733 Q ü e sn e lx i D is
CAP. VI. cenum , Tufciam &c, caput ultimum déclarât
. Cum enim plura difciplinæ eccle-
fiafticæ capita pertraftaffet, ne ex aliorum
filentio errandi occafionem fumerent Epi-
fcopi , omnia innovât & confirmât : præde-
ceflbrum fuorum confiituta, nec tarnen vel
Siricium, vel quemquam Innocentio anti-
quiorem nominat , ita ut ab Innocentii
conftitutionibus indicet fumendum effe ini-
tium earum , quæ codice tunc contineban-
tur : Ne quid vero f i t , inquit, quod prater
miff um a nobis forte credatur, omnia de-
fret alia confiituta tarn beat a recordationis
Innocentii, quam omnium pradecefforum nofir
orum ... vefiram dileBionem cuftodire de-
bere mandamus.
* Præterea non magis nocet codici noftro,
quod Innocentii Papæ epiftolæ !, pofthabita
8 tunc Siriciana, illi infertæ funt , quam 8
codici Dionyfiano, quod, hie in finu licet
Ecclefiæ Romanæ, & ex ejus forte feriniis
conditus, careat tarnen ftatutis Sedis Apo-
ftolicæ Siricio antiquioribus, ab eodem non
uno loco comrnemoratis, & ut feribit cap.
j . fuæ epiftolæ, miff a ad provincias a ve-
nerajtda memoria pradecejfore meo Liberio
generalia décréta. Nemini enim hucufque
venit in mentem ut eam ob rem Dionyfii
colleftionem in dubium. vocaret ; nec eam-
dera ob cauflam,. quemquam puto minus
æquum noftro effe futurum.
Denique jam monuimus confufionem partium
codicis, non modo fententiæ noftræ
non repugnare, fed favere potius : cum hoc
nobis certiffimum veteris codicis dignofeen-
di xpinipiov fuggerat Dionyfii præfatio,: fi
modo aliud.; nihil ejus finceritati • obfti-
terit. . f 4 •-
A D D I T I O
A p
D I S S E R T A T I O N E M X I I .
De Codice Canonum Efclefia Romana. :
1 qua Hipponenfis Concilii i Breviarium
ejufque Jinceritas ajferuntur adverfus Em-,
manuelem Schelftrat ium.
A Dverfus'partem codicis, non certe igno-
bilem nec modicæ utilitatis, infurrexit
anno 1679. Emmanuel a Schelftrate , vir
dum viveret , ecclefiafticarum rerum non
parum ftudiofus. Eo enim anno emifit in
8 Id refelletur in öbfervationibus cap. 1.
num. 10.
I Noftras vindicias pro germanitate hujus
Breviarii videfis in Admonitione, quam capi-
ti fecundo præcedentis cblleftionis præfiximus.
a Tertium non falfo , fed reifte dicitur re-
j r numerum eorum Conciliorum , quæ
defcribuntur in colleftione Ifidoriana : duo e-
S E R T A T I O XII. 7 1 6
lucem Librum cui titulus: Ecclefia Africa- ADDit,
na fub Primate Carthaginenfe, in cujus Differ
tatione III. Cap. VI. difeutit Concilium
Hipponenfe anno 393. celebratum ,
collatoque exemplari Breviationis Canonum
illius, quæ jampridem inferta eft volumi-
nibus Conciliorum , cum eo . quod codicis
noftri capitulum fecundum conftituit ; illam
breviationem genuinam germanamque cen-
fet, noftram vero fpuriam fuppofititiamque
pronuntiat . Ut ita fentiret adduftus eft
nonnullis argumentis , quæ valida ac décrétons
illi vifa funt; mihi vero admodum
infirma ac nullius fere momenti.
Ac primum quidem invadit Schelftratius
Synodicam Carthaginenfis Synodi, in qua
relefta., emendata, aufta dicuntur ftatuta
Hippo'nenfia : & tametfi fateatur ab omnibus
Conciliorum Colléftoribus aut ecclefia-
fticis Scriptoribus habitam illam fuiffe pro
Synodica Carthaginenfis Synodi , hanc tarnen
illi abjudicarc non veretur , & Byza-
ceno Goncilio cuidam adjudicare . Ejus ra-
tiones paucis excutio. 1. Habet, inquit ,
hac Synodica qua dam de Cr efconto Villa-
renfi Epifcopo , qua Qanone 38. Concilii
Carthaginenfis UL longe aliter concepta
funt. ,
Fefell.it eum memoria . De Crefcoriio
Villarenfi ne verbum quidem in Synodica,
fed folummodo in ftatutis Concilii Hippo-
nienfis breviatis, quæ Sÿnodicæ fubjiciun-'
tur . Quod pörro eo loco habetur de Cre-
fconio Villarenfi , non modo non pugnat
cum. canone illo. 38. Concilii Carthaginenfis,
quod 2 falfo tertiuoi abfolute dici- 2
tu r , fed ilium illuftrat, abj eoque viciffun 3 ^
illuftratur. Canon enim ille 38, tria nos
docet deCrefconio: primum, adverfus eum
pronuntiatum effe Synodi judicium : deinde
idem fuiffe confirmatum : ac tertio in eo
petitur, ut liceat contra Crefconium adiré
Re&orém Provinci^e, quia contemtis Epi-
fcoporum decretis Ecclefiam Tubunienfem
relinquere detreiftarat . Porro decretum il-
lud aliud non eft , quam quod in codice
noftro legimus , in Hipponenfi quidem eon-
ditum , in Carthaginenfi veto confirmatum,
quo Crefconius Villarenfis Epifcopus , qui
Tubunienfis Ecclefia cathedram tenuiffe di-
cebatur, plebe fua , hoc efi Villarenfis Eccle-
fia juffus eft effe content us.
Pergit Emmanuel : Habet infuper in Bre-
viario Hipponenfis Concilii complura capitula
qua mutila funt vel interpolata. Unum
fujficiat or dine 3 6. de Scripturis Canonicist
in qua
N O T A T I O N E S .
nim alia Concilia eidem in ipfa colleftione
praemittuntur. Adde quod in Synodo Carthaginenfi
celebrata fub Bonifacio an. 525. alio
refpeftu appellatur Concilium tertium fub Aurelia
, cum aliquot canonejj/®* ipfo recitantur.
3 Confer qu* in hanc^ rem diximus inTra-
ftatu de Col left ionibus part. 2. c. 3, §. 3.
num. $.
iDDIT. in quo omittuntur lib r i Machabaorum , &
Epifiola Canonica Petri Apoftolidu'ce, Joan-
nis très, Juda apoftoli una, & Jacobi una.
Unum Schelftratio fufficit mutilorum canonum
exemplum de Scripturis Canonicis,
quia plura non habuit quæ opponeret. At
tna fufficimus refponfa. i. Omnes libros il-
los qui omiffi funt ( fi primam Petri &
primam Joannis excipias ) non fuiffe olim
ab omnibus Ecclefiis receptos . Deinde ca-
nonem ilium adhuc incertum fuiffe African
s Ecclefiis , de quo nimirum ftatuerunt
tranfmarinas Ecclefias effe confulendas, an-
tequam eonfirmaretur . Denique 4 facile
fuit ut properanti feribæ vel incauto exci-
derint libri illi quorum mentioj hoc loco
defideratur.
Capitula vero quæ interpolata vocat, me-
lius cum Patribus Carthaginenfibus appel-
laffet diligentius confiituta, ut in Synodica ;
vel diligeqtius pertraBata, ut in titulo fta-
tutorum breviatorum.
Sed ab hac^ ipfa vocula præcipuum argu-
mentum fumit feriptor adverfus fincerita-
tem Hipponenfis iftius compendii. Nam ,
quod caput efi, inquit , referuntur in ifla
edit tone omnes integri canones, cum titulus
pta fe ferat : Statut a Concilii Ipponienfis
breviata -• unde f i aliqua ex duabus editio-
ntbus ampleBenda foret, non ilia qua intégras
canones retulit , fed editio potius vul-
gata ampleBenda foret, qua folum canonum
Hipponenfium Breviarium continet. Sed neu-
tra tamen illi arridet. Decernit enim contra
Eminentiffimos Baronium & Perronium,
Synodicam illam cum Breviario fubjunBo ,
Ji non fuppojititiam, faltem interpolatam effe
; quod iis rationum momentis probandum
i r i , inquit, confidimus, qua nemo prudens
eontemferit.
Mira enim vero fiducia, quam nullone-
gotio repreffum imus. Nam ut id qüod caput
effe afferit, retundamus, non uno modo
breviantur Conciliorum ftatuta . Sic enim
in compendium mitti poffunf, ut fenfus &
materia cujufque canonis aliquot verbis in-
dicentur ; qua ratione Dionyfius Exiguus
utriufque fui Codicis canones & décréta
breviavit, illorumque fummaria breviflima
& figillatim ûnicuique præfixit & colleftim
in utriufque Codicis capite appendit . Ea-
dem methodo ufus eft Ferrandus Diaconus
Tom. I ll, ■
ac demum 5 quifquis eam Hipponenfium ADDIT.
canonum fynopfim concinnavit , ' quæ in S
vulgata editione confpicitur : quamquam ita
brevis ac jejuna fit , ut in pluribus canonis
materiam vix delibet , ejufque vel rudern
notitiam fatis clare ingerat legends
animo.
Alia eft ratio fynodalium compendiorum,
quam plerique codicum canonicorum ac
fummarum Conciliorum conditores fequuti -
funt, quæ it» eo confiftit, ut refeftis quæ
vel ad hiftoriam , vel ad particulares con-
troverfias pertinent, & aliis a fidei vel difciplinæ
communis materia alienis , foil
canones deferibantur, ut qui ad illos vitam
morefque fuos componere tenentur, faerlius
eos lubjeftos oculis habeant . Ea methodo
breviata funt a Carthaginenfis Synodi Patribus
ftatuta Hipponenfis Concilii : quos
fubinde imitati funt Orientalium Canonum
colleftores , & poftea Dionyfius , Crefconius
, Martinus Bracharenfis „ ac demum
poftremis his fæciilis Caranza , Coriolanus
& alii.
Verum omnium colleftionum vel compendiorum
five auftoritatem , five diligen-
tiam fuperat ftatutorum Hipponenfium col-
leftio , quæ primum per Byzacenæ provin-
dæ Epifcopos, feu Concilium, confeftaeft;
deinde emendatores, approbatores , ampli-
ficatorelque habuit Concilii Carthaginenfis
numerofiffimi Epifcopos, ac demum pluri-
bus magni momenti. canonibus auftior fa-
fta , habita eft pro integro fere Codice Ecclefiæ
totius Africanæ; ita ut qua poftea in
Africa celebrata funt Synodi , ex Hipponen-
f i , tamquam ex archetypo quodam complura
fuerint mutfiata, ut refert Schelftratius
ex Baronio. Quamobrem cum præftantifli-
mæ hujus Synodi integra afta excidérint ,
magno, apud omnes in pretio debet effe hæc
canonum illius colleftio , eamque ob cauf-
fam illius authentiam ac finceritatem majori
Audio ac diligentia vindicatum imus a
falfis Schelftratii fufpicionibus , quibus le-
viores ac infeliciores. conjefturæ vix ullæ
effe poflint.
Prima quam objicit hæc eft , quod 6 6
„ epiftola Synodica inferibitur Epifcopis
„ Numidia, Mauritania utriufque , Tripo-
„ lis , & Proyincia Proconfularis, omiffa
„ provincia Byzacena: cujus, inquit, alia
A a a „ ratio
E D I T O R f J M A D N O T A T I Q N E S .
4 Hæc eft vera refponfio. Equidem excidif-
ie amanuenfibus libros illos , quorum mentio
defideratur , oftendimus not. p8. in'cap. 2.
noftræ colleftionis ; eofdemque libros e noftro
optimo codice Vindebonenfi ejufdem colleftionis
, ac ex aliis tribus MSS. colleftionibus
optimæ notæ fupplere non dubitavimus.
5 Tria diftinguenda funt. I. Integri canones
Hipponenfes anni 393., quorum duo tantum
fuperfunt recitati in Synodo Bonifacii
Carthaginënfis an. 525. iique ampliorem reli-
quorum formam' fatis defignant . IL Abbreviationes
eorumdem canonum in Synodo Car-
thaginenfi a Byzacenis conditie Idibus Augu-
fti an. 397. eajque funt verum Breviarium Hipponenfe,
quod fubinde Jeftum & confirmatum
fuit in plenaria Synodo Carthaginenfi ejufdem
anni 397. habita V. Kal. Septembris. III.
Summaria , feu tituli harum abbreviationum
a Crabbo editi , qui ab auftore noftrs colleftionis
lucubrati tuere . Hxc fi diftinguas ,
omnia refte ac facile intelliges.
6 Hanc objeftionem folvimus in Admonitione
ad cap. 2. noftri Codicis n. 6.