1837 is het anderwerf aanmerkelijk vcrgroot, e« daarin eene fraaije
zaal voor de zittingen der Provinciale Staten gebouwd. Tegen over
dit gebouw Staat een fraai liuis , datmede aan de provincie toebehoort, en
tot woning van den Gouverneur dient.
Het 0 u d e H o f was een deftig gebouw, dat in het jaar 1602
door de Staten van Gelderland gekocht en vereerd werd aan Lodewijk,
'Grave Tltoe Nassau-Kalzenelhog im, waardoor het den naam van
l lo f v a n Na s s au bekwum. In het jaar 1614 werd het zoo aan-
merkelijk verbouwd door Ernst Kasimir , Graaf van Nassau , dat deze
door sommigen als de stichter wordt opgegeven. Het werd , den 23
Febrüarij '1648, door de stad, die het van Willem Frederik, Grave
Thon Nassau-Katzenelboi/cn moet gekocht liebbeu, aan de Staten der
Provincie, tegen de O u d e Ka n s e l a r i j , in ruil afgestaan , en diende
toen tot eene vergaderplaats voor de Raden van het Vorstendoin Gelderland
en het Graafschap Zutphen , alsmcde voor de Rekenmeesters,
terwijl in het jaar 1711 verscheidene plaatsen in dit gebouw tot gcvan-
genissen bekwaam geniaakt werden In het jaar 1811 veranderde het
weder van bestemming, en werd toen voor de verschillende kamers
der Re g t b a n k van e e r s t e n a a n l e g ingerigt, doch in hctjaar
1837 is het grootendeels afgebroken , en hecft men een’ aanvabg ge-
Triaakt, om daar ter plaatse een prächtig paleis voor het Provinei aal
G e r e g t s h o f te stichten, dat mct twee vleugels en met kolommen in
den voorgevel prijken zal.
Het P r o v i n c i a a l T u c h t h u i s , tot welks bouwing men in
1710 besloot, werd op den grond van den moestuin van het
voormalige Agnietenklooster, volgens het plan en onder het opzigt
van den Ordinaris Landmeter-Provinciaal en Arcliitect, J. van den Heuvel,
gebonw d , terwijl de beeiden , die bovcn de poort van dit gebouw gcze-
ten hebben, door Johannes Rendels vervaardigd werden. In het jaar
1826 werd dit T u c h t h u i s met het V e r ß e t e r h u i s , dat daar-
achter tegen den Stadswal stond , tot een ligchaam vereenigd , en , onder
het beheer van eenen Cipier , tot een H u i s v a n b u r g e r 1 ij k e
en mi l i t a i r e v e r z e k e r i n g ingerigt; hebbende men teil dien
tijde de bovenvermelde beeiden weggenomen. In 1837 werd het anderwerf
herbouwd en vergroot, zoodat er n u , zonder opeenstapeling,
200 gevangenen kunnen worden geplaatst.
In datzelfde jaar, is men begonnen eene geheel nieuwc fraaije
Kazerne'aan den Stadswal te bouwen , die nu zoo goed als gereed
is, en 2000 man zal kunnen bevatten.
De Ni euwe waag werd ten jare 1761 in eenen uitmun-
tenden smaak gebouwd op een erf, waarop in 1740 een huis was
ingestort.
De voormalige Vleeschhal , die sinds onheugelijke tijden niet meer
tot dat einde gebruikt is , dient thans tot pakhuis.
Er is voor eenigejaren, op den Wal bij de Sabelspoort , eene geheel
niemve Vi s ch m a r k t gebouwd, waartoe tot dus vcrre een gedeelte
van de Ou de m a r k t was ingerigt. Behalve dczc ruime markt,
heeft men hier nog twee andere- openbare plaatsen, de Kore n-
m a r k t en het St. Wa l b u r g s p l e i n , welke laatste met eene
dubbele rij lindeboomen beplant is , en tot paradeplaats voor het
garnizocn dient, ’s Jaarlijks wordt te A rnhem eene vrijmarkt gehou-
den , die den eersten woensdag na halfvasten eenen aanvang necint
en 14 dagen duurt, alsmede eene kermis , die den 26 Augustus iuvalt
en 8 dagen duurt. Behalve deze markten, houdt men er ook jaarlijks
twee paardenmarkten, den eersten op den laatsten dag van de vrij-
markt en den tweeden op den vierden Donderdag in Oelober, en 10
beestenmarkten, als den 5den en 4dcn Vrijdag in April, den lstere
en 2den Vrijdag in Mei, den Sden en 4den Maandag in Oelober,
en de vier eerste Maandagen in November ; alsmede twee wekelijksche
markten, des Dingsdags en Vrijclags, van welke de laatste de voor-
naamste is.
De Herv. gem. te A rnhem , die tot de klassis en ring van Nrnliem
behoort en 6100 zielen te lt, heeft een vrij beroq> in de bij haar ont-
staande vacaturen. In het jaar 1578 is men te A rnhemi begonnen , onder
begunstiging van Graaf J an van N assau , Stadhouder van Gelderland ,
de leer der Hcrvorming te prediken , en nog ten zelfdem jare vinden wij ,
als eersten vasten Predikant alhier , vermeld J ohannes F ontanus. Thans.
zijn er vijf Predikanten , die in twee kerken, de Groote of St. Euse-
biuskerk en de St._ Catlia rijne- of G a sth u isk e rk , dienst doen.
Voor het jaar 1452 stond ter plaats, waar nu de Gr o o t e of St.,
Eusebiuskerk gevonden wordt, eene andere aan den H. M artinus toen-e-
lieiligd , en diensvolgens de St. Maartenskerkgeheeten. Voortswerd,
in het midden deb 15de eeuw de tegenwoordige kerk gebouwd, zijnde
de eerste steen daaraan gelegd in 1452, door A rnold Hertog van
Gelderland, wordende toen toegewijd aan den H. E usebius , die in het
jaar 310 den pausselijken stoel heklom, en wiens reliijuien derwaarts
uit de abdij van Pruirn werden overgebragt. Deze kerk, zijnde een
net en hoog gebouw ,. praalt met eenen dikken en sierlijken. tonen , die ,
in het jaar 1650, 31 voet of 9 eil. 7 palm 4 duim, en in- het jaar
1651 nog meer, is verhoogd, zoodat nu de hol, waarin het kruis Staat,
283 voet ol 88 eil. 8 palm. öjluim. boven den beganen grond en de liaan
8 ä lOvoet, omtrent 2 eil. 5palm. ä 3 eil., hooger is. Indien toren hangt
een fraai uur- enspeelwerk, hetwelk door den beroemden H emoni gegoten
is , en voor een der beste en grootste klokkenspelen van ons Yaderland
geliouden wordt. Op Pinkstermaandag van het jaar 1732 slo eg o n d er
de predikatie, de bliksem in den toren , roaar de hrand , die in het
eerste zeer hevig was , werd nog gelukhig gebluselit. Nogmaals sloeg de
bliksem in dezen toren op den 17 Febrüarij 1737; dit maal echter
zonder schade aan te rigten. In later , zelfs in onzen tijd, is- deze toren
nog menigmaal door den bliksem getroffen geworden , hetwelk de reden
is geweest, dat men dien van eenen afleider heeft voorzien. Vödr de
Hervorming waren er 18 altaren in deze kerk • ook werd het feest
van den H. H ieronvmüs hier, destijds, statig gevierd. De pastorij,
werd toen altijd bediend door eenen Geestelijke uit de abdij van Pruim
en de Pastoors werden door den Abt dier abdij en door de abdij zelve
aangesteld. Behalve de Pastoors , waren er ten minste nog 14 Vicaris-
sen, die hier dienst deden. Deze kerk is , in het jaar 1770,. met een
groot en uitmuntend orgel versierd , vervaardigd door J ohan Mick-ie l
W agener en zijnen broeder. Aldaar is, inhct jaar 1538, onder eenen
steen van wit albast begraven K arel van E gmond , de laatste Hertog van
Gelderland. Op dezen steen is de Hertog levensgroot in het harnas
algebeeid ; aan de vier hoeken van het graf zijn vierLeeuwen. Yoorts
zijn nog drie Kanseliers van Gelderland,. als : J odocus S asbout ,
E lbertus L eoninus en M a r t ijn G oris , alsmede de Luitenant-Admiraal
AYillem J osef Baron van G endt , de Generaal van P allandt en de
geleerde H endrik C annegieter , in deze kerk begraven.
De St. Cathar ij n e-of Gasthuis kerk, die, na de Reformatie ,
tot onderscheidene einde gebezigd was , is sedert eenige jaren weder tot