
4 2 4 VI. K.\PITI;L. .AMEIilK.A. EIX EIGENER WELTTEIL.
I n d i e s e n W o r t e n l i e g t a l s o k l a r u n d d e u l l i e h a u s g e s p r o e l i e n .
d a s s s i e h v o n d e r a i n e r i k a n i s c h e n K o n t i u e n t a l k ü s t e , a n g e b h c h in
7 0 ° n ö r d l . B r . , e i n L a n d r ü c k e n o s twä r t s , a l s o n a c h E u r o p a , h i n ü b e r -
ziehe u n d hl d i e s e n We l t t e i l ü b e r g e h e , so d a s s l u i t h i n die v o n d e n
A l t e n b e h a u p t e t e U n i f a h r b a r k e i t d e r O i k u m e n e , w o n a c h d i e s e l b e
eine K o n t i n e n t a l - I n s e l b i l d e n sol l te, s i c h a l s n i c h t i g e rwi e s e . A l s o
bereits im J a h r 1 5 2 4 , in w e l c h e m j e n e r B r i e f g e s c h r i e b e n w u r d e ,
g r i f f die A n n a h m e einer K o n t i n e n t a l - V e r b h i d u n g z w i s c h e n A m e r i k a
u i i d E u r o p a P l a t z . D i e äl tes te g r a p h i s c h e D a r s t e l l u n g d i e s e r A r t
bietet, s owe i t i c h s e h e n k a n n , eine K a r t e in Z i e g l e r ' s Schondia, e i n e m
S t r a s s b n r g e r D r u c k v o n 1 5 3 2 , a u f d e r d a s v e r b h i d e n d e L a n d hi s e h r
gezAvungener "We i s e a l s e i n n u r s c hma l e r S t r e i f e n am o b e r e n R u n d
der K a r t e s i c h e n t l a n g z ieht . ' ) D i e Zwei t ä l tes te D a r s t e l h m g i s t eine
K a r t e R u s c e l l i ' s ( 1 5 4 4 ) im B r i t i s h M u s e um, - ) die dr i t te i s t d a n n di e
e r w ä h n t e K a r t e J a c o p o G a s t a l d i ' s im P t o l ema e u s v o n 1 5 4 8 , w e l c h e
s p ä t e r h i n in die v e n e t i a n i s c h e P t o l ema e u s - . - V u s g a b e v o n 1 5 0 1 h i n ü b e r -
g e n o m m e n A\nirde. —
D i e T h a t s a c h e a l s o , d a s s m a n A m e r i k a zu e i n em A n h ä n g s e l
A s i e n s ma c h t e , h a t t e f ü r di e s y s t ema t i s c l i e K o s m o g r a p h i e die F o l g e ,
d a s s di e x i u l f a s s u n g v o n A m e r i k a a l s e i n em v i e r t e n W e l t t e i l
m e h r o d e r w e n i g e r u n b e r e c h t i g t vvar . S c h o n S c h ö n e r h a t t e d i e s e m
Z w e i f e l A u s d r u c k g e g e b e n , w i e w i r g e s e h e n h a b e n . Es ma c h t e
j e d e n f a l l s S c h w i e r i g k e i t e n , di e n e u e n t d e e k t e , n i c h t u n b e t r ä c h t h c h e
K o n t i n e i i t a l m a s s e , um w e l c h e A s i e n b e r e i c h e r t w a r , in d e n a l t e n
K a n o n v o m p t o l emä i s c h - n h t t e l a l t e r l i c h e n W e l t b i l d u n t e r z u b r i n g e n , um
eine V i e r z a h l v o n We l t t e i l e n zu v e rme i d e n .
Z w e i h o c h i n t e r e s s a n t e i t a l i e n i s c h e K o s m o g r a p l i i e n , w e l c h e u n s
h a n d s c h r i f t l i c h e r h a l t e n s i n d , di e euie hi d e r V a t i k a n i s c h e n B i b l i o t h e k ,
die a n d e r e ui d e r N a t i o n a l - B i b l i o t h e k zu N e a p e l , g e s t a t t e n n n s e h i e n
E i n b l i c k , w i e m a n d e n M u n d u s N o v u s d e m a l t e n S y s t e m a n z u p a s s e n
suchte. M a n wo l l t e i h m eine g e s o n d e r t e S t e l l u n g z u e r k e n n e n u n d
f ü h r t e i h n d e s h a l b a u c h u n t e r einer b e s o n d e r e n K a p i t e l n umi n e r a u f ;
aber m a n l ies s i h n n i c h t s d e s t o w e n i g e r mi t A s i e n k o n t h i e n t a l z u -
vegia e liussia che sarebbe /also secondo gli antichi quali dal pramontorio de cimbri epiiasi tutto
il settentrionale dicono essere stato navigato allo oriente circuendo circa il mare caspio il medesimo
afferrnano resterebbe adunque solo interclusa da due mari situati dallo orientale ed occidentale, e
quelle due ne chiude funo e l'altro perche a'gradi 54 della equijioziale verso lo austro s'estemle allo
Oriente per lungo spazio e dal settentrionale passarulo i gradi 06. Seque tornando in verso lo
oriente giungendo perfino a gradi 70.
1) Die Karle ist .abgebildet in Nordenskiüld's .\tlas, S. 57, No. 31.
-) Bei K o h l , Discovery of Maine. Tafel
K0S5I0C.R.\einE DES .ARRIU.VBENE. 4 2 5
s a m m e n h ä n g e n . Da die g e n a n n t e n K o s m o g r a p l i i e n bi . sher n o c h
n i r g e n d s l l e a c h t u n g g c l üml e n h a b e n , so s o l l e n s ie, s owe i t s ie A m e r i k a
bctrelfen, l i e i f o l g e n d v e r ö l l e n t l i c h t w e r d e n .
D e r C o d e x O t t o b o n i a n u s c h a r t a c e u s , N o . 1 4 9 8 , 4° d e r A ' a t i -
k a n i s c h e n B d d i o t h e k , e n t h ä l t eine K o smo g i - a p h i e , w e l c h e d e n T i t e l
führt; lUppohjti Arriuaheni de omnibus regionihns seu provincijs totius
Orbis terrarum. S i e ist in d ems e l b e n in zwe i A b s c h i - i f t e n e n t h a l t e n ,
w e l c h e b e i d e h i s a u f g e i i n g f ü g i g e A b w e i c h u n g e n w ö r t l i c h ü b e r e i n -
stimmen. B e i d e A b s c h r i f t e n s i n d d e r a r t in e i n a n d e r g e b u n d e n , dti.ss
zuerst die E i n l e i t n n g d e r e r s t e n A b s c h r i f t g e g e b e n i s t , d a n n die d e r
z w e i t e n A b s c h r i f t . H i e r a u f d a s er s te K a p i t e l d e r e r s t e n A b s c h r i f t ,
d a n n d a s d e r z w e h e n , u n d .so for t . D e r K o d e x b e f i n d e t s i c h l e i d e r
i n k e i n em a l l z u g ü n s t i g e n Z u s t a n d d e r E r h a l t u n g ; di e S c h r i f t i s t
z u m T e i l v e r b l a s s t , z u m T e i l v e r w i s c h t . D e r let z tere Ü l i e l s t a n d ,
w e l c h e r b e s o n d e r s emp f i n d l i c h h e r v o r t r i t t , i s t d a d u r t d i v e r a n l a s s t
w o r d e n , d a s s m a n w e g e n d e r m o r s c h e n B e s c h a l f e n h e i t d e s P a p i e r s
n e u e r d u i g s P a u s p a p i e r ü b e r g e k l e b t h a t , um d a s W e r k v o r d e m
i T i t e r g a n g zu ret ten. D e r f e u c h t e L e i m h a t m m a b e r di e S c h r i f t a u f -
g e l ö s t , s o d a s s die e i u z e h i e n B u c l r s t a b c n in e i n a n d e r ü b e r i U e s s e n u n d
v i e l f a c h d e n E i n d r u c k l a n g g e z o g e n e r T i n t e n f l e c k e m a c h e n , a u s d e n e n
s i c h n u r w e n i g n o c h ent z i l fern läs s t . Da a b e r n i c h t a l l e S e i t e n ü b e r -
klebt s i n d , ü b e r d i e s eine d o p p e l t e A b s c h r i f t v o r l i e g t , so w a r me i s t
eine g e g e n s e i t i g e K o n t r o l l e mö g l i c h .
D i e E i n l e i t u n g ist in l a t e h i i s c h e r . d e r I l a u p t t e x t hi i t a l i e n i s c h e r
S p r a i d i e a b g e f a s s t . D a s g a n z e W e r k i s t d e m K a r d i n a l E r c o l e G o n z a g a
i n M a n t u a g e w i d m e t , w i e a u s d e r E i n l e i t u n g h e r v o r g e h t : Ilippohjtus
Arriuatjenus episcopus llierepetrae illustrissimo ac Reverendissimo Ilerculi
Gonzagae Cardinali 2Iantuae S. P. D.')
D e r V e r f a s s e r l e g t d e n Z w e c k s e i n e s B u c h e s d a h i n a u s , d a s s b e i
d e m z e r s t r e u t e n A l a t e r i a l eiue z u s amme n f a s s e n d e D a r s t e l l u n g d e r K o s -
m o g r a p h i e n ö t i g g e w o r d e n sei. Er h a t .sich di e A b f a s s u n g e i n e r
s o l c h e n a n g e l e g e n s e i n l a s sen, d ami t e i n J e d e r , w e l c h e r e b e n e r s t in
d e n E l eme n t e n d e r Wi s s e n s c h a f t w a r m g e w o r d e n s e i ( ! ) , in k ü r z e s t e r
Zeit al le T e d e d e s E r d l c r e i s e s o h n e G e l d k o s t e n u n d o h n e G e f a h r e n
1) Die Überschrift kehrt am Anlang einzelner Kapitel wieder. So auf fol. 127:
Scrittura di tutto ü mondo ridotta in bremtate per Hippolito Arriuabene Eletto di Giera Petra-,
oue si raggiona de tutte le provincie et Citati illustri; et delle piu signalate parti conosciute da
antiqui scrittori e da moderni, la natura e quaUta loro, et quanta in lomjlwzza et larghezza tra
se siano differenti, scritta a illush-issimo e reverendissimo Jlons, llercol. Gonzaga Mantouano Cardinal
di Sta. Maria Noua.
Kretsclimer. Kntdcekiini; Amerika's,