diging, de Slaten der Landen te zweren ,. dat hij hen bij hunne
voorregten en vrijhcden zoude handhaven , waardoor hij slechts eene,
door de wetten bepaalde, oppermagt over deze landen verkrecg. Maar
deze Vorst was te magtig en te heerschzuchtig om zieh met een be-
paald oppergezag over d e N edereanden tevergenoegen. Ten einde daar-
over eene volstrekte en bepaalde oppermagt te bekomen, begon bij de
bezworene voorregten te sehenden en de Nederlanders , die niet gewoon
waren groote lasten te dragen, zware schattingen op te leggen, het-
geen zij echter geduldig, ofschoon al züchtende, verdroegen. Maar
toen omtrent het jaar 1622 de Hervormde godsdienst in de N edereanden
veld begon te winnen, oordeelde K aree zulks niet te moeten gedogen.
Om alzoo den voortgang liiervan te stuiten, deed hij zeer gestrenge
plakkaten tegen de Onroomsehen afkondigen. Zij , die bevonden werden
der Hervorming toegedaan te zijn , werden ten zwaarde verwezen , en
de Onroomsche Predikanten ten vure getloemd, zelfs bestond hij
in deze plakkaten te zeggen, dat zij moesten nageleefd worden, on-
aangezien alle voorregten , wetten en gewoönten, daarmede strijdende, als
welke hij verklaarde in zoo verre te niet te doen. Daar men nu wist,,
dat zijn zoon en erfgenaam, een Spanjaard van geboorte en opvoeding ,
ruim zoo heerschzuchtig en veel gestrenger , dan hij, was, werden de
Nederlanders tegen het hof van Spanje verbitterd. K aree , die altoos
zeer bemind geweest was , nu ziende , dat de gemoederen zieh van hem
vervreemden ; dat hem alles begon tegen te loopen ; en dat zijn oog-
merk om de Onroomsche godsdienst uit te roeijen en eene onbepaalde
regering in de N edereanden in te voeren, niet zoude gelukken , besloot
zieh in een klooster te beaeven, en de rearerina over deze landen aan .. ö 7 ö - tJ / zijnen zoon F ie ip s op te dragen , hetwelk hij in 1668 deed. Deze
zoon, die in de N edereanden , boven welke hij aan Spanje de voorkeur
gaf, in de geschiedenis , meest onder dennaam van F ie ip s II, bekend is,
aangezien hij als Koning van Spanje de tweede van dien naam was,
droeg den Nederlanderen nog minder genegenheid toe, en betoonde zieh nog
meer vooringenomen tegen de zoogenaamde ketters en tegen de voorregten
des lands , zoodat hij den Nederlandschen Adel, die door getrouwe raad-
gevingen den Vorst tot matiging der vervolging raadde, met den
nek aanzag en in 1669 dit land verliet, over hetwelk hij M argaretha ,
Hertogin van Parma ,, eene natuurlijke dochter van K aree V , tot Land-
voogdes benoemde , terwijl hij., bij een geheim bevel, de klem der
regering in lianden liet van den Kardinaal de G ra nveeee , een heerseh-
züchtig, doortrapt en trotsch man , die de gemoederen nog meer
van F ie ip s verwijderde. De invoering van het concilie van Trente,
en het aanstellen van nieuwe Bisschoppen , zoo strijdig met ’s lands
voorregten , om door dit middel den gewetensdwang voort te zetten,
verbilterden de gemoederen nog meer. Omtrent drie honderd Edelen,
met den Heer van B rederode aan het hoofd, verzochten in 1666schor-
sing van de inquisitie en der gestrenge plakkaten. De Landvoogdes
gal hun uitstellend antwoord, en wist het verbond, dat zij ondcrling
aangegaan hadden, eerlang zoodanig te verzwakken, dat het te eene-
male verbroken werd. Nn zagen de voornaamste Edelen en Heeren zieh
genoodzaakt het land te ruimen. De Onroomsehen begonnen nogtans
openlijk te prediken en de bceldcnstorm nam een aanvang. Toen verklaarde
men , in Spanje, de N edereanden vervallen van hunne voorregten ,
en de Hertog van A eva werd,in 1 1 5 6 7 ,met een magtig leger derwaarts gezon-
den , om die landen door de wapenen als op nieuw te heroveren , de te-
geristrevers des Konings te straffen en de zoogenaamde ketters , te vuur
6„ te zwaard , te vervolgen. Hij kweet zieh dan ook met de grootste ge-
strenp-heid van dezenlast, beval het onderzock der ketters, beeldstor-
mers en andere zoogenaamde oproerigen aan eenen Raad van Beroerte,
die zoo wreedaardig handelde met elk dien men van ketterij verdacht
hield dat hij weldra den naam van bloedraad bekwam, en de Nederlanders
niet anders dan den ondergang van godsdienst en bnr-
gerstaattegemoet zagen. De Graven van E m o n d en yan H oorne werden
te Brussel openlijk onthalsd. De oud adellyke Heeren van B aten-
bdrg en anderen ondergingen hetzclfde lot. Den Prins v a n O r a n j e ,
Graaf L o d ew ijk van N as sa u en andere Edelen deed men indagen en
hunne goederen werden verbeurd verklaard. Ondragelijke schattingen
werden den volke afgeperst. A eva eischte eens den honderdsten penning
van alle roerende en onroerende goederen, en voor altoos den
tienden van alle roerende , en den twintigsten van alle onroerende goederen
, zoo dikwijls deze verkocht werden. Die weigerden, of het land
iiitgingen , werden met verbeurdverklaring hunncr voorregten gestraft.
Aloude en van F ie ip s zelven bezworen wetten bragten niets toe, om
deze onregtvaardigheid te stuiten. Men beweerde , dat de Raad van
Beroerte niet volgens ’s Lands wetten, maar over de deugdelijkheid
dier wetten moest oordeelen; terwijl alle provincien en steden bevel
kregen , om hare oude gebruiken, wetten en voorregten voor den Raad
open te leggen , opdat deze die , of bevestigen , of alle kracht benemen
zoude. Dit alles bragt in de voornaamste steden geen gering verloop
'van nering en handel te weeg. De beste burgers en ook vele landbewoners
weken ten lande u it, maar de adel en de Regeringen van
onderscheidene steden sloegen de lianden in een , om de Staten van
Holland te bewegen, aan Prins W ieeem va n Or a n je , die te voren
reeds , op ’s Konings naam , het stadliouderschap over hunne provincie
-gevoerd had , nu uit hunnen eigen naam die waardigheid op te dragen.
Men verbond zieh onderling, om A ev a ’s wreedheid en de wettelooze heersch-
zucht der Spanjaarden met alle magt te keer te gaan. Vele Edelen
fyervoegden zieh bij het leger van den Prins v a n O ra nje en bij dat van
zijne broeders. Graaf L o d ew ijk bemagtigde eerlang Bergen in Henegou-
wen door list, maar werd, nadat eene schitterende overwinning bij
bet klooster t eH e i l i g e r l e e , in Gron ing e r l an d , waar A d o e f
Jvan N assau en de Graaf van A remberg sneuvelden , behaald was, tu
Jemgum in Oostfriesland, door de Spanjaarden onder A e v a , geslagen.
De Prins van O ranje kwam met een aanzienlijk leger uit Duitsch-
land , en trok daarmede over de Maas, om de N eder eand en te verlossen ;
maar de krijgskundige A ev a wist het zoo te beieggen , dat de Prins zijn
leger uit gebrek moest afdanken en hij ze.lf naar Duitschland terug
kecren. Nu meende A lv a deze landen onder de knie gebragt tehebben,
inaar in 1672 begonnen de zaken schielijk van gedaante te veränderen ,
want de Zeeuwsche en Hollandsche zeelieden , die zieh ter kaapvaart uit-
gerust hadden, en onder den naam van Watergeuzenm de geschiedenis
bekend staan , tastten, den 1 April van dat jaar, de stad B ri e il e aan
en maakten zieh van die haven meester,hetgeen ten gevolge had, dat weldra
eenige Ze e uws c h e en Z u i d h o l l a n d s c h e s t e d e n en geheel
N o o r d - II o 1 la n d den Spanjaarden af- en O ra n je toevielen. De
\ Spanjaarden belegerden nu onderscheidene steden , die , welke zij over-
meesterden, werden op de gruwelijkste v ijze uitgeplunderd. Zoo ston-
j den R o t t e r d am , Z u t p h e n , Na a r d e n en H a a r l em hunne
wreedheid ten doel; maar voor Ä lkm a a r stieten zij het hoofd. Ilierop
verliet A eva het land, na gedurende de 6 jaren tijds, dat hij zieh hier