ccLiv De ant. Collection. & Collect. Can.
tantes, eidem JPontifici tribuerunt earn difciplinae relaxationem, qua in iifdern
Capitiilis permittitur ut bigami in minoribus ordinum gradibus permaneant ;
& proinde etiam contendebant, vi eorumdem Capitulorum , qua Martino Pon-
tifici aflerebantur, hoc quoque tempore Epifcopum cum bigamo pofte ad mi-
nores ordines difpenfare . Quam opinionem falfo fundamento innixam Sixtus
V. tandem explofit, ut videre licet apud Fagnanum in Commentario ad caput
fecundum de bigamie.
C A P U T I I I .
De Breviaria & Colle&ione Crefconii.
fcooii'o'ê É /^ F e ic o n ii 5 feu,' ut alii malunt, Crifconii Epifcopi Africani duo opera
^comi ope- memorantur, alterum Concordia canonum , alterum poema de bellis
Lybicis. Utrumque hoc opus defignatum vidimus, in MS. Valticellano X VI I I .
pag. 13d. ubi defcribitur tabula eorum, qua in eodem codice continents. In
primo autem ejufdem tabula numero hac leguntur. Concordia canonum a Cre-
' fconio Africano Epifcopo digeflafub capitulis trerentis :. Me nimirum Crefco-
nius bella & v idor iasq ua s Johannes Patricias apud Africam de Sara-
Poijma de cents geffit, exametris verjibus defcripfit fub libris . . . . Primum opus tantum
bfcis".Ly" fupereft 3 fecundum vero, quod haélenus in defiderio eft , cum infcriptione qui-
dem de bellis Lybicis, continebatur in MS. Monafterii mentis Caflini inter co-
dices, quos DefideriuS Abbas, poftea Romanus Pontifex Vidor III. bibliotheca
ejufdem Monafterii addidifife traditur a coavo auflore Leone Oftienli in
Chronico Caffinenfi lib. 3. c. 63. Id autem utilitatis notitia hujuS operis at-
tu lit , quod Crefconii atas exinde cognofcitur. Cum enim _ memörati Joannis
Patricii vidoria turn ab Anaftafio Bibliothecario in Eccléfiaftica Hiftoria, turn
a Cedreno affigatur anno tertio Leontii Imperatoris, ideft anno Chrifti 6q7.
Crefconius , qui earn verftbus deferipfit, hoc tempore floruit.
DefCon- H. Nunc de altero opere , quod Concordia canonum inferibitur. Hac,quam
Donum.'3" petente Liberino Epifcopo concinnavit, totam Dionyfii colledtionem in ter-
centos titulos diftributam ita continet, ut non integra Concilia, nec intégras
Romanorum Pontificum epiftolas, uti apud Dionyfium leguntur , continua ferle
exhibeat ; fed omnia Conciliorum Pontificumque décréta, qua in unam
materiam conférant, hinc inde excerpta fimul coliigat,. Sc. certis titulis fubji-
c ia t . Cum vero hoc opus non totum fimul, fed per partes editum fuerit 3 non
fatis perfpedum eft . Anno 1588. curante Francilco Pithoeo uni cum Brevia-
tione Ferrandi édita fuit ea tantum ejufdem Crefconiani operis portio , qua
poft prafationçm ipfius Crefconii ad Liberinum non integros canones, aut de-
BrevUriom creta integra exhibet 3 fed fola canonum & decretorum capitula cuique titulo
Crefconii. congruentja . ut in Breviatione Ferrandi obfervavimus , leviter indicat, hhc
infcriptione editioni prafixa . Crifconii Epifcopi Africani Breviarium canoni-
cum . Hie habetur Concordia canonum Conciliorum ihfraf rriptovum & Prafu-
lum Romanorum, idefl canonum Apoflolorum, Nicoenorum , Ancyranorum ,
NoVeeccefarienfium , Gangrenftum , Antiochenfium , Laodicenftum , Calchedo-
nenfnim , Sardicenftum , Carthaginenftum : item Prxjulum Siricii , Innocenta
, Zoftmi, Coelêjlini , Leonis, & Gelafti. Prima hujus inferiptionis verba
Crifconii Epifcopi Africani Breviarium cdnonicum , in nullo codice inveni-
mus 3 fed in omnibus titulus incipit a verbis, Hie habetur Concordia &c. Non
incongrue vero Breviarium appellata eft ea prima pats, qua non opus integrum
Concordiæ, fed ejus compendium tantummodo exhibet . Hoc idem Breviarium
Crefconianum poftea recufum a multis, tomo 1. Bibliotheca Juris ca-
nonici una cum Breviatione Ferrandi infertum fuit pag. 43d. Cum porro eodem
tomo ad umbilicum perdufto , Gulielmus Voellus & Henricus Juftellus
^ “^".iaudata Bibliotheca editores ipfum opus Concordia canonum e MS. bibliothe-
oomim.feu ca Claromontana Soc. Jefu accepiffent, in quo integri canones in titulos dif-
libricano-tributi defcribebantur 3 earn veluti opus alterum, & a Breviario diftindium fe-
°“m‘ paratim in Appendice ejufdem tomi imprefferunt pag. XXXIII. cum hac épigraphe
: Crifconii Epifcopi Africani liber canonum, in quo integros ipfosConcilio
Pars Jy . de ANTf Can. Breviat. See, Cap. Ill- cclv
ctliorm canones & Pontificum décréta qo ordine, quo in Breviario allegan-
Wni.^Hac^ditionis ratio plures eruditos, qui codices integri operis non po,
tnerunt infpicere , in diyerlas fententtas diftraxit. Alu enim Breviarium & «
Lum canonum duo Crefconii opera exiftimant. Ain malujit, Crefcomum tan-
tum feripfilie pofterius opus, in quo canones integri racenfentur 3 Breyiarmm
vero decerptum fufpkantur ab alio , cui Crefconii opps nimis prohxum vide-
batur q«ive nudam notitiam canonum memoria juvanda cauffa praftare voluit
P. Couftantius primo anceps fu it , num prater Breviarium Crefconius et-
ia in 'librum canonum condidififet, Rem hanc dijudicaturus ad celebriorutn codl-
cum fidem Romam ad fodales,& amicos fuos feripfit , ut Vallicellanos,_ &
Vaticanos codices a Cardinali Baronio laudatos excuterent . His autem refcri-
bentibus nullum utrobique codicetn exftare, nifi qui merum Breviarium continet
fblutn Breviarium a Crefconio coneinnatum tandem çenfuit. Quantum
yero ad fufiorem librum canonum conjecit, fludiofum aliquem repertum efie , ^ « - ^
aui Breviarium Canonfcum fit- tamquam pjfepm compagem came fua vefttertt, r 001.
hoc efl, mû deltneatam a Crefconio Concordice fermam fequutus, pro furnma, Pont. n.
rits canonum totos ipfos canones defertpferit ,■ fervato primp rerum ordme a e ^
numero titulorum . Qua in fententia confitmatus fuit ex îpto codice Uarö-
montano , ex quo idem liber canonum éditas fuerat : quippe in hoc polt Breviarium,
cui Crefconii præfatio .prsemittitut,. faquitur fpecies,-^quædam veluti
prafationis libro canonum præfixæ , quam .iplorummet etiam editorum judicio
Crefconii non ejfe mult a perfuadent. Ipfe autem liber canonum, qui jtatim
fubjicitur, nec in prima fronte, nec alibi ulpiam. Crefconii nomen pra’fert, - Ur ^
IV. Nobis v e ro , quibus féliciter obtigit plura Creiconiarii operis exernpi^ ^refcomo
inyeoire fk expendere, rem hanc certius conftituere licebit. Quatuor quidçni vindiça-
codices na&i mmus, in quibus folum, .uti appellant, Breviarium fine Prf ll^ 10T tl>r‘
ri libro canonum legitur, nimirum Vat. i|S 3* & ^ 43; Vallicel, A ^
cellenfem, qui omnes Dionyfianam, feu Dionyfio-Hadrianam coUectionern una
cum Additionibus Dionyfianis compleifuntur. In his Breviarium Crclcoma
num præraittitur ipfi colleélioni Dionylii, ex qua excerptum itNtëv ^u“
tern in iifdem liber canonum, quia cum.mox ipla/fubiiciatur Dionviu colle-
f t io , quæ integra documenta eodem Breviario indicata continet, ule liper, in
quo eadem documenta alia methodo in titulos diftributa repetuntur, luperrjuus
vifus e ft. Quifquis enim ex numeris titulorum in Breviario notatis, qui IJ10-
nylianse colleélioni plane refpondent, ipios canones & décréta Pontificum in eadem
colleérione reperire facile poteft . Hos tantum codices infpexerunt llli lo-
dales & amici P. Couftantii , qui folum Breviarium in Vatkams & ValJicel-
lanis forulis inveniri ad eum referipferunt : fimileque MS. exemplum F rancilco
Pithoeo occurrifle dicendum eft , cum merum Breviarium edidit . Cum
horum codicum fcopus non fuerit , Crefconianum opus integrum exhibere, led
earn partem ex Crefconio decerpere, quas Dionyfian<c colle^Iioni utiBs ÿidéba-
tur * nihil ex his codicibus coiligi poteft, ut folum Breviarium Crefconio ane-
ratur ; li praefertim alii omnes codices , qui fine Dionyfiana colle&ione Cre-
fconium præferunt, numquam folum Breviarium, fed femper turn Breviarium,
turn p^ohxiorem canonum librum exhibeant. , .
V. Sex autem ejufmodi manuferipta exemplaria invenimus, nimirum Veronenfe
6o» Vat. Palat. 579. Vat. Reginae 849. Vat. 1347* ^ 574^* Valli- opusc re-
cellanum X V I I I . Inter hæc omnium vetuftiflimum, & ætati Crefconii proxi- fconii con-
mum eft exemplum Veronenfis Capituli fignatum numero 60. quod feculo tincrKS'
o&avo exaratum creditur: paullo autem poftefior eft codex Vat. Palat. 579. In
his omnibus Breviarium cum libro canonum ita conjungitur, ut utrumque ejufdem
Crefconii opus eife liqueat * & Breviarium quidem elle perfpiciatur velu-
ti index , feu tabula capitulorum prolixioris operis, feu libri canonum, qui line
ea intermedia præfatione in Claromontanum codicem perperam intrufa ltatim
fubjicitur. Hinc quod in edicis vocatur Breviarium, proprius in codicibus
Capitula inferibitur turn initio, turn in fine . Initio quidem poft Crelconu
præfationem ad Liberinum ( ut in ipfa quoque Pithceana editione legitur ) nis
verbis ; Deinceÿs fuccedunt Capitula : & in fine : Expltctunt Capitula ^ I