$>2 3 Qu ES N E L L I Dl
tarn earns german: . Hsc potius dicenda de
Auguftino credidcrim, quam föribarum di-
ligentiam accufare, qui pro Elioeritanifup-
pofuerint Orientalist fine au&oritatc enim
ullius codicis tale aliquid proferre in medium
, temerarium eft , & hominis gratuita
magis effugia fe&antis , quam rationes. 4.
16 Cum Gregorii Bcerici 16 state convenit libelli
materies, & controverfiade tribusfub-
ftantiis, qus per illam statem agitabatur
in Ecclefia . Convenit cum Arianorum ,
quibufeum res erat Gregorio, moribus& con-
luetudine, qua catholicos velut Sabellii fe-
ftatores pafttm infamabant. Convenit cum
iis qus de Epifcopo ilJo Eliberitano reci-
tantur: conftat enim maxime ex Marcel-
Jini & Fauftinr libello adverfus Gregorium
concitatum effe Imperatorum animum,quod
3c de fe tefiatur libelli au&or his verbis t
Gum idem , inquit, ipfe fis ... gut etiam
mine me ambitione <& potentia Regum exa-
gites ae turbes omnia &c. 5. Hoc erat Lu-
ciferianorum, e quibuserat Gregorius, proprium
, ut trium hypoftafeon defenforibus
infenfi eflent . At talem fe aü£tor libelli
prodi t , cum afferit non tres Deos Patrem
& F ilium & Spiritum fanctum: nam , ut
px Fauftini libello fidei habemus , confe-
quens putabant Luciferiani , aliique unius
hypoftafis aflertores , ut tres Deos confitean-
tur, qui tres fubßantias confitentur .
His ex conje&ura ftatutis de priori illo
tfa&atu, qui apud Nazianzenum Orationis
49. locum obtinuit, de pofteriori leu de O-
ratione' 50. quse in Codice noftro libelli nomine
jacet, idem dicendum . Et maximus
quidern utriufque nexus, quem videre mihi
videor, haud feio an alieijius menti ha&e-
*7 nus occurrerit. Priorem enim feu xlix. 17
pofterioris explicationem & apologeticum
elfe exiftimo ; & inverfum utriufque or-
dinem.
Uterque in ftili fimilitudine convenit .
Uterque Rufino interprete gloriatur . Uterque
Nicsni Symboli fidem explicat , fed
compendiofe unus& paraphraftice ; alter fu-
fiori & dogmatica ac polemica tra&atiohe.
Sed, qüod attendi velim , unus alterius expli-
catio eft & apologeticus,; prior pofterioris .
Enimvero jam a prioris initio profitetur
auftor , quod amove catholic a fidei duBus
jampridem adverfus Avianos libellum edide-
rat„Sed, inquit, non defuit qui pro fiudio
doBrina , vel pro caritatis officio ea qua a
nobis difta funt fcrUpulofius retraBäret &.
quadam ille vel fuperflua vel ambigua di-
eeret, qua aliter pojfint a quibufdam, quam
a me diBa funt, accipi. Proinde rurfus ea
ip fa planter i fermone in hoc libello digeffi ,
ut &. fimplicitatem fenfus met oflenderem ,
& fcrupulum legentibus amputavem . Eh li-
S S E R T A T I O X IV .
bcUum ab eodem auélore prius editum , &
quidem libellum fidei , ut expreflis verbis
in confequentibus feribit : Nam & profef-
fio , inquit , fidei manifefla eft &c. quod
& ex integro libello darum eft.
Libellum autem hunc , quern défendit ,
eumdem effe ac noftrum, qui cap. 39. Codicis
occurrit, plura evincunt. Primumenim
quod auftori 18 objiciebatur, ipfe refert in
hunc modum: Nam hoc eft quod a/untpoffe
reprehendi y quod ubi Verbum Dei ex perfo-
na Filii ( legendum , ni fallor, pro perfona
Filii ) pofuimus, tale hoc Verbum intelligere
putemur , quale Grammatici tradunt &c.
Et poftea : JILirari me fateor, hoc ita fenti-
ri potuijfe, quafi nos perfonam propriam Verbi
, quod eft F ilius, negaremus , quern tot
locis verum F ilium de vero Pâtre natum in-
geffimus. Arguebant igitur 1. quodjejunatn
admodum & inexplicatam Verbi mentionem
feciftet audor in fua fidei profeflione : unde
fufpicio nafei poterat non Verbum ab eo
increatum & coæternum Patri intelligi, fed
creatum aliquid & quale Grammatici tradunt.
Deinde carpebant quod perfonæ voce
non ufus effet : unde fufpicabantur veram ab
eo perfonarum diftinftionem non agnofei .
Hæc duo fidei libello congruunt , ubi femel
tantum Verbi nomen apparet fine ex-
plicatione 5 perfonæ vero nomen nuf-
piam .
3. Legimüs etiam in pofteriori libello ,
qüod -leriptum a fe dicit auiftor in priori
tot lotis verum F ilium de vero Pâtre natum,
Confitemur , inquit pofterior , Patrem verum
, r qui 'genutt F ilium verum, ut eft Deus
de D e o lumen de lum ine vita ex vita ,
perfeBum de pérfeBo , tot um a toto, plenum
a pleno : & præterea pfties Filium & a Pa-‘
frè natum vei genitum commémorât , ut
merito dixerit: Tot locis verum F ilium de
vero Patre natum a fe ingeftüm effe .
4. Ipfa etiatn verba repetir .• Totum de
toto , integrum de integro , perfeBum de per-
feBo: quod pofteriori libello fic exprimit ,
paucis mutatis, non tarnen quoad fenfum :
PerfeBum de perfcBo, totum a toto, plenum
a pleno. ; -
5. Teftatur diftum a fe Filium genitum
de Pacre , non faBum . Ita etiam libellus no-
fter : Non creatum, fed genitum y non ex ni-
hilo, fed ex Patre .
6. Arguebatur au&or Sabellianifmi , eo
quod unum Deum Patrem, Filium, & Spiritum
fandum dixiflet: Sed quia, inquit 9
unius Dei vocabulum diximus perfonas ne-
gaffe putamur . Ita revera profeffio fidei :
Non tres Deos Patrem, & Filium^, & Spiritum
fanBum, fed unum Deum effe confitemur
. Cui accufationi ita fatisfacit, ut alia
omittam : Quomodo potui ipfum Patrem ,
E D I T O R U M A D
id Non magis cum GregoriiBcetici, quam
cum Nazianzeni ætate' ifta, & fequentia con-
veniunt.
17 Orationem 50. pofteriorem oratione qua-
N O T A T I O N E S .
dragefima nona oftendemus in Obferv. §. I.
num. 5.
18 Vide ;quæ in hanc ob;e<51ionem animad-
vertemus'éodeni n. 5. in fine, |
VHI.
Auguftini
libellus.
■
................. E/E V A R U S r I D
ipfum ftbt Filiuth pontrre i höc Modo uriatn
perfónarh duobtts nominibus appelläre \ 'qutp-
pre cum & hanc fcBam, id eft , lSdbellt'anam \
in eodem libello damnaverim ? Verum eft ,
libellus >enim hsc habet : Non fic unum
Deum' quafi folitariutn , Hec eumdein qtii ipfe
fib: Päter f i t , ipfe & Filius / fed Patrem
verum , qui genuit Filium verum.
- 7 . Hsc etiam de libello fidei refert au-
^ or: totum Patri adferibitnus ,quod
tft Filii , & totum Filio» quod Patris ‘eft
&c. Quis non videat locum libfelli dfefi'gna-
fi? ubi fic legitnus: Veneiramur tarnen unum
Deum ,-cfuia ex uno Patre tötum quod Pattis
eft, natus eft Filius Deus, & in Patre totum
quod ineft, totum gèiïuit ’ Filium ,
. ig;*tur certum fixunrique unius au&oris
effé 'geminum huhe dé fide Nicsna Trafta-
wm r nollufque feparfet, quod non materis
lolum affin 1 rate eonjunaum e ft, fed & feri-
ptotis ipfiusconfilfo, & fëripti natura. Qus
quidem poftulat, ut quod pofteriori dócopo-
litum eft haétenus* fuperiorem deincepsob-
tineat: éum & prius feriptum fit , & alte-
2 ? , & demum prius
legi debeat , ut alter melius- irïteJligatur .
loft Anonymum 'fidei libèllüm , quern
ftiodo difcuflimus, fequitur in Godice cap.
40- Libellus Jdugiiftini de Fide Catholka
totitra; omnes harefes: ita enim infcribitur
tarn in codicibus Thuaneo & Okbtiienfi ,
quam m tertio, (|uem mecum communica-
vit vir antiquitatislitteraris cultor eximius
Dom. Vion. d’Heróuval. 19 In quo quidem
Ê'ódice Cum fimul occurrarit antiques vèrfio-
nes epiftolsTanm Ar-haiiafiiad Epiaetum,
& alterius fanfli CyrilJi ad Joahnem An-
tiochenum, quales habentur in nóftro Romans
Ecclfefis Godice , fufpiëör ex eodem
tonte manafle' profeffiönem iftam . Magna
pars enim codicis MS. Herovalliärii eft col-
Itaio Ifidori, cui notum fuifle Godicem noftrum
Romanum ideo fufpicdr , quia ex
eo haufifle videtur antiquäm , qua urnur*
Canonum Orientalium verfionerti .
Eadem fidei cónfeftiö laudatur a Ma^iftro
Sententiarum lib. 3. diftina. 21. fiib fihem:
Secundum quam rationem, inquit, dicit Au-
guftinus: Si quis dixerit , dtque credidéric
É i L i b e l l i s 8cc . p 2 6
Filium Dei Deum pajfuth y Hnathèma fit ,
Locus Auguftini ad marginem notatus r'e-
centiori, ut puto, manu eft : Sermo dè Fide
qui eft 3. in F er ia 5 .in Ciena Domini. Revera
tom. io, Operum ejds , exftàt Sermô
129. 'de Tempore, De fide reBa infer ip tus y
quern in Apjiendicem non rejecerunt Do-
aorès Lovaniénfes, ac próinde Auguftiniä-
num fetüih effe cenfueruiit •. Verum hsc
Cortfeffio apud fanaum Atiguftinum longe
prolixior eft &; pluribus locis interpolata .
In tribus codicibus MSS,, dùodecim tantum
habet anathematifmos . Inter fanai Augu-
ftini opera auaior aliis quatuordecim ana-
thematifmis legitur, Së’d & infigne intér
utramquè diferimen 6bfervo( levioribus præ-
termiffis ) fçilicet in Codicibus MSS, fu-
perius laudatis de Spiritu fahao dici'tur fo-
1 um modo , quod a Pâtre procedat ; & itë-
rum .* A Pâtre procedens : at verö àpüd Ati-
guftinum uterque locus habet, à Pâtre Filio-
qùe procedat ,* & a Patre Filioque pir'oàe-
dèns : qitod proculdubio recentioris ætatis
indicium eft, quam Auguftinianæ,
Libellum hunc eumdem ihfértum legimiis
A a is Coticilii I.Toletani circa annum 400.
celebrati ; fed eidém 2o novem anathema- 20
tifmi, qüö^ nofter non habet, adjeai funt;
detraâi verb fextus, feptimüs & oaavus ,
qui jacétot in Codice,
In tanta exemplariüm fftiuslibélli diver-
fitatè, quid certi ftatueridum feu de illius
fmeeritate , feu de auaore, facile non eft
decernere , Quid egó lehtïàm , paucis a*
përio,
Aç piimurn quidem 21 éxiftimo Confef- Libellus ,
fionèm hanc fidei fâlèm ab nuéforé cohdi- ^ l i s eft
tàrti efte, qüaiem eàm exhibent tres MSS, i? Codice»
çôdices laudati , atqufe àdeo ■ antiquus ?-!'■ ?, .
mans tcélefiæ Codex .• quæ énim & inter effè.
S. Auguftini fermones & inter A a à Synd- 21
di Tolefanæ I. habentur àuaibres, vèl ex
fôlis additibriibus & ex rtîèntioùë procëffio-
riis Spiritus fanai ex Paire ' Filioque ; recent
i ore m primo illius âuaorë ihâhum produit
. •
^2. Manifeftum eft ex libelli ipfius infpe-
^ i° ftè , concinnaturii eiirh fuiffe cbnéra fo-
Jam Prifciiliahiftarum feaam ; tamétfi contrit
oninès
E D I T O R Ü M A D N O T A T I O N E S.
eile ae Kemenlem Antonii Favre Quefnelk
m catalogo codicum prodidit , pertinet a
xollearonem Additiönum- Ifidori . Hanc ai
tem , ficut & ipfam colleftionem Ifidori i
Gallus conditam prbbaviÄiüs h Tni&atu pari
3- c. 7. & 8. Utriufque autem ' auftores e
colle&ione höc foniö editä, qtise item eft Gal
Jicana, nonnulla fumfe-runt ;- nön vero ÖxRo
-matio Codice , cöi pe'rperam Quefriellijs edi
tarn colleaionem adlcripfit . Ifidomm auten
ex mc Colloaiöne häüfifie antiqüam Ganbnun
Orientalium verfibnem, falfiim eft. Ille eniri
Hilpänicam Cblleaionem qüoad canones Con
cwiorum in fuam «anftülit. Enimvero net
Nicsnl & Sardicenfes , fiée Càlchedonenfes
ita apud fffdorum leg untur, ut in noftro canonum
Codice. Quod fi in aliis Græcis Sy-
nodis Ifidoriana & noftra colleétro plèrümque
conveniunt ; id ex eo ortum eft, quia in lifi
dem Uterquè atitiquâm verfionem recepit, Ifi-
dorusr ex Hifpanica , auftor vero noftree col-
leéfionis ex alio fonte veniftiori.
26 In .Régula fidèi Tblétanæ I. Sÿhodo
fiibjëtfta fëx foli ariathematifmi adjefti : quittas
véro', féxtus , fepfimus , & duodëcirilus
non détraftij féd clärius éxpfeffi funt, ut ex
Obfërv. 5* IL patebit.
i l Noflfam lënteritiam in iifdem Öbferva-
tionibus §. II. explicabimus.