XXXII De ant. Collection* & Collect. Can.
quos omnia Græca -exemplaria conftanter exhibent . -Si alter textus alterius interpretatie
fuiffet ; iidem procul dubio canones turn in ;L a îin o , tum in Græco:
legerentur, nec unus-textus . a lio s -canones omitteret, alios adderet . Accedit-
ordo canonum iin utroque textu, plane diverfus , . Licet enim prdo canonist :
Græci textus in ,omnibus MSSJ conveniat, ficut 8c ordo canonum Latini tex- •
tusrin Latinis diverfae- originis icolleétionibus-idem deprehenditur ; ordo tarnen,
canonum Græci textus ab ordine canonum textus Latini maxime diferepat- : ,
quod ab interpretatkme alterius. ex ,altero alienilTimum ,e f t ,
m IV. Aliamfapertiorem duplicis Originalis Græci 8c Latini rationem propone-;
,ia-m u s .. Duo canones in" Græco Metropolitani mentionem ingérant, quam in
ou‘ Latino, fruftra .requires. Canon fextus Græcus ita latine redditur . Sicontige-
rit in una provincia , in, quel funt: plurimi Epifcopi, , unum Epifcopum con-
ventui non intereffe ille per quamdam negligentiam nolit convenire,&
Epifcoporum.infiitutioni'&eleElioni affentiri ; congregate autem populi multitude
infiet q.-Ut fiat inftitutio Epifcopi, qui ab eis pofiulatur ; oportet ilium
prins, qui non adfuerit,. Epifcopum admoneri per litt er as Exarchi provin-
cia , nempe Epifcopi Metropolitani , quod rogat populus fibi pafiorem dari ••
& exifiimo reble habere, hune quoque expeblari , ut adfit. St autem litteris
rogatus non.adfuerit, ac ne refçripferit quidem ; popult voluntati fatisfiat .
Oportet auttm ex vicina quoque provincie accerfiri Epifcopos ad Metropoli-
tant Epifcopi inflitutionem ; Antiquiffima verfio e Græco , quæ in laudato
codice Veronenfi. legitur, pro ad Metropolitans Epifcopi infiitutioneyn habet
ad ordinationem Epifcoporum, cujus verlionis fenlus; cpntpxtui concinens ( ne-
que enim de Metropolitan!, fed de ordinationè Epifcopi a Metropolitano per-
agenda- agitur) aliam meliorem, quam in .vulgfttis;,«.Giæçi..textus leftionem
interpreti præ oculisPfuiffe fignificàt. In Latino aiïtem Dionyfii textu hic idem,
canon-num. 5. effertur fie . Si contigerit in .una.provincie, in qua plurimi
fuerint Epifcopi, unum forte remanere Epifcopum ■ ille vero. per negligentiam
noluerit ordinäre Epifcopum, & populi convenerint y Epifcopi vicina
provincies debent ilium prius convenire Epifcopum, qui in ea provincia mo-
ratur , & ofiendere, quod populi pétant fibi reblorem ; & hocfuftum ejfe ,
ut & ipfi ventant ( al. mel.iùs ipje ventât ) & cum ipfo ordinent Epifcor,
pum. Quod fi conventus litteris tacuerit, & dt/Jimulaverit , nihilque referi-
pferit • fati faciendum ejfe populi s , ut ventant ex vicina provincia Epifcopi,
& ordinent Epifcopum. Quod in Græco tribuitur Primati, feu Metropolitano
provincia;, in Latino Dionyfii tex tu , qui idem eft in aliis colleflionibus
Latinis, alia prorfus fententia elatum Epifcopis vicinæ provinciæ.afieritur. Si-,
militer canone X IV . Græci textus de Presbytero vel Diacono depofito legitur
: Qui ejicitur potefiatem habe at confugiendi ad Epifcopum Metropolis
ejufdem provinciæ . St autem Metropolitanus abefi , ad finitimum çoncurrendi
& rogandi, ut fuum negotium accurate examinetur. Neque enim non funt
aures præbendæ iis y qui rogant. Ille quoque Epifcopus, qui jure, vel injuria
eum expulit, æquo animo ferre debet , ut rei fiat examinatio , Q vel ejus
confirmetur fententia, vel corrigatur. In Latino autem apud Dionyfium canone
X V I I . Habeat potefiatem is y qui abjeblus e f i, ut finitimos Epifcopos
interpellet, & caujfa ejus audiatur, & diligentius tgadetur : quia non oportet
ei negari audientiam roganti : & ille Epifcopus, qui aut jufie, aut injure
eum abjecit, patienter ferat, ut negotium difcùtiatur, ut, vel probetur
fententia. ejus a plurimis, vel emendetur. In Græco negotium ac, judicium
committitur. Metropolitano ejufdem provinciæ , v e l , . fi abfit , Metropolitano
provinciæ finitimæ: in Latino, autem vicinis Epifcopis, Quid ita? Hæc, quæ
pluribus difficultàtem moverunt, facile intelligente,, fi duo originaligcanonum
diftinguas, aiterum Græcum pro. Græcis, alterum vero pro Latinis Latinum .
Cum apud Græcos Metropolitan! plures jamdiu obtinerent, Clericorum inferio-
ris ordinis appellatjo Metropolitis: in Græco; textu addiSa fu it . Cum autem
apud Latinos in Italia præfertim , in G alliis, .8c Hifpaniis fub hoc tempus
nondum Metropolitani ita effent, uti apud Græcos inftituti,; quemadmodum.
[.col. oftendimus- in Obfervationibus ad diflert. V . Quefnelli part. 2. c. 5. ideirep Cle-
■ & ricorum appellationes non ad Metropolitas, fed ad vicinos Epifcopos deferendas
Pars I. de Græc.. Can. Collect. Cap. V. xxxm
das in Latino textu fancitum fuit : eademque de cauffa quod in præcitato canone
Græco Exarcho provinciæ feu Metropolitano tribuitur, in Latino vicinis
Epifcopis affertum vidimus . Hinc efiam patet neceffitas quædam edendi hos
canones tum Græco, tum Latino exemplo, ut feilieet diverfæ Latinorum & Graecorum
difeiplinæ , atque ecclefiafticae difpofitioni accommodareutur, Neque veto
ad Metropolitas apud Latinos quoque adltruendos opponas canonem nonum ,
qui commendatitias epiftolas acciptendas decernit ab Epifcopo, qui efl in ma-
fori civitate, ut Græcus textus præfert, v e l , ut habet Latinus textus Dion
y fii, qui in Metropoli confifiit. Metropolim enim eivilerp , vel geographi-
cam, non vero eccteliafticam hie indicari credimus : unde in aliis Latinis exem-
plaribus MSS. Vat. Reginæ 19 9 7 ., & Ifid. legitur, qui in maxima civitate,
tdefi Metropoli, confifiit •• ubi maxima civitas geographicam, feu civilem Me-
tropolim explicat. Apud Africanos quidem Epifcopus Metropolis ctvilis feu
geographic* per fe fe non erat Metropolitapus ; & nihilominus in Synodo Hip-
ponenfi atmî 393. dum Mauritani Sitifenfes proprium Primatem petierunt, qui
ex Afrorum more fenior Epifcopus era t, limul poftularunt, ut fi quæ a Car-
thaginenfi Primate Epifcopis Mauritanis nuntianda effent cauffa difeiplinæ, ad
Sitifenfem, Weft ad Metropolis civilis aut geographicæ Epifcopum feriberen-
tu r . Similiter ftatutum fuit in Concilio Milevitano anni 402. , ut matricula
& archivas Humidité & apud primam Sedem effet, & in Metropoli , ideft
Conftantina. Quidni fimile quidpiam ftatui poterat in Sardicenli, ut profeélu-
ris ad Comitatum commendatitiæ litteræ darentur ah Epifcopo civilis aut geo-
gtaphicæ Metropolis , licet is. apud Latinos non effet præditus jure metropoliti-
co ? Nondum enim inftitutis apud eos Epifcopis Metropolitans , commendar
titias tradere præ aliis deferendum vifum eft Epifcopo Metropolis, eo quod
Métropoles eorumque Epifcopi notiores ac ceiebriores effent , ut ne exinde
Métropoles ecclefiafticæ ibidem apud Latinos inftitutæ inferantur, quas ex aliis
documentis ferius ereélas alio loco probavimus, & hoc quidem tempore nondum
induclas ex duobus laudatis canonibus Sardicenfibus Latini exempli non
modicum confirma» perfpeximus. Interim vero horum canonum fententia di-
verfimode propofita in Græco & in Latino te x tu , ut diverfæ Latinorum ac
Græeorum difpofitioni aptaretur , diverfum originale Græcum & Latinum miri-
fice comprobat. Eadem fortaflis de cauffa in Latino exemplo omiffi fuerunt duo
canones in Græco e d iti, propterea quod ad Thefialonicenfem Ecclefiam pertinentes,
nihil ftatuerent, quod ad Latinarum Ecclefiarum regulam conferre poflbt.
V. Neque vero ad excludendum originale Latinum quempiam moveant ijlæ
variantes lefliones, quæ in diverfæ originis colleélionibus Latinis ita incurrunt
in oculos, ut aliam atque aliam eorumdem canonum formam ac veluti tranfi
lationem exhibere nonnullis vifæ fin t. Nam præterquam quod & numerus &
o rd o , & aliquot etiam fententiæ a Græco nimium aiferepantes verfionis rationem
nequaquam ferunt ' exaftius perpendentibus 8c conferentibus fingula in
exemplaribus Latinis, totam varietatem fitam effe in quibufdam vocibus hie il-
lic difperfis, intégras vero lineas 8c comata integra totidem verbis convenire
patebit : quod cum in verfionibus reipfa diverfis non reperietur, primævum
originale Latinum iiberioribus amanuenfium variantibus alicubi transformatum,
fed in radice idem cognofcetur . Ne vero hæc tanta antiquorum amanuenfium
licentia, atque in textu ab origine Latino varietas tanta incredibilis' videatur,
fimile plane indubitatum exemplum præfto eft ex iis Africanis canonibus Celebris
Synodi Carthaginenfis anni 4 19 ., quos Latinæ quidem originis Dionyfius
æque ac Sardicenfes fe protuliffe affirmât, uti latine editi fuerant. Hujus enim
Synodi canones, qui apud laudatum Dionyfium funt inter Africanos primi canones
tnginta très , ex MSS. collefilionibus Vat. Reginæ 1997., Vat. 1342.,
8c Lucano-Colbertina hoc tomo edemus non folum alia divifione dilpertitos in
canones quadraginta, verum etiam cum infignibus variantibus leélionibus, qua-
les in Sardicenfibus invenimus. Quod fi de eorum Latino originali ob ejufmodi
variantes nemo dubitare poteft ; ita nec de Sardicenfibus fulpicandum eo nomine
, quod fimiles variantes receperint , cum de utrifque eamdem Latinam ori-
gmem Dionyfius teftetur . Qui porro Sardicenfium canonum Latinum originale
tn Latinis colleflionibus confervatum apertius cognofcere v e lit, duas interpreta-
Tom. Ill, e tiones
V. tcm.ÿ*
Coocil.V^
ed. col.
782.
Cod.EccL
Afriç..
8Ó..
Variantes
Latinorum
codicum
unde.
Sardicen-
ftuin Lati- '
na cxem-
pla non
funt ver-.
fio e Gta;**
co..
Infr. coL
6iS