ma a s t r i c h t , eene te P a r a m a r i b o , en eene te
B a t a v i a welke gemeenten ieder 1 kerk en 1 Predikant hebben.
Te C u r a ^ a o zijn de Gereformeerden en de Lutherschen vereenigd ,
hetwelk bij Koninklijk besluit in het jaar 1825 bekrachtigd is.
Voorts liebben de Evangelisch-Lutherschen nog in de vroeger ons toe-
behoord hebbende kolonie ¡ d e K a a p de Go e d c Ho o p 1 gemeente
met 1 kerk en 2 Prcdikanten , en in de , nu Engelsche kolonie, de
Be r b i c e 1 gemeente, met 1 kerk en 1 Predikant. Ten gevolge
van Z. M. besluit van 5 December 1816, is er in het daarop vol-
gende jaar een S e in i n a r i u m v o o r de E v a n g e l i s e h - L u -
t hcr s ' chen te Ams t e r d am opgerigt, waar zij, die daartoe
geschiktheid hebben, tot het heilig dienstwerk worden opgeleid;
moetende zij echter, die den rang van Theologiae Doctor willen beko-
men , alvorens het examen daartoe aan de Hoogeschool te Leyden afleggen.
De Hersteld- Lutherschen hebben mede een afzonderlijke Synode,
Rat eens in het jaar te Am st e r da m vergadert en met die der
Hervorinden en Evangelisch-Lutherschen verbroederd is. Tot dit Kerkgenootschap
behooren 7 gemeenten met 7 kerken , waarin de dienst
■door 10 Predikanten wordt waargenomen.
Te Hoorn bestaat eene Ve r e e n i g d e L u t h e r s c h e k e r k , die
noch tot het Evangeliscli-Lutbersch , noch tot het Hersteld - Lulhersch
kerkgenootschap , of iiever zoowel tot het eene als tot het andere be-
hoort, want bij vacature wordt aldaar de nominatie, gedeeltelijk uit
Evangelisch-Luthersche , gedeeltelijk uit Hersteld - Luthersche v Predi-
kanten of Proponenten zamengesleld.
IsRAEJLITEH.
Wanncer de I s r a e l i t e n , door de Christenen veelal Joden genoemd,
*ich bet eerst in de N e d e r l a n d e n gevestigd hebben , is met geene ze-
kerheid te bepalen , boewel bet uit zeer oude en echte geschriften
ontegcnzeggelijk blijkt , dat zij reeds gedurende de 13e cn 14e eeuw
in Braband zijn gezeten geweest, terwijl er reden is , om uit die zellde
geschriften op te maken, dat eenige, ofschoon weinige leden van
die natie zieh mede, zeer lang voor de 16e eeuw, in een gedeelte
der N o o r d e l u k e N e u e r l a n d e n ' zullen hebben opgeliouden en niet gelieel
onbekeud zijn geweest (1); eerst sedert het jaar 1612, hebben zij echter
hier te lande vrijheid van godsdienst genoten en in dezelfde regten
en vrijheden, als de overige niet Hervormde ingezetenen gedeeld. Umtrent
het aangaan van liuwelijken , moesten zij zieh echter gedragen,
naar de politieke ordonnantie, in het jaar 1580 uitgevaardigd, waar-
bij het hnwelijk met zoodanige bloedverwanten verboden werd, waar-
( i ) Z i j , die rorer omir en t de v r o e g o r e g e s ch iedeni s d e r I s r a e l i t en in de
N euerlanden weusc l ieu te w e t e n , lezen : l e t s n o p e n s d e v r o e g e r e g e -
s c h i e d e n i s d e r J o d e n , h i e r l e L a n d e , med eg ed e e ld in Mf. H. v a n
W i j n , H u i s z i t t e n d l e v e u , 11. I , blz. 79- 1 15«