groot. Het tot deze heerf. behoorende dorp van denzelfdcn naam , dat
W. van Dnbbeldam en 0. van Maasdam , aan de Maas, la<r , is een
der 72 dorpen, die, bij den watervloed van 18 November 1421,
verdronken , cn was onder de 34, die sedert met weder te voorscliijn
gekomen zijn. Tolnesse of Tolloyse, was eene smaldeeling van
deze heerlijkh.
ALM, riv. in bet Land van Altena, prov. Noord-Braband, die
thans 10 min. bezuiden de kerk van Rijswijk een begin neemt, maar
vroegerveel noordoostelijker haren oorsprong had , daar deze thans geringe
en beslotene riv., waarvan nog sporen in den Bommelerwaard
schijnen aanwezig te zijn , door de Maas is afgesneden. Zij stroomt längs
Waardhuizen, Emmikhoven en Almkerk westwaarts aan. Vöör den watervloed
van 18. November 1421, toen de Aim ook onder den naam van E em-
de bekend was , liep zij ook längs Almstein , Eemkerk cn Almvoet, die
bij den gezegden vloed verdronken zijn, en ontlastte zieh bij bet laatst-
gemelde dorp in de Maas. Thans, vereenigt zij zieh aan de Drie slui-
zen met het Schansgat en den Gantel of de Oo stk il, om de
Bleek te vormen.
Een gedeelte van dit riviertje, ten 0. van Almkerk, wordt, wo-
gens zijne breedte, de Wijde Aim genoemd.
ALM (WIJDE), riv. in het Land van Altena. ZieALM.
ALMA, voorm. heerl. , prov. en 1 u. N. van Groningen, arr. en
3£ u. W. van Appingedam; kant. en 1 | u. Z. van Middelstum,
gem. en u. Z. W. van Bedum , tusschen Noordwolde en Westerdijks-
horn , aan en ten 0. van den Wolddijk. Thans is het eene fraaije
boerderij , in eigendom toebehoorende aan den landbouwer B e t t e L am b
e r t s Am u .
— ALMABI, o u d e naam van het HaSrlemmermeer. Zie A lchmere.
ALMELO , arr., prov. Overijssel, palendeN. en 0. aan het koningrijk
Hanover, Z. 0. aan de Pruissische Rijnprovincien, Z. aan de prov.
Gelderland en W. aan het arr. Deventer. Het maakt het voorm.
kwartier Twenthe u it, bevat de volgende 6 kant. Almelo, Del-
d en , E n sch ed e , Goor, Oldenzaal en O o tm arsum , heeft eene
oppervlakte van 123,618 bund., en daarop 11,367 h. en 76,000 inw.
ALMELO, kant., prov. Overijssel, arr. Almelo, palende N. aan
het koningrijk Hanover, 0. aan het kant. Ootmarsum en Oldenzaal,
Z. aan het. kant. Delden en Goor, en W. aan het arr. Deventer.
Het bevat de volgende vier gem.: S ta d -Almelo, Ambt-Almelo,
Vriesenveen en W ie rd e n , beslaat daarin eene oppervlakte van
21,395 blind, land, en telt 2134 h. en 12,000 inw.
ALMELO, kerk. ring, prov. Overijssel, klass. van Deventer, be-
vattende de volgende tien gem. : Almelo, Weerseloo, Tubbe r-
g e n , Ootmarsum, E n te r , Vriesenveen, R ijssen, Denekamp,
Borne en Wierden, ruim 12,000 zielen en 11 kerken, die door
12 Predikanten bediend worden.
ALMELO, gem. in de heerl. Almelo-en-Vriesenveen, in Twenthe
prov. Overijssel, arr. enkant. Almelo (7 m. k. , 4 s. d.) , van rondsom
door het Arnbt. Almelo omgeven. Zij bevat niets meer dan de stad Almelo,
die genoegzaam het middelpunt van het arnbt uitmaakt, beslaat
eene oppervlakte van 37 bund. gronds,en telt 590 h. en nagenoeg
5000 inw. , onder welke ongeveer 2400 Herv., 350 R. K. , 100 Mena.
15 Luth. en 125 Israeliten.
De stad A lmelo ligt 10 u. Z. O. van Zwolle, 9 u. 0. ten N. van
Deventer, en 4§ u. W. ten N. van Oldenzaal, aan onderschcidene
beken, die zichbuiten de stad met elkander voreenigen en de Alme-
losche Aa vormen , längs welke riv. de stad schuitvaart op Zwolle
heeft. Zij is eene arr. en kant. hoofdpl. , en alzoo de zetel van
regtbanken van eersten aanleg en koophandel, en van een vredegeregt.
De opkomst en eersten aanleg van dit stadje kunnen wij met geen
zekerheid melden , alzoo deze van zoo ouden oorsprong zijn, dat daar-
van geen geheugenis meer over is , en de oude Charters en papieren ,
door de menigvuldige oorlogen, te loor gegaan zijn. Het moet echter
eene der oudste plaatsen van Overyssel zijn, daar wij het reeds in de
negende eeuw, bij A lfr idü s , in het Leven van den H. Ludgerus , onder
den naam van Almaloh, vermeld vinden. Uit welke schrijfwijze het
vermoeden, als of het zijnen naam draagt naar het water de Aa ,
dat er doorstroomt, meer grond ontleent. In den beginne was het
slechts eend., en komt als zoodanig voor in het verdrag, dat, den 22
December 1394 , tusschen F r ed e r ik van B lankenheim , den een en vijftig-
sten Bisschop van Utrecht, eil den Heer en Vrouwe van A lmelo , geslo-
ten is. Maar als deze plaats, bij vervolg van tijden , in grootte en welvaart
toenam , is zij , in het jaar 1421, door E gbert , Heer van A lmelo , tot eene
stad gemaakt en van stedelijke regten en regering voorzien. Gedurende
den oorlog met Spanje, leed deze plaats echter zoo veel, dat het van
eene st. in een vl. veranderd is; waarom het in 1672, door de Mun-
sterschen, zeer gemakkelijk bemagtigd werd.
A lmelo is thans eene stad van den tweeden rang, wier inw. voor-
heen Sterken handel dreven in fijn linnen, dat er geweven en ge-
bleekt werd; deze tak van bestaan is echter, door het algemeen ge-
bruik van katoen, genoegzaam gcheel te niet gegaan; thans is het
voornaamste middel van bestaan der Ahneloers het vervaardigen van
garen, doch meestal van katoenen goederen ; voorts handel, bijzonder
ook in koren en de stad is algemeen neringrijk, vooral doordien zij de
omliggende plaatsen van vele noodwendigheden voorziet. Men heeft er
1 stoomkatoen-spinnerij , 1 jeneverstokerij, 1 zeepziederij, 2 kalande-
rijen, 1 tabak- en snuifmolen, 1 rietmakerij (weverskammenfabrijk),
3 korenmolens , van welke 1 tevens een pelmolen is , 1 grutterij , 7
grofsmederijen en 1 bierbrouwerij. De fabrijkanten van linnenen katoenen
goederen laten die aan de huizen van hunne wevers, hier en elders
gevestigd , vervaardigen, maar hebben die niet in hunne fabrijkhuizen
vereenigd. De stad is welvarende , en hare inw., vooral vele der doops-
gezinden , mögen onder de gegoede gerekend worden, waarvan de grond
hoofdzakelijk in den vroeger bestaan hebbenden handel in linnen moet
worden gezöcht. Künsten en wetenschappen worden met ijver, en niet
zonder een günstig gevolg, beoefend, en slaan er in hooge achting.
De Herv. kerk , die hier vroeger gevonden werd , was voor de Reform
atie aan den H. G e o rg itjs toegewijd ; toen waren er 8 vikarijen in
gevestigd , en de pastorij stond ter begeving van den Heer van Alm
e lo . Ten jarc 1738 is deze kerk in eene nieuwe ruime kruiskerk
herschapen, waarvan het koor uit het behouden gedeelte der oude
kerk bestaat. Op dit koor vindt men eene eenvoudige, doch sierlijke
marineren graftombe der grafelijke familie v a n R e c h t e r e n , en daar-
onder eenen ruimen en luchtigen grafkelder van die familie. De toren ,
die tegen het kerkgebouw aanstaat, prijkt met eene fraaije lantaren-
spits. Ten jare 1835 is de kerk , die ook van een sierlijk orgel
voorzien is , door de geheele vernieuwing van het inwendige en het
inbrengen van gegoten ijzeren ramen, zoodanig verfraaid, dat zij
onder de schoone en regelmatige kerkgebouweu eene eerste plaats