(1 in. k. ,1 s. d.) palende N. aan het 1J, 0. aan de gem. Diemen , Z.
aan Nieuwer-Anislei cn W. aan Sioteu- en Sloterdijk-Osdorp-en-de-
Vrije-Geer. Zij bevat, behalve de stad A m s t e r d am , de Z a a g-
paden, liet R a amp a d , hct S t e e n e u p a d of de Va r k e n s -
g a n g ,- het L a n g e Bl e e k e r s p a d ,, het K ö r t e B l e e k e r s -
p a d , het S l i j p p a d , het K w a k e r s e i l a n d , bet L e y d e r d o r -
]) e r p a d , het S c h u 1 p p a d , het Z a n i l p a d , het S c h a p e a b u r -
g e r p a d , hct M e n n o n i e t e n p a J , het O t t e r s p a d , het Noor -
d e 1 ij k e Zaagmolenspad, het-Z ui d e l i j k e Zaagmol e n s p a d ,
l»et Hoedenmakers- oudtijds het S p ie g el p a d , het Q l i f a n t s -
of O u t ew a l e r p a d , het O e t g e n s p a d , het Ac h t e r -Oe t -
g e n s p a d , de Stad s r i e 11 a nd e n en de S t a ds bu i t ensin-
g e l s , bencvens gedeelten van den R ij n 1 a n d s c h e n Zee-di jk,
in het gemeen d e S p a r c n d am m er - , de I loog e- of de 11 a a r 1 e m-
me r d i j k geheeten , van den H a a r 1 e m me rw eg, van de ICost-
v e r l o o r e n v a a r t of Ni e uwe w e t e r i n g , van het J a n h a n-
s e n p a d , van de Ov e r t o o r a s c h e v a a r t , p a d enweg ,d e
laatste van ouds d e H e i l i g e weg genoemd,. van de woningen
l ä n g s de Ou de W e t e r i n g , van de U t r e c h t s c ke z ij de,
van de Oude S c b a g e r l a a n , van het K n i p er sp a d , van het
R u s t e n b u r g e r—, oudtijds Ru s t - en We r k pad, van de
W e e s p e r z i j d e , van den O u t ew a l e rw e g en van den Z e e-
b u r g ol Di eme r d i j k , alsmede eenige liier en daar verspreid lig-
gende bnizen. Deze gem. telt ruim 200,000 inw., die meest in
den handel liun bestaan vinden, hoewel er oo-k vele fabrijken ge-
vonden worden, als daar zijn: scheepstimmerwerven} masten- en
zeilmakerijen ; lijnbauen; ankersmederijen; 1 fabrijk van geoctroijeerd
seheepsbekieedingsvilt; 1 koper-, metaal- en klokgieterij ; 2 lettergiete-
rijen ; enl pletterij tot het vervaardigen van rood koper in bladen, waartoe
in 1807 het eerste stoomwerktuig hier te lande opgerigt is , welke bladen
Gildas geplet, niet slechts met die uit E-ngelsche fabrijken kun-
nen wedijveren , niaar die zelfs door betere hoedanigheid van het koper,
overtreffen; 1 scheepskombuizenfabrijk ; 1 brandspuitfabrijk, waarvan
■ het labrijkaat zoowel in Duitschland als in de Engelsche kolonien
gebruikt wordt; rijtuigfabrijken j 1 in 1827 opgerigte fabrijk van
stoom- en andere werktuigen , bestaande uit eene ijzer- en kopergieterij
en onderscbeidene andere werkplaatsen, waarin dagelijks 130 tot 200
werklieden arbeid vi ndenen waarvan het zoogenaamde geblaas door
eene stoomwerking van 10 paardenkraclit, liooge drukking| gedreven
wordt, terwijl de draaijerij in beweging gebragt wordt door een
• stoomwerktuig van 14 päardenkracht, läge drukking; fabrijken van
wis-, natuur,-gezigt, weer-, heilkundige en andere instrumenten 1 pijp-
gazfabrijk ; 1 fabrijk van klein zilver en spijkers j gond- en zilverslagerijen,
smederijen en- draadtrekkerijen ; onderscheidene juweliers , onder welke
tevens goudsmeden zijn, die ook ridderorders vervaardigen j
diamantslijperijen; salpeterfabrijken; 1 stcrkwater-, terpentijn- en
vcrmiljoenstokerij ; 1 verniiljocn- en boraxfabrijk, waarvan de Fran-
sche akademie getuigt, dat zij de eerste geweest is, alwaar vermil-
joen werd gestookt; 2 kamfer- en boraxraffmaderijen; fabrijken van
chemicalien ; 1 sjiiegelfoelie-fabrijk ; 2 loodwitmolens; zegellakfabrij-
ken ; lijmfabrijken ; teer- en traankokerijen ; olicslagerijcn ; looijerijen ;
1 vitrioolfabrijk., welkein staat is, zelfs bij eene verdubbeldeconsum-
tie, zoo binnen- als buitenslands, aan de behoefte te voldoen , terwijl de
hoedanigheid van het zwavel-, het salpeterzuur en het zoutzuur, dat
aldaar vervaardigd wordt, door deskundigen goedgekeurd is j 1 fabrijk
van verlakte lederen hoeden cn van zadelmakers-, militairen-en scbeepsle-
derwerk ■ lioedenfabrijken ; leerlooijcrijen ; marokijnfabrijken ; reiskollcr-
fabrijken ; 1 glasbuigerij j glasslijperijenwasbleekcn ; waskaarsen-
fabrijken j 1 zijdefabrijk \ 12 verwerijen , waaronder 2 katoen-
2 turkschgaren- en 2 zijdeverwerijen, terwijl de overige zieh tot geeu
bijzonder vak bepalen \ sergiefabrijken \ katoendrukkerijen ; eene in
1833—'1836 opgerigte tullefabrijk, waartoe een getal van 200 tot
300 personen, meestal kinderen, benoodigd zijn , zoodat daardoor voor
de arbeidende en minvermogende volksklasse een waarlijk nieuwe
bron van volkswelvaart geopend i s , terwijl hct daartoe ingerigte
gebouw , staande op den Stadswal bij de Reguliersgrackt, ter lioogte
van dric verdiepingen, voorzien is van 133 ijzeren ramen en 7 buiten-
deuren , en in het geheel, in het voor- en achterfro-nt, eene breedte lieeft
van 7 6 , bij eene dieple van 11 en eene hoogte van 12 Nederl. eil.;
1 lakmoesfabrijk ; 2 fabrijken van behangselpapier; boek- , kaart- en
plaatdrukkerijen ; 1 fabrijk van alle soorten van albastcnkunstwerken;
1 planuurderij ; houtzaagmolens ; korenmolens , waaronder twee , die
door stoom in beweging gebragt worden ; een door stooinwerkcnde rijst-
en pelmolen; 7 bierbrouwerijen, van welke 2 tevens azijnmakerijen
zijn, terwijl er bovendien nog twee afzonderlijke azijnmakerijen ge-
vonden worden j mouterijen ; 33 suikerraffinaderijen , waaronder die met
stoom gedreven worden j chocolaadmolens ; zeepziederijen en een aantal
tab aksfabrij ken.
De gemeente A hsterdam wordt verdeeld, behalve in 6 , bierbo-
ven omschreven , vredegeregten, in 4 policiekantons als ook in 60 bur-
gerwijken en 3 buitenwijken. Voorts met betrekking tot de stedelijke
dienstdoende schutterij in 8 bataillons ; voor den landstorm in 18 bar
taillons ; voor den ontvangst der directe belastingen in 6 perceptien j
voor de Nederd. Herv. diaconiescholen in 3kwartieren , voor de Nederd.
Herv. diaconie in 4 kwartieren, voor de Waalsche diaconie in 14 wijken
voor de Nederd. Herv. Predikanten in 27 binnen- en 4 buitenwijken,
voor de stedelijke Geneesheeren in 12 medicinale wijken enz.
De stad A msterdam , oudtijds A msteeredamme of A emsteeredamme , door
sommigen ook A msteldam en in het Lat. A msteeodamum geheeten , voorheen
de lioofdst. van Amslelland, en de vijfde onder de stemliebbende
sieden der prov. Holland, tlians de hoofdstad en tevens de grootste
van het geheele Koningrijk’, eene arr. en kant. hoofdpl. en als zoodanig
de zetel van regtbanken van eersten aanleg en koophandel en van
zes vredegeregten , _ ontleent hären naam van de riv. den Amstel,
die er doorstroomt en van eenen dam , in die riv. gelegen. Zij ligt
3 u. O. van Haarlem , 8 u. N. O. van Leyden , 8 u. N. W. van
Utrecht en 7 u. Z. ten W. van Alkmaar., ter plaatse waar de Amstel
zieh met hct IJ vereenigt, 32° 22' 30" N. B. 22° 32' 34" O. L .,
op eenen lagen, weeken cn moerassigen veengrond , waaronder , op
eene diepte van »ngeveer vijftig voet, een vaste zandgrond lig t, die
de palen draagt, welke men hier in den grond moet lieijen, alvorens
de grondslagen van een huis te kunnen loggen. Nog dieper onder
de aarde wordt eene liarde klei gevonden , die men, nu en dan, bij
het boren of graven van putten of regenbakken , ontdekt. De waterige
en inoerassige grond in A msterdam maakt de hiebt aldaar eenigzins
onzuiverder , dan in andere Hollandsche steden ; ook geven de grachten ,
van welke de stad doorsneden wordt, inzonderheid bij dampig cn
voehtig weder, eenen wasem uit , die vooral onaaiigenaam en somtijds