de door de Staten de Heeren M a ti ie n e s , v a n d e r M y l e , en M a a ls o n
benoemd , 0111 ze Laar beslag le doen erlangen. Terwijl m e n 1 daar-
mede bezist was , k warnen de uititewekene ballingen U " u w in meniua te terngu .
Daar echter de Regering, meer uit dwang dan nit genegenlieid, tot dit
vcrdrag gekomen was, en de Roomsche godsdienst nog voor de hoofd-
godsdienst hield , kon het vertrouwen tusschen beide partijen niet groet
zijn. Hetgebn evenwel die van de Regering het meest knelde, was het
7de artikel der Satisfactie,. waarin bedongen was , dat de drie schut-
tcrijfen, welke, door het vlugten van vele Hcrvormden, Zeer in verval
geraakt waren , weder opgerigt en voltalllg moesten gemaakt worden ,
en dat wel uit de zulken , die er voorkeen onder behoord hadden ,
waardoor zij vreesde , alle klem van het- gezag kwijt te znllen geräken.
Hierbij kwam n o g , dat dagelijks eene menigte Onroomschen terug
kwam , welke zij • evenwel zoo veel in bedwang zöchten te ilenden ^ als
maar mogelijk was ; hadden zij im nog maar wat willen toegeven en
bijzonder aan de Doopsgezinden het poorterschap toegestaan , zonder
liel doen van eenen eed van hen te vorderen, zij zoüden zieh minder
vijanden gemaakt hebben; maar zij hielden , in strijd met het Ode?
artikel der Satisfactie, nog hovendien de Hervormden te veel buiten alle-
ambteh. Eene voorname bron van ontevredenlieid was ook het her-'
stet der schutterijen ; want toen de Gemagtigden van de Staten en
van den Prins die onder 6 vaandelen wilden brengen en daarover Of-
ficieren-, naar hun welgevallen ,• dachten aan te stellen , oordeelde de
Regering d it strijdig met de Satisfactie. De gemagtigden daarentegen ver-
stonden daarvan niet af te gaan en gingen voort met eenelijst van Oflficieren
te maken, die zij aan Burgemeesteren overgaveu, en deze bragten z e , den
2-3Mei, in de Vroedschap, die in geenen deele zieh deze schikking wilde laten
welgevallen, ofschoon zij toestemde , dat de drie schutterijen moesten
hersteld ~ Worden, welke resolutie p de laatste , die door de Roomsch-
gezinde Regering genomen i s , aan de Gemagtigden te r hand gesteld
werd. Straks daarna rees’ er geschil tusschen de Ohroomsche schutters
en de Regering over de wijze jvaii waken, daar de schutters meer ze-
kerheid vorderden,- dan de Regering zieh verpligt achtte toe te staan.-
Maar vooral toonden zieh de Onroomschen zeer gestoord / over de be-
graafplaats, die meri hnn had aangewezen , doch hun te afzigtelijk toe-
seheen , hoewel men overeen gekomen was, dat men hun eene be-
hoorlijke zoude toestaan. Eri , nu aanhoudend elkander öpstökende,
besloten 'zij eihdelijk- eene kans ■ te wagen en de Regering den voct
te ligten; eer inen het hun deed. Meester W illem Barbes, een zoön
van den getreten Schout der s ta d , en zeer ijverig voor de Her-
vorming, sedert eenigen tijd ; ook weder in de stad gekomen , was1
daar de voorname vöorstander der Onroomschen. Deze schreef, den 24 Mei
1 0 7 8 , aan Sonoi , bij vvien hij vroeger als Luitenant gediend h a d ,
dat deze zijn Volk gereed zonde houden , ora op het eerste bevel vah
de Staten van. Holland of hunne Gemagtigden te kunäen optrekken.1
Bau des ontbood tevens eenen schoötvrijen heim ;en rondas, to tz i jn
gebruik, blijks genoeg ; dat hij iets geweldigs vöorhad. Sonoi an t-
woordde terstond , dien aanslag te zullen ondersteunen. Des anderen
daags ,. zijnde een zondag ; kwam T h om a s v a n T h i e l t , gewezen Abt
van St. Rernard bij Antwerpen ; aan den St. Anthoniedijk buiten
de vrijheid der stad , voor de Hervormden prediken. Terstond na de
preek maakte de daar vergaderde menigte afspraak, en beraamde tijd ,
wijze' en teekenen , om den ontworpen aanslag ten nitvoer te brengen;
Zij gingen wel nu elk naar zijn huis , maar bragten den geheelen nacht
wakende door. ’s Morgens den 26 Mei begaven zieh Barbes, Maakte«
Koster , Adriaan Kuomiiout Adriaa« Pauw en Guillaüme dü Gardi« op
bet stadhuis, om voor het laatst te beproeven , wat de Regering den
Onroomschen zoude willen toestaan. Eenige malen gingen zij over en
weder, van het stadhuis naar de herberg der Gemagtigden van de
Staten , die op den Dam was , en van hier wederom naar het stad-
h n is , tusschen den drang des volks door, dat, van alle kanten za-
men gevlöeid met ongeduld den afloop verwachtte. Kort na den >
middag, als de liuislieden, die te r markt gekomen w a ren , den
Dam öntruimd hadden, komtBüGARDiN op de puije van het sta d h u is,
ligt den hoed a f, en zet dien terstond weder op , waarmede hij , volgens
afspraak, : te' kennen gaf, dat er bij de Regering met woorden nicts
te winneu was. Simon Hendrikszoon J onkhein , Kapitein over een d e r1
vier vaandelen burgersoldaten , die reeds van elf ure a f in de wapenen
geweest waren ; wat la te r , van het stadhuis aftredende , sloeg de armen
van elkander , waardoor hij te kennen g a f , dat er aan Burgemeesteren
geen verzetten was , en voegde zieh daarop bij zijn vaandel, om d e1
Nieuwe kerk te beschermen. Nu werd door zeker soldaat, die zieh
op de waag bevond , een musket afgeschoten ; op welk teekert het
bootsvolk met vliegende' vaandels en onder het geroep : «wie Oranje
»lief h e e it, toone het en volge mij,» voor den dag sprong. De overige
Onroomschen , bestaande u it volk van allerlei aard , als arbeiders ,;
atobachtslieden, kooplieden en renteniers, stoven nu mede op straat
en onder dezen de ballingen het eerste. Eenigen ijlden naar het bus-
buis, sleepten er het geschut uit, plantten het op den Dam en vulden de
toegarigen derwaarts met wolbalen , die daar juist bij de waag lagen.1
Toen viel men aan het smijten met steenen naar de vierschaar, ten
einde de nachtwacht, diealdaarin tijden van onraad op het afbranden van
zeker haakgeschut p a s te , te verdrijven. Maar ais er geen vuurgegeven
werd ,■ stortte; men te r stadhuize in , haalde' den S chout, benevens ■ de
pudejeii; regerende Wethouderschap, daaraf en bragt hen op de waag;
Van waar meest allen , even als onderscheidene Priesters en Minder-
broeders ,' tusschen twee’ rijen Soldaten door1,' naar het WätiSr, *n
eenige vaartüigen scheep gebragt werden, onder het sclireeuwen vart
het graauw, dat men ze naar de galg moest voeren, waar zij zoo
menig eenen aan geholpen hadden; voorts werden zij , even buiten de stad ,
aan de St. Anthoniedijk weder aan wal gezet. Dit uitleiden der
Regenten was alzoo zonder groote wanorde of zonder bloedstorten afge-
loöpen;' minder bezadigd ging men echter te werk met h et Minderbröe-
dersklooster, waar het gemeen terstond op aan viel en er de beeiden en
altaren verbrijzelde.
De weggevderde Regering werd des anderen daags, door de drie schut-
terijeri, ten overstaan van de Heeren v a n M a th e n e s eh v a n d e r M y l e ,
van eed en dienst ontslagen. Voorts werden er zes en dertig nieuwe
Raden gekozen , d ie , den 2 8 , op het stadhuis vergaderd , W i i .l e K
B a r d e s , M a a r t e n J a n s z o o n K o s t e r , A d r i a a n R e in ie r s z o o n K r o m h o u t
en; D i r k J a n s z o o n to t Burgemeesters verkozen. Op gelijke wijze
Werden nu Schepenen , Vroedschappen en de overige Regeringsieden
aangesteld. Nadat de kerken ruim eene week gesloten geweest waren’ ,
begaf de nieuwe Regering zieh met eenige timmerlieden naar de Oude
kerk om er de beeiden te doen wegnemen. Vervolgens begonnen de
Hervormden eerst in de Oude k e rk , en, weinige dagen la te r , ook in
de Nieuwe kerk te prediken. De Lutherschen en Doopsgezinden hielden
bok godsdienstige bijdenkomsten in de s ta d , met kennis en verlöf