Wetensciiappen , Letteren eic Schoone Künsten.
Du wetenschappen, letteren en kunsten worden met een brfzort-
der goed gevog in de Niederlanden beoefend. De taal des lands , ge-
meeniijk de N e d e r d m t s c h e , hoewel misschien beterde N e d e r-
l a n d s c h e t a a l genoemd , stamt af van het Angelsaksiscb, en is alzoo
eene zuster der Hoog’duitsche taal. Schier iedere stad en elke gemeente
leett wel eenen haar eigenen tongval, waaraan door een oplettend oor de
innoorhngen zijn te onderkennen , maar men kan ten duidelijkste vier
n o o l d t o n g v a l l e n onderscbeiden, namelijk d e H o l l a n d s c h e
d e Z e e u w s c i e , de Ge l de r sc h e of N e d e r r ij n s ch e en de
.r.0 n 1 n g s c h e. Een overgang tusschen dcze beide laatste , of mis-
schien we eene afwijking van eene van beide , is de 0 v e r ij s s e 1 s ch e
o n g v a 1. In F ri e s 1 a n d wordt in de nieeste s t e d e n vrij zuiver
«ederlandsch gesproken met eenen landeigen tongval en eigenaardio-e
woorden , waarvan men velen bij Oud-Hollandsche dichters wedervindt.
p h e t p l a t e la n d evenwel, spreekt men (met uitzondering van
,, W n»g alomme de onde en oorspronkelijke F r i e s e h e taal
welke m vele opzigten met het Engelsch en Angelsaksisch overeen-
s em t, en wier belangrijkheid , schoonheid , kracht en zoetvloeiiend-
ln de laatste jaren vele taalkenners , schrijvers en dichters heeft
aangespoord haar meer wetenschappelijk te beoefenen. De Nederland-
f f tacU> ,hare dochter, heeft reeds zeer vroeg liare beoefenaars ge-
’ °U dichtwerken , die tot ons overgekomen zijn en
van de 13de eeuw dagteekenen, kenmerken zieh vooral door zui-
verheid van taal. Ja, wat meer z eg t, reeds had Nederland zijn.
«ooFi Vondei eh andere dichters van den eersten rang, toen nog
uitsehland, door zijnen Opitz, de kunst van de onzen moest afzien.
In de zeventiende eeuw heerschte er, wel is waar over het algemeen
minder verheffing m de dichtkunst, maar de taal werd daarentegen
m al bare zuiverheid bewaard, en tot welk eene hoogte, zoowel de dicht-
unst als het proza, zieh in onze dagen verheven hebben , kunnen
om nu met van nog levende dichters en proza-schrijvers, te spreken’
de werken van eenen Feith, Loots, Helmers, Borger , Ockerse, Kemper|
Scharr, Kist, Stuart, .S cheetema, Lublink en vooral Bilderduk ge-
tuigen. ' 0
Tot aankweeking van onderscheidene vakken van kunsten wetenschappen
en letteren, dient vooral, behalve de hierboven opge-
noemde mftgtingen van hooger onderwijs , het K o n i n k l i j k Ne-
de r l ands ch Ins t i tuut van we t e n s c h a p p e n , l e t t erkunde en
schoone k un s t e n , gevestigd te Amsterdam, dat, zoo door zijne
oyzondere nasponngen en eigene ontdekkingen , als door de zorg om
nasporingen en ontdekkingen, die elders gedaan worden, bijee’n te
zamelen, tot de volmaking der wetenschappen, letteren en schoone
kunsten werkzaam is. De leden worden gekozen uit de geleerden
■en kunstenaars van het geheele rijk , zonder onderscheid in welke
provmcie woonachtig. Alle personen, welke de wetenschappen, letterkunde
of de schoone kunsten beoefenen, kunnen , hoezeer zij noch
leden, noch correspondenten van het Instituut zijn, de vruchten van
hunne nasporingen en werkzaamheden daaraan mededeelen, en worden
zelts uitdrukkelijk daartoe uitgenoodigd; zijnde de secretaris van
ledere klasse bijzonder belast, met het ontvangen of geven van alle
anlichtmgen, onder de attributen van zijne klasse behoorende. ledere
klasse lo o lt, om de twee jaren, eenen of meerdere prjjzen uit, voor
gedaan, of het beste ingediend , die de klasse
gesteld onderwerp eene ^ IW t iedere klasse
oordeelt, dat verdient bekio°nd t w o « . secretam
iìp twee iaren eene openbare veigautuug ,
Z verslag X werkzaamheden van de klasse voorleest, de toewy-
z^ng der prijzen aankondigt, en kennis geeit van het programma,
waarbij nieuwe pryzen wgrden ’S S f ' S r een aantal geleerden in all
Ä t o T « S e i l i o p -d e rm o id e .,e tijd.n ,a d „ -
land lot cer vemtrekt hehlen. GenoeS lij het li.er te > ■
. i . A i *»>• •
* A i ' A U p d ì * * = 1 Hi
zeer beroemd g em aak l, bijzonder in de schilderkunst en het g
ren in koper (2) ; ook heeft het h ie rte lande nimmer ontbroken, en ont-
breekt het mede thans niet , aan zeer bekwarne bouwmcesters sche p
bouwlieden en beeldhouwers. Totaanleermg enbeoefenmg der beeidende
ppnp der beeidende kunsten, in Italie, ^eiuci yuyx i i
1817 in de meeste steden T e e k e n s c h o 1 e n gevonden, waar de
kinderen van minvermogenden en de handwerksl.eden , om met m
die kunst onderwiis genieten. Maar deze zorg is dan ook met
geefs aangewend, want op onderscheidene piaatsen ,s J ’ °
L O Z k . im te — m l irr°ot ■ dat er op die scholen geene
U) M en za l lig t e lijk b e g r ü p e n , d a t h e t on s s le c h ts t e d o en w a s , om in l g
d e r v a k den v o o rn a am sten op .t e n oaenmine„n , Hdaaaarr eeeennee dnrroo oo ge ee o pj som n n n eg v a n na
r ten n ie t dan v t r v e l e n d zijn k o n d e , w a a rom WÜ v o o r ls v e rw e s e n n a a r N. G. v
in e n , m e t a a n r rv j L e t t e r e n e n W e t e n s c h a p p e n
K ä m p e n , b e k n o p t e g e s c h . e d e n . s d e r L e t t e r e n e H e i n e n „ o k i ,
i n d e N e d e r l a n d e n , en H . B a ro n Coeeot n 'E s cn n v H e e r
H o l l a n d ’ s r o e m i n k u n s t e n e n w e t e n s c h a p p e n , in w e - a
I iik w e rk m en tev en s de N ed e r la n d s ch e k u n s tb e o e fen a a r s n a a r w a a rd e v e rm e ld v tn d t .
( a ) H e n , die znlks mogten be tw iffe len , verwüzen wü , behalve naar het gedachte
werk van den B a ton C o e e o t n ’Escmtv van HmNENoonn, naar K . van Ma» - .
L e v e n d e r S c h l . d e r s ; A . H o u b r a e e n , de G r o o t e S c k o a w b „ t S; d „
N e d e r l a n d s c h e K n n s t s e 1. i 1 d e r s e n S c li 11 d e r e s s e n- J . v a n G o o e de
N i e n w e S c l . o u w b n r g d e r N e d e r l a n d s c h e K u n s t s c h i l d e r . e n b e h i l -
d e r e s s e n , en K . v a n E t n u e n en A . v a n d e r W iL E iG E N . G e s c h i c d e .
d e r Y a d c r l a n d s c h e S c h 11 d e r k n n s t , s e d e r t d e h e l f t d e r
eeuw.