16 ALGEMEEN 0 V E ß Z I G T.
blevcn , door de Koningin , terug ontboden , waardoor Graaf M a urits liet
opperbevel over de legers der Algemeene Staten in handen kreeg,
terwijl Inj tevens in 1888 Stadhouder van Hol l and en Z e e l a n d ,
en in 11590 van U t r e c h t en Ovc r i j s s e l werd , en zijn neef Graaf
W illem L o d ew ijk van N a s s a u , die dat arnbt in F r i es 1 a nd sedert 1884
en in Gr o n i n g e n sedert 1894 beklecdde, als Veldmaarsclialkbij bet
leger van den Staat werd aangesleld.
Deze beide uitmnntende Veldhceren deden P arma alomme groote af-
breuk. Yele steden werden hem ontnomen en voor andere stiet hij
bet hoofd ; zoodat de zaken der Staten zieh allengs in eenen beferen
plooi begonnen te schikkcn. De kooplieden , die vroeger uit de nog in
’s vijands magt zijnde steden en landen waren geweken , begaven zieh ,
na het hernemen daarvan door de Staten , met der woon naar hunne vorige
woonplaatsen terng , werwaarts de liandel en w'elvaart van alle kanten
been vloeiden. Dit Lragt penningen in ’s lands sebatkist, terwijl die
der provincien aanzienlijk gevuld werden door het saeculariseren der
kloostergoederen.
Toen P arma in het jaar 1892 overleden was, werd de Landvoogdij
wel bij voorraad aan P ie t er E rn st , Grave van Mansfeldl, opgedragen ,
inaar, twee jaren later, kwam de Aartsbertog E rn st v a n O o st en r ijk ,
broeder van Keizer R udolf , in de N ederlanden , om de Landvoogdij op
zieh te nemen. Hij zocht de Staten met Koning F il ip s te bevredigen,
doende te dien einde groote beloften ; maar , aangezien de Spanjaarden
bet er onder de hand op toelegden, om Graaf M a u r it s en zijnen
broeder F r e d e r ik H en d r ik van kant te maken, bespeurde men maar
al te wel, boe weinig Staat er op seboone woorden te maken was. De
Aartshertog stierf in liet begin des jaars 1898 en werd opgevolgd door
zijnen broeder, den Aartshertog A l eer tu s , aan wien Koning F il ip s ,
m het jaar 1898, zijne dochter I sabella C lara E ugenia ten huwelijk
gaf , terwijl zij de N ederlanden tot eenen bruidscliat ontvingl A lbertus
trok naar Spanjc, tot voltrekking van zijn huwelijk. Terwijl bij
op weg was, overleed F il ip s II , Koning van Spanje, en werd door
zijnen zoon F il ip s III opgevolgd. De Aartshertog en de Infante
k warnen, het volgendo ja a r, in de N eder land en terug, waar zij de
sebatkist zoo uitgeput vonden , dat zij , buiten staat om het krijgs-
volk te voldoen , zien moesten, dat het aan het muiten sloeg.
M a u r it s , zijn voordeel met deze onlusten willende doen , maaktezich
meester van eenige vestingen. Behalve dezen voorspoed in den oorlog,
bloeide de koopbandel in de V ere en igde N ederlanden zoo zeer, dat
men, in 1602, besloot, de vermaarde Oo s t - I n d i s c h e C om p-a g n i e
op te rigten , die ondernemingen deed, welke ver boven elks verwachting
uitvielen. De belegeringen werden in de volgende jaren , van weers-
kanten, met aanmerkelijk voordeel voor de Staten, voortgezet, totdat
de Spanjaard , door zòo langdurigen oorlog uitgeput en buiten adem
gebragt, voorslagen van vrecle' begon te doen en aanbood , om met de
V ereenigde P rovincien , als met eenen vrijen en onafhankelijken Staat,
te willen handclen, waartoemen binnen ’s G r a v e n h a g e bijeenkwam.
De Aartshertogen A lb ertu s en I sabella eiscliten de vrije oefening van
de Roomsche godsdienst, in de V ereenigde N e d e r l a n d e n , en de Staten
begeerden de vrije vaart op de Indien. Wederkeerig wilde men elkanders
eisch niet inwilligen. De Vredehandeling werd daarop afgebroken , en de
begonnen wapenschorsing veranderde in een bestand , dat den 9 April 1609
te Antwerpen , voor twaalf jaren , werd aangegaan, en in welks eerste arti-
kel., F il ip s III en de Aartshertogen de V ereenigde N ederlanden voor
vrij en onafhankelijk verklaarden , waarvoor zij, van dien tijd af, overal
GESCHIED. TOT AAN DEN MUNST. VREDE. 17
erkend zijn. Men ontving de Afgezanten der Staten aan vreemde boven.
Elk was genegen, om verbonden met hen aan te gaan , terwijl de
koophandel dezen Landen eenen rijkdom van uithecmsche goederen aan-
brart. De Staat klom, gedurende liet bestand , tot zulk eenen trap
v a n grootkeid, dat men sedert naauwelijks eenen hoogeren gekend
heeft. De steden, die aan de Engelschen verpaud waren , werden
weder iuo-elost, ’ en men ontsloeg zieh van alle afbankelijkheid van
vreemde Mogendliedea. .
Inwendig ontstonden er echter groote oneenigheden over eenige ge-
loofspunlen in de Gereformeerde kerk , waaruit de tweespalt tusseben
de Remonstranten en de Gontraremonstranten hären oorsprong narn.
Prins M aurits hicld bet met de laatsten. De eersten liadden onder-
scheidene voorname voorstanders, en onder dezen J oiian van O ld e n b a r -
neveld , Advocaat van H o l l a n d , R ombout H ogerbeets , Pensionaris vau
L e y de n en H ugo de G root , Pensionaris van R o t t e r d am. De verschallende
partijen kwamen wel onderling bijeen, maar zonder vrucht. De
Staten van Ho l l a n d legdeir er zieh sterk op toe, om ze tot eene onder-
lirige verdraagzaamheid over te halen, waarin de Remonstranten wel
zouden töegestemd hebben, inaar men konde er de andere partij niet
toe overhalen. Het Land geraakte intusschen alomme in rep en roer.
Men liet het niet- bij lastersekriften en schampere bejegeningen; op
onderscheidene plaatsen werd men handgemeen. Hier en daär werden
de huizen geplunderd , en andere geweldeiiarijen gepleegd ; niet zonder
schuld van beide partijen. De Staten van Ho l l a n d hadden de gevoelens
der Remonstranten verdragelijk verklaard. Doch hunne partij. wist
de Algemeene Staten op hare hand te krijgen , bij welke zij op het
houden van eene Algemeene Synode aandrong. Nu was het vuur
der tweedragt ontvlamd. Holland', Ut recht en Overijssel verklaarden
zieh tegen de liandelingen der Algemeene Staten. In eenige
steden, waar de Regering den Remonstranten toegedaan was* werd
krijgsvolk , onder den naam van Waardgelders , geworven. M a u r i t s ,
zieh hierdoor in zijn ambt gelioond achtende , veranderde de Regering
in die steden, en dankte de Waardgelders , uit naam der Algemeene
Staten , af. O lden barn eve ld , de G rqot en H ogerbeets werden
door ’s Prinsen bestelling, in verzekering genomen. Dit alles viel voor
.tusschen de jaren 1610 en 1618.
Tegen het einde van het jaar 1618, werd er, op den naam der
.Algemeene Staten, eene Nationale Synode te Dordrecht beschreven,
.waar-Afgevaardigden uit de zeven provincien : en van onderseheiden'e
buitenlandsche kerken versehenen. De Remonstrantsche leer werd al-
daar veroordeeld. Sedert verloor men omtrent de voorstanders dier
•leer alle gematigdheid uit het oog;. De Hoogleeraren en Predikanten,
die haar waren toegedaan, werden ten Lande uitgebannen ; de leden
.der Regering, welke de gevoelens der Remonstranten aankleefden , van
.liunne ambten ontzet. O l d e n b a r n e v e l d , H ogerbeets en de G root werden
door vierentwintig llegters , die door de Algemeene Staten verkoren wa—
¡ren, teregt gesteld , en de eerstgenoemde ter dood veroordeeld; terwijl
H ogerbeets : en de G root tot eene eeuwigdurende gevangenis, op het slot
Loeve s t e i n, verwezen werden (l).Eerst onder het Stadhouilerschap van
( i j A ls eene bijzonderheitl v e rd ien t o pgem e rk t te w o rd en , dat in de geh e e le
p ro v in c ie S t a d e n J ja n d o ig e e n d e r P r ed ik an ten v an Remonstrantsche gevoelens
werd besekuldigd , o t eenigen o v o r la s t le ed .
1 . D e e l . o*