altaarstuk, verbeeldende Simon met het kind Jezus in den Tempel,
is zeer fraai door Coets geschildcrd. Doze kork wordt door eenen
Pastoor en eenen Kapellaan bediend.
DeKerk op de Br o uwe r s g r a e h t , aan de H.H. W ie ib b r o r d e s
en J ohannes toegewijd, is gesticht door J ustds M oedersoiin , die in
1664 Pastoor dezer kerk was, waaroni zij ook onder den naam van
de Ke r k v a n d en Heer M oedersohn bekend is. Het is een ruim
en welgeschikt gebouw, dat van eene gaanderij en kunstige schilder-
stukken voorzien is en door eenen Pastoor bediend wordt.
De Ker k de D r i e Bo n t e K r a a i j e n , in de Oude Teertuinen,
aan den H. Odulphus toegewijd, ontleent hären naam van de driebonte
kraaijen , die vöör het huis alwaar zij reeds vöorhet midden der 16de
eenw gesticht was, uithangen , is net betimmerd en van .eene ruime
gaanderij voorzien. In deze kerk wordt thans nog slechts eens in het
jaar dienst gedaan , maar zij zal eerlang’ afgebroken worden.
Yroeger hadden de H. K. der Bisschoppelijke' Glerezv, hier nog vier
lerken, zijnde genaamd de Ke r k in de V i n k e s t r ä a t , de K e r k
de P a a uw en de Ke r k op d e N i e uw e z ij d s - A e h t e r b u r g-
wal , . die door het afnemen der gemeente niet meer tot kerkelijk ge-
bruik gebezigd worden, maar thans tot woon- en pakhuizen dienen ,
en de K e r k in h e t R. K. J o n g e n s w e e s h u i s , die ten dien-
ste der weezen aan de R. K. afgestaan is.
De koopnandel op Smirna en de Levant gaf gelegenheid dat zieh
eenige Armenische kooplieden op het einde der zeventiende eeuw te
A msterdam vestigden ,. welke eerst hunne godsdienstige bijeenkomsten
m de Dijkstraat hielden, maar in 1714 stichtten zij de tegenwoordige
Armenische kerk,. op Dwarsboomsloot, dat een tamelijk fraai ge*
bonw is, met eenen deftigen ingang, waar boven een liggend lam of
Agnus Bei in marmer is uitgehouwen , met een bijsehrift in de
Armenische taal er onder. Inw endig heeft de kerk noch predikstoel,
noch orgel, noch beeiden, maar wel eenige altaarstukken. Zij wordt
door eenen Priester bediend , die gemeenljjk door den Patriarch van
Groot-Armenie herwaarts gezonden wordt. Deze gemeente is tot 2 leden
uitgestorven.
Eindelijk heeft men te A msterdam nog eene Gr i e k s c h e o f
R u s s i s c h e k e r k , op den Oudezijds-Voorburgwal, bij de Kreupel-
steeg. Dit gebouw, welks voorgevel in het begin dezer eeuw ver-
nieuwd werd , is niet groot , maar net. Zij is door zieh hier gevestigd
hebbende leden van die gezindte gehouwd. Het altaar is van de
Mgenlijke kerk afgescheiden door een houten beschot,. in hetwelk
eene deur is , met eene opening van boven, waarin een houten kruis
Staat. De dienst in deze gemeente , die uit 30 leden bestaat, wordt
waargenomen , door eenen Priester , die meestal uit Rusland herwaarts
gezonden wordt.
Men weet niet juist, in welken tijd de eerste Joden zieh te A msterdam
gevestigd hebben ; vast gaat het , d a t, toen J an III , Ko-
ning van Portugal, de Joden in 1849 uit zijne staten bande , onder-
scheidene naar Holland gevlugt zijn, waar men hun eerst geene schuil-
plaats verleenen wilde ; in het vervolg veroorloofde men hun zieh aldaar
neder te zetten en volgens de Joodsche herekening moet de tijd hunner
vestiging te dier stede omslreeks het jaar 1593 bepaald worden. .Men
verdeelt de Jodenin twce secten , de Portugesche en de Hoogduitsche , thans
Nederduitsche. Zij nemen allen bijna dezelfde plegtigheden waar, en
zijn enkel onderscheiden door eenige bijzondere gcbruiken; die door
overlevcring van hunne voorouders ,’de Portugez'cn , Duitschers of Polen ,
tot hen gekomen zijn.
De Synagoge der Por tugesche Joden op het Leprozenplein,
aan het einde der Joden-Breedstraat , is een prächtig gebouw , in
1670 gebouwd, door eenen ruimen voorhof omgeven , en even als de
Tabernakel ingerigt. Door de voorpoort van het voorhof gaat men over
een ruim plein , ter wcderzijde met gaanderijen'Y 4<e door twaali pilaren
ondersteund worden j ' en onder een van welke een groote waterbak , met
eene koperen kraan is , waarin de Joden hunne banden wasschen , eer zij
de Synagoge binnen treden. De voorhof is voorts met onderscheidene
huizen bezet, in een van welke de Opper-Rabbijn woont , in de anderen
komen de Parnassijns bijeen , of er worden scholen gehouden ,
orn de Israelitische Jeugd in de Hebreeuwsche taal en de wet te on-
derwijzen. Het gebouw der Synagoge is vierkant en hoog. Het heeft
een plat dak met eene fraaije steenen balustrade. Men treedt er
binnen door eene breede poort, die op gemetselde koloinmen rust en
in de Hebreeuwsche taal tot opschrift heeft: Maar ik zal door de
grootheid uwer goedertierenheid in uw huis ingaan; welke weorden
het begin uitmaken van het achtste vers des vijfden Psalms. Behalve
deze fraaije poort heeft men nog twee ingangen tot het gebouw , welks
gewelf op vier zware hardsteenen zuilen rust. Bij den hoofdingang
ziet men een verheven vierkant spreekgestoelte , met armblakers op
de vier hocken, waar zieh de Voorlezer p l a ä t s t ‘vöör dit gestoelte is
de plaats van den Opper-Rabbijn of Chacham , en nog lager zijn die der
Parnassyns. Ter wederzijde ziet men de gaanderijen voor de Vrouwen ,
welke ieder op zes hardsteenen pilaren rüsten en van voren met digt
traliewerk afgeschöten zijn. Behalve de vier groote en elf kleinere
kaarskroonen , waardoor' de synagoge des avonds' verlieht wordt , is
er nog eene glazen lamp , die men altijd brandende houdt en daarom
het eeuwige licht genoemd wordt. Het oostelijke gedeelte is van het
overige der Synagoge geseheiden door een liek van mahonijhout,
achter hetwelk de dienst gedaan wordt. In de omtuining Staat eene
groote sakendaanliouteii kast , waarin de Boeken M ozes , naar de wijze
der Ouden ', op rollen zeer net geschreven en met rijk geborduurde
dekkleeden omhangen , bewaard en op sabbathdagen of bij plegtige
gelegenheden ontrold worden. Er zijn ruim 2500 Portugesche Joden
te A msterdam , en de dienst wordt bij deze gemeente door eenen Opper-
Rabbijn, 2 Assessoren, 2 Voorzangers en 1 Adjunct-Voorzanger
verrigt.
De Synagoge der N ed e rdui tsche Joden isveel kleiner, dan die
der Portugesche Joden , doch bijna in denzelfden vorm gebouwd , hoewel
zij geen voorhof heeft. Zij is met eenen deftigen opgang en fraaijen koepel
versierd , maar van binnen is zij genoegzaam gelijk aan die der Portugesche
Joden , behalve dat men er , boven den ingang , een tafereel vindt,
W'aarop, met vergulde letters, een algemeen gebed tot God, in de Ne-
derduitsche taal , te lezen is. Behalve deze hoofd-synagoge worden
er nog zeven bij-synagogen voor de Nederduitsche Joden in de na-
buurschap gevonden. Het aantal Nederduitsche Joden beloopt te
Amsterdam ongeveer 19,000 en de dienst bij hunne gemeente wordt
door eenen Opper-Rabbijn, 2 Assessoren, 6 Rabbijnen en in elke
Synagoge eenen Voorlezer dus 8 Voorlezers, benevens eenen Opper-
Voorlezer of- Voorzanger , verrigt.
Eenig gcschil, dat er tusschen ettelijke leden der Nederduitsche Synagoge
en de Parnassijns ontstond , veroorzaakle eene afscheiding , welke