het regt van agreatie hecft, dat i s , om het beroep van den keffee-
raad goed of af te kenren. Weder op andere plaatsen, hebben eipefl-
geerfden of noreenpligtigen het regt, om eenen predikant te kiezen.
Voor de hnyelsche Presbyterianen bestaan er 4 gemeenten, met twee
kerken , waarin door 4 Predikanten wordt dienst gedaan.
De Schotsche Presbyterianen hebben maar eene gemeente , met 1
kerk, en 2 Predikanten.
i ,ressort 4er Waalsche commissie zijn 19 gemeenten die
door 25 Predikanten bediend worden.
D oopsgezinden.
De Doopsyezinden worden dus genoemd, omdat zij beweren, dat
e Christehjke waterdoop, alleen aan personen, die tot jaren van
onderscheui gekomen zijn en hunne geloofsbelijdenis afgelegd hebben ,
i)eaiend, als den eemgen waren en schriftmatigen doop besckouwd
iuoet worden; terwijlzij, alle menschelijk gezag in zaken van gods-
dienst verwertende, alleen den bijbel als regelmaat van geloof en leven
eerbiedigen. Men noemt hen ook Mennonieten of Monisten, naar M enno
oimon s, een Friesch Leeraar, wiens leer en Schriften bij de meeste
doopsgezinden m groote acbting staan. Geboren den 13 Januarij 1505
f 1„ i ma.rSUn in F r i e s I a n d, begon liij reeds in den jare 1530
> ’ “ 2,J"e geboorteplaats, waar hij destijds R. K. pastoor
was tegen het Pausdom te prediken , en verliet de R. K. kerk in
bet heg,n van het jaar 1536 , waarna hij in 1561, overleed. In het
eerste rekkelijk en verdraagzaam, liet hij zieh naderhand bewegen,
om te beweren, dat men dezulken, die, wegens onregtzinnigheid of
er eerd levensgedrag, nit hunne gemeenten gebannen waren , niet
alleen vermijden moest, maar dat de echtgenooten , indien een van
beide gebannen was . zieh van tafel en bed moesten scheiden. Het
nnen geschjedde, behalve om de werken des vleesches en grove do-
mgen, oo om geringe misvattingen en om het trouwen met personen
van eene andere gezindheid onder de Christenen, of zelfs met JDoopsge-
♦"a er)..Ynn . cer'e andere soort. De meeste Doopsgezinden van onzen
, W,J. n :.In deze overdrevene gestrengheid , ver van M enno S imons af-
makende zyne regte navolgers, zoowel jn dit als in andere stukken
tegenwoordig maar een zeer klein getal nit.
e Doopsgezinden waren , juist uit hoofde van die gestrengheid in
hunne christehjke gevoelens, vroeger in verschillende soorten onder-
scneiden. De voornaamste waren de V l a m i n g e n , de W a t e r l a n -
e r s en de Fr i e z e n . Men had daarenboven onder hen D ä n t z i-
g e r s , ron i n g e r s , Zwi t s e r s enz. Onderscheidene andere na-
men , met welke men eenige.kleine afzonderlijke gemeenten van Doopsgezinden
voor dezen plagt te noemen | zijn reeds voor meer dan eene
eenw geheel buiten gebrnik geraakt.
De en Friezen zijn, onder deze namen eerst omtrent
het. jaar lo 6 6 , bekend geworden. Onder de Doopsgezinden in Fries-
land bevonden zieh onderscheidene Vlamingen, die met de Friezen
m kleeding, huishouding enz. verschilden. Hier kwamen eenige andere
onecmg e en ij ? die zoo hoog rezen , dat de Ylaminiren afzonder-
üjke vergadermgen hielden, en sedert met dien naarti van hunne me-
debroeders , de Friezen, onderscheiden werden. De Waterlandsche Doops-
yezin en zijn , meer dan tien jaren, vroeger'hekend geweest. Omtrent
Jaar lob4 e“ V6'6'6 beweerden eenige Doopsgezinden , in Waler-
106
lan'd en te Franeker, dat men den Christelijken han niet mögt uit-
■oefenen , dan na drie voorafgaande vermauingen aan hen, wien men
de geineenscliap wilde ontzeggen. Deze rekkelijkheid werd van hunne
.gestrenge medebroeders veroordeeld , en de Waterlanders en Franekers,
uu zeive in den ban gedaan , zagen zieh genoodzaakt alzonderlijke
vergaderiugen op te rigten. Van dien tijd a l, heeft men ze met deze
twee hijzoudere benamingen onderscheiden , van welke de eerste tot
op dezen tijd in wesen gebleven is. Later werden de Doopsgezinden,
allhans in de provincien Groningen en Fr i es - l and, naar hunne
moerdere of mindere naauwgezetheid in leer en leven, in f i jne of
gr ove Me n i s t e n verdeeld. In de stad Gr o n i n g e n had men
■liog voor weinige jaren drie onderscheidene Doopsgezinde gemeenten ,
uamelijk: die der V l am i n g e n , in de Oud-Boteringestraat, die der
andere Doopsgezinden, in de Hardingestraat, en die der Zwi t s e r s ,
welke door Vermaners werden bestuurd. Na de vereeniging hebben
zij allen thans eene kerk , gelegen in de eerstgemelde slraat.
Vier stukken zijn er, die de Doopsgezinden vroeger van de andere
Christenen onderscheidden. Zij staan nainelijk den doop der bejaarden
voor, en beweren dat het ongeoorlooid zij eenen eed te zweren j
voor zieh zelven het veiligst achtende geene wapenen te voeren , noch
de bediening van het overheidsambt waar te nemen. Echter zijn
er eenige Doopsgezinde Leeraars, die zieh nu niet meer zoo als voor-
dezen, weerlooze, maar wraaklooze Christenen noemen, en over het
eedzweeren en het overheidsambt op zulk eene wijze spreken,
dat zij , in die stukken, met de andere gezindheden hier te Lande
.genoegzaam schijnen overeen te komen. Eenige weinige Doopsgezinden
hebben de voetwasscliing nog lang, als godsdienstige plegtigheid ,
in gebruik gehouden. Bij eenige anderen werd het gemeentelijk gebed
in stilte gedaan. De meeste Doopsgezinden komen in de gevoelens ,
die tusseken de Gereformeerden en de Remonstranlen in geschil stonden ,
het naast met de laatstgemelden overeen. Eveuwel ontbreekt het ook
niet aan Doopsgezinde Leeraars , die, in deze stukken , genoegzaam
•de Gereformeerde gevoelens omhelzen , en zieh, in het onderwijzen der
jeugd en in het. opstellen van leerredenen en geloofsbelijdenissen , veel
van de Schriften der Gereformeerden bedienen.
De Leeraars der Doopsgezinden werden vroeger op vele plaatsen, in-
•zonderheid in No o r d - H o l l a n d en F r i e s l a n d , uit de be-
kwaamste der Broederen gekozen , en trokken dan doorgaans geen, of
eene zeer geringe wedde. llierom moesten zij hun bestaan door den
•koophandel of eenige andere kautering vinden. En dit was de voor-
name, oorzaak , dal men op vele plaatsen, naar gelang van de grootte
der gemeenten , zoo vele Leeraars vond , die men Br o e d e r s -Ve r -
m an e r s of L i e f d e p r e d i k e r s noemde; terwijl ook hunne huizen
des gebeds , vermaningen gebeten werden (1). Eiders werden jongelin-
gen , door geoefende Leeraars kunner gemeente, tot de predikdienst be-
kwaam gemaakt. Ook plagt men wel eenige jongelieden in de kweekschool
(H H en , die meer omtrent dez L ie fd e p r e d ik e r s werischen te w e te n , moeten w ij
v erwi.jzen naar k e t J a a r b o e k j e v o o r d e D o o p s g e z i n d e g e m e e n t e e n
n a a r a l i j s t d e r I l e m o n s t r a n t s c i i e g e m e e n t e n c n P r e d i k a n t e n i u
d e N e «i e r i.a « d e n, v o o r 18 3 7 , in w e lk Ja arbo ekje m e n , blz, 86- i a 5, e e a
s tukje a a n t r e i t , g e li te ld D e z o o g o n o e m d e L i e f d e p r e d i k e r s o f O n g e ~
¿ l u i l e e r d e L e e r a r e n o n d e r de N e d e r l a n d s c k e D o o p s g e z i n d e n «