ÎO-23 Q u ES N E L L I D i
Ex quibus intelligimus primo librum Ga-
îionum a Rege oblatum - alium non fuifle
quam Codicem antiquum, cui novus qua-
terniô annexus fuerat : ac proinde non fuit*
fe Dionyfianum, cui neceffe non fuiflet a-
poftolicos Canones adneftere , fiquidem in
prima parte Codicis continebantur .
2. Manifeftum eft nondum antea viguif-
Je per eam ætatem in Galliis Dionyfii Co-
dicem , cum de Apoftolicis Canonibus, qui
in capite erant | tamquam de novellis nec
ufu receptis Canonibus loquatur Gregorius.
3. Si in ufu fuiflet Codex Dionyfii, non
mittendus fuiflet a Rege liber Canonum
interpolatus ; fed fatis fuiflet monere Syno-
dum , ut judicaret fecundum Canones, quos
coram fe habuifle non efl dubium : præfer-
lim li , ut contendit Marca, jam probatus
olim fuiflet Codex auftoritate Aurelianenfis
Concilii, a quo citatam putat Leonis epifto»
Jam ex eo Codice acceptam.
VII. Athocfaltem, inquies, ex Gregorii ver-
aroftollci b‘s haberi Pot^ tunc temporis apud Galante
Dio- ^as S^jSl Codicem iftum : cum ex iis apo-
nyfii ata- ftolicos Canones decerpfiflet Rex, quos ve-
t*m in Gai-teri Canonum Codici adnefteret . Quod fl
Jiis noti. fuerit apud Gallos, probabile efl: admodum
ufum ejus prïore interpretations Jprêta inva*
luijjç : tum quia apud Sedem Apoflolicam vh
gebat, turn etiam quod nitore fuo commenda-
batur pr& fquallore veteris .
Ut prius illud fequeretur ex prolato apo-
■ ftoliço Canone , fupponendum effet Canones
apoftolicos ante colle&ionem a Diony-
flo conditam in Ecclefla feu Gallicana feu
yniverfali non comparuifle : quod falfum ef-
fe norunt eruditi , qui paflim eos ab anti-
ïj quis Patribu6 13 & Pontificibus citatos iri-
veniunt fub Regularum ecçleflaflicarum nomine
, quo etiam -ornantur a Dipnyfio, Et
certe numquam aufus effet Abbas ifle eof-
dem colleftioni fuæ præfigere, nec ab Ec-,
clefla Romana una cum Codice in ufum
fuiffent vocati, nifi jam eorum auftoritas
apud Ecclefias longo ufu effet éonfirmata .
Si porro apud Romanos, profefto & apud
Gallos pariter noti effe potuerunt: Gallos*
inquam , quos difciplinæ ecclefiafticæ ftu-
dium fingulare femper commendavit , &
continuum commercium cum Ecclefla Romana
eorum omnium participes fecit, quæ
per illam Ecclefiam circumferebantur de
canonica difciplina.
Sed Canones apoftolicos in Gallias 14
ante Dionyfii colleftionem adveftos effe ,
neque ex illo Codice fumtum effe Cano-
nem ilium a Chilperico oblatum, ipfa ejus
evincit verfio, quæ a Dionyfiana plurimum
difcrepat. Canon enim ifle vigefimus quin-
tus efl, etiam Petro de Marca confiante,
quem in hune modum protulit Chilperi-
cus : Epifcopus in bomicidio, adult erio, & per-
jurto deprehenfus a Saceydotio divellatur .
Eumdem autem fie apud Dionyfium habe-
mus : Epifcopus, aut Presbyter , aut Diaconus
, qui in fornicatione , aut perjurio, aut fur-
to captus efi , deponatur. At corruptus efl
Canon, ad premendum Prætextatum, in-
quiunt. Hoc fi ita effet , de eo.conqueren-
tem haberemus Gregorium; qui cum mvi-
fto animo Prætextatum defenderet, totam-
que mentis aciem omnibus cauflæ circum-
ftantiis intenderet, numquam omififfet de
Canonis corruptela Coepifçopos monere ,
fraudemque inclamare.* numquam ex cor-
rupto Canone depofitionem Epifcopi decer-
ni tacitus tuliffet, nec ejus confenfiflet de-
pofitioni. Sententia» enim fubfcriptum effe
ab eo inde perfpicuum e fl, quod ejus lo-
lummodo conditionibus confenfum abnuit ,
quia contrariæ erant Canonibus . Rogabat
enim Rex, ut judicium contra eum ( Prætextatum
) feriberetur , ne in perpetuum com-
municaret .... Quibus conditionibus ego refii-
ti, inquit Gregorius, juxta promijfum Régis
, ut nihil contra Canones gereretur % Ni-
E D I T O R U M A D N O T A T I O N . E S .
13 Vide quse in hanc rem differuimus in
Traftatu de Collect part. 1. c. 1.
14 Cum nulla verfio canonum Apoftolorum
neque anterior , neque pofterior Dionyfio co-
gnita fit ; canonem, quem in cauffa Prtetex-
tati Chilpericus protulit , ex Dionyfiana ver-
fione fumtum credimus . Quod fi a Dionyfii
interpretatione verba aliquantulum diferepant,
adeo differunt etiam a Graeco textu , ut nulla
alia verfione fie reddi potuerint. Hinc ad-
ditamentum vocis homicidio, quse nec in Dionyfio,
nec in Graeco legitur , ex alia interpretatione
derivari nequit; fed vel ex eo in-
lertum, ut ipfe canon aptaretur Prxtextato ,
qui fe defignati homicidii reum fpe teniae pro-
feffus fuerat , vel ex aliqua colleftione , in
qua iidem canones ex Dionyfiana verfione
fumti , liberius expofiti fuerint , ut in He-
xovvalliana colleftione obfervavimus Traft, de
Colleft. part. 4. c. 6. Hanc quidem vocem
homicidio retinent etiam Excerptiones ex Ecberto
Eboracenfi c. 33. Halitgarius lib. 5. c. 4.
Regino lib. 1. c. 86. & Burcnardus lib. 2. c.
18p. qui fane cum Dionyfianam interpreta-
tionem ad verbum referant , laudatum canonem
ex aliquo vetuftiori interpolate Dionyfii
exemplo derivarunt : cui fimile fuiffe videtur
illud a Chilperico adhibitum , quod fimilem
interpolationem receperat . Adeo verum eft ,
Dionyfianam verfionem , qux fola in his canonibus
cognita erat, ex hac voce infertaex-
cludi non pofle . Ceterum peculiaris ratio Gre-
gorii Turonenfis in allegando hoc canone neminem
movere debet: cum lib. p. HHh cap.
33. decretum Gangrenfe fub Nicasni nomine
ita recitet, ut nec cum Grasco, nec cum ul-
la interpretatione confentiat .’ Duorum feilicet
canonum Gangrenfium prinn & decimi quarti
fententicB potius, quam verba in unum copulate
videntur: quod pariter in aliis hujus cir-
citer asvi colleftionibus canonum prefertim
pcenitentialium nonnumquam invenimus.
mirum apoftolici Canonis hæc poftremapars
erat, quam diflimulaffe videtur Chilpericus
: Non tarnen communione privet per : dich
enim Scriptura : Non vindicabit Dominus bis
in idipfum. Non ergo corruptus Canon ,
fed unius tantum voculæ additione auftus,
nimirum vocis .homicidio, quæ vel fubintel-
ligitur ex Canone 28. quo depofitionis pce-
na adverfus percuflbrem Epifcopum decer-
riitur, vel etiam tunc legebatur in ea Ca-
nonis verfione, quæ per Gallias çircumfe-
rebatur. Porro etfi ea parte corruptum Canonem
concederemus ex opprimendi Epifcopi
confilio , nulla fimilis neceflitas erat
alia fere omnia verba mutandi ,• nec diferi-
men aliunde poteft venire, quam ex diver-
fitate verfionum . Quod enim Gregorio ipfi
tribuitur, quafi ipfa Canonis verba referre
non curaverit, gratis hoc dicitur, refelli-
turque non una ratione . Primum enimtan-
tam negligentiam in re tanti momenti af-
fingere Gregorio, non eft multum a calu-
mnia alienum. 2. Tota fermonis illius feries
Eominem indicat ipfa Canonis verba refe-
■ rentem : Habens Canones quafi apoflolicos
continentes hæc : Epifcopus &c. 3. Quia Canon
ille a Gregorio relatus confuetam habet
aliorum Canonum formam. 4. Ita leftum
fuiffe coram Epifcopis afferit auftor : His,
inquit , ita le&is , cum Pratextatus flaret
&c. ,5. In priori accufatione a Chilperico
adverfus Prætextatum inftituta coram con-
^ventu epifcopali, ita Canon a Rege citatus
eft, ut eadem fere retulerit: Mane Rexaf-
fuit, dixit que : Epifcopus enim in furtis deprehenfus
ab epifcopali officio ut avellatùr .
CJbi hæc vides & a Dionyfiana verfione di-
ferepare, & cum aliis Canonis verbis a Gregorio
relatis convenire : ut plane certum ap-
pareat, nihil prorfus ex Dionyfii codice
fumtum effe a Chilperico...
VII. Poteft & nonnulla probatio eruiex Judi-
5. Argu- cio Chrodeberti- Epifcopi Turonenfis de
ment, ex muliere adultéra, quod e MS. codice Thua-
B neo nunc primum editum habes in N tis
berti Tu- no^r*s ‘n epiftolam 83. ( nunc 108. ) ad
ronenfis Theodorum Forojulienfem . Confultus enim
Epifc.Cir-de ejufmodi adulterio Çhrodçbçrtqs refpoq-
ca an. D. Tom. III. 6y°. ________
E D I T O R U M A D
d e t: nihil fe.. invenifle in Conciliis Nica;-
no, Conftantinopolitano, Ephefino,8t^al-
chedonenfi: Quas quatuor, inquit, Synodos
tantum terra noflra venerabiliter recipit &
concredit. Attamen in Aurelianenfi Synodo
de hac re invenimus prafinitum judicium ,
quod tibi defiinavimus. Ex his pronuntia-
re facile eft, Codicem Canonurfi, quem pras
manibus habpbat , quemque adire folebat
Chrodebertus de cauflis ecclefiafticis judicium
initurus, alium a Dionyfiano fuiffe ;
quandoquidem Ephefinam Synodum ifte non.
habet , nec nifi tres Conftantinopolitani
Concilii Canones. 2. Si Codex Dionyfianus
receptus tunc temporis fuiffet in Gallicana
Ecclefia, recept^ quoque fuiffent Africana?
Synodi, Sardicenfis , & alia* Orientales ,
quas habet Codex ille, & Romana jam tunc
Ecclefia ampleftebatur . Cura vero de his
fileat Chrodebertus , argumentum eft 15 *$
plerafque illarum Codici fuo infertas eum
non reperifle , ac proinde non fuiffe Dio-
nyfianum. 3. Plures inveniffet in eadem col-
leftione Siricii, Jnnocentii, & Leonis epi-
ftolas, quse facrarum Deo mulierum adul-
teria condemnant, & eifdem agendae pceni-
tentiae legem decernunt . Cur autem ex
Gallicanis Synodis unicam Aurelianenfis
Concilii V. fanftionem decimamnonam pro-
tulerit Chrodebertus, non eft mihi notum.
Pofteriores enim Synodorum Parifienfis ,
Matifconenfis & Turonenfis II. Canones ad-
ducere potuiffet. Sed fufficere credidit unum
Canonem mulieri, non probationum conge-
riem, led falubre remediuna quaerenti: fub-
eratque fortafie hujus canonis, potiufquam
alterius allegandi aliqua cauffa, vel ex ha-
bitatione mulieris, vel aliunde defeendens .
Anno feptingentefimo quadragefimo fepti- IX.
mo Gallicani Epifcopi Clerufque univerfus Afgu"
Zachariam Papam confuluerunt, annitente men*un!
Pippino Palatii Majore, de viginti feptem Ji* pp°. **
difeiplins ecclefiaftic^ capitibus . Totidem An.D.747.
articulis confultationi refpondit Pontifex ,
quos omnes canonibus & decretis Pontifi-
cum ex Dionyfiana colleftione ad verbum
tranferiptis confirmavit. 16 Quis porro ere-
dat Epifeppqs Gallise de hujufmodi difei-
T 1 1 plinze
N O T A T I O N E S .
15 Num uno codice canonum Chrodebertus
ufus fit, ut. fetitentiam canonum perquire-
1ret, incertum eft. Quatuor -Synodorum Nicas-
11a;, Conftantinopolitani, Ephefini , & Cal-
chedonenfis mentio indicare videtur coljeftio-
nem Hifpanicam, quas in Gallias jam perve-
nerit . Hie enim lola tunc temporis , quod
feiamus, pneter Nicasnos , Conftantinopolita-
iios, & Calchedonenfes canones ,Sanfti Cyril-
li epiftolam cum anathematifmis contra Ne-
fiorium Ephefini Concilii nomine continebat.
Ceterum Sardicenfes canones non folum in hac
colleftione, verum etiam in aliquot antiquif-
fimis Gallicanis Codicibus fuiffe deferiptos ,
& fere cum Nicaenis junftos aljbi oftendimus.
Africani canones jam allegati fuerant in Con-
cilio Turonenfi anni ‘570. Romanorum quoque
Pontificum conftitutiones in iifdem Gal-
licauis colleftionibus infertas , & a Gallicanis
allegatas vidimus. Cur porro inter plures
canones, qui laudari poterant , Chrodebertus
unam Synodum Aurelianenfem retulerit, ipfe
Quefnellus ita interpretandum agnovit, ut ne
idcirco alia* Synodi, præfertim Gallicans, in
fuo codice .deeflent . Nullum ergo hinc argumentum
elici poteft, ex quo has,, vel anas
Synodos, quæ in colleftionibus Gallicanis frequenter
occurrant , in eodem Codice de.fuiffe
affirmari queat .
16 Pipinus Epifcoporum confilio flagitavit
a Romano Pontifice, ut de omnibus ( prqpofi-
tis ) capita lis refponfum daret. Is vero refpon-
fionem ex canonibus & conftitutionibus, quse
leguntur in Dionyfii codice , fere extrait,
Num autem. Hic .codex effet in Galliis nfÿhe,
nihil intererat . Quoties enim vel hoc tempore
quæftiones folvuntur ex vulgatis .canonum
libris , qui omnium manibus teruntur ?