paravit mensam. Omnia quae causa (l) nutricis deben-
tur, circa puerum celebras , ut quod ipse promisit sanc-
tis suis, et tu ipsa libentius consequaris. Quid multa ?
Exulta virgo de tanto promisso. Nuntius discessi t an ge-
licus , et ventris hospitium iugreditur Deus, qui cum
Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in ssecula saeculo-
rum. Amen.
SERMO XXXIII.
In Natali Domini XXY.
Hic sermo, erutuscx Bibl. Latir., Plut. x i i , codi, xiv,
fot. 2~3 b, et cujus etìam memoria fit in BibLV enetian.,
codi, l x ix , tolum sapit Augustinum , cujus inter fxtus
ponatur post prcecedentem cum numero in Natali Domini
XXXVI.
SYNOPSIS.
I. Ad vitam aeternani necessarius est spiritalis cibus mentis,
propter quam vita , et Lex, et Prophet* dati sunt, ac demum
Christus venit in cameni. II. Quam necesse erat, ut veniret
Christus ad liberandos homines. III. Christus autem veniens
salutem nobis attulit. IY. Non sine mysterio mirabili docemur
Christum venisse in mundum. V. lnfidelium contra Dèi incarnati
onemobj ecta diluuntur.
I. C o n s u l t o et salubriter divina nobis eloquia reci-
tantur, ut animse nostras pascantur, fratres ebarissimi.
a Non enim in pane tantum vivit Christianus homo ,
» sed in omni verbo Dei1. » Sicut autem opus babemus
quolidie terreno cibo propter hanc vitam temporalem ,
ita habemus opus spirituali cibo propter aetemam vitam.
Etenim si baec temporalis vita, multis periculis multis-
que aerumnis piena , a multis amatur, quanto magis vita
aeterna amanda est, quae nobis cum Angelis praeparatur,
Domino dicente : « In resurrectione neque nubent, neque
» uxores ducent, sed erunt aequales Angelis Dei2. » Propter
hanc igilur aetemam vitam lex divina pròlata est, Pa-
triarchae electi sunt, Sacerdotes et Levitae unctionem
chrismatis acceperunt, Prophelae venerunt, Angeli
affissi sunt, et ad postremum ipse Dominus Dei Filius
descendit de coelis ad terram , et nos ad imaginem suam
reparavit. Ex hoc ergo conjicere debemus quanta et qua-
lis sit nobis necessitas, ut veniret in carne nostra superna
majestas.
II. Quas autem gravior necessitas, quam mors nostra
seterna ? quae gravior poena, quam peccatorum servitus
dura ? quae major crudelitas, quam aeterna nostra cap-
tivitas ? Eramus quippe ligati in morte, eramus in ser-
vitute, eramus in captivitate. Unde probamus mortem
nostram aetemam ? Audi Apostolum dicentem : « Regnali
vit mors ab Adam usque ad Moysen , et in iis qui non
v peccaverunt3. » Unde probamus servitutem ? Christus
Dominus dicit : « Omnis qui facit peccatimi , servus est
» peccatiA. » Unde probamuscaptivitatem nostram? Yox
Martyrum clamat, et in Psalmo : «Converte , Domine,
» captivitatem nostram, sicut tòrrens in Austro 5. » Et si
_ista temporalis captivitas bostium barbarorum tarn cru-
deiis atque amara est, quae aut (2) per fugam vitatur(3),
* Matth. i r , 4 . —* a I-uc. xx, 35 . — 3 Rom. v, 14. — * Joan, viti, 34. — ä
3 Joan, z, io . — 9 Matih. xxvtu, 19, ao. — 13 Act. t, 11.— 1
( 1) Sic cod. ctt ; cod. 1 causam. Forte cura. Deinde debetur pro debentur.
•— (9) Cod. male ut. — (3) Id. labitur, — (4) Cod. talvavit. Non inveni in
aut pecunia redimitur, aut postremo finitur morte, qua-
lis erit illa æterna captivitas, quas nec morte finitur, sed
in æternUm apud inferos cruciat.
III. Hæc igitur, fratres, multiformis necessitas facit,
ut Dominus Jesus hoc tempore veniret ad terras. Ve-
niendo enim in carne nostra, abstulit mortem , reddidit
vitam ; abstulit servitutem, reddidit libertatem ; abstulit
captivitatem dæmoniorum, et reddidit nobis adoptionem
filiorum, dicente Propheta : « Ascendit in altum, capii
tivavit captivitatem, dedit dona bominibus 6. » Recte
itaque Dominus Christus venit ad nos , ut salvaret nos,
sicut legimus : « Non princeps , neque legatus, non An-
» gelus, sed ipse Dominus adveniens salvabit (4) nos. »
IY. Mira res , fratres ! Venit Christus in hunc mundum
, qui semper erat in mundo , et est in mundo , et
rursus venturus est in hunc mundum.Unde probatur venisse
in mundum? Apostolus dicit: « Humanus (5) ser-
» mo, et omni acceptione dignus ; quoniara Christus Jesus
» venit in hünc mundum peccatores salvos facere, quo-
» rum primus ego sum7.» In hoc aùtern mundo eum
fuisse Evangelista testatur : « In mundo erat, et mundus
» per ipsum -factus est, et mundus eum non cognovit8.»
In mundo quoque modo esse nobiscum ipse Dominus
Apostolis dicit : « Ite, docete omnes gentes, baptizantes
» eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti ; ecce
»-ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consum-
» mationem saeculi9. » Venturum autem Angelus rursum
Apostolis dicit : « Sicut videtis Christum in coelos (6)
» euntem , sic videbitis venientem*0. » Quod ohm prae-
dixerat Propheta : « Deus manifeste veniet, Deus noster,
» et non silebit14. » Quia ergo Dominus Christus « In
» mundo erat, et mundus eum non cognovit12, » hoc est
genus bominum, et mirabile mysterium ! invisibilem non
credebat. Magnum mysterium, et mirabile sacramentum!
eo quod Creator mundi voluit esse creatura mundi, et
tulit peccata mundi, sicut Evangelista dicit : «Ecce
» Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi1S. »
Y. Cum igitur, fratres, primum Domini Christi ad-
ventum jam factum esse credamus, et credendo laude-
mus, occurrit de diverso quæstio in fideli um Judæorum,
Paganorum atque Manichæorum ita dicentium : Quid
est quod asserunt Cbristiani dicentes Deum majestatis
venisse in hunc mundum ad salvandum genus bumanum?
Quare hoc dicunt? An forte non babuit in coelis quem
mitteret ? non babuit Àngelum , non babuit aliam po-
testatem, sicut fecit, quando Moysen et Aaron elegit ad
populum Israël de captivitate liberandum ? Certe si ipse
venire dispoSuit, quare per foeminam venit ? Quare per
obscoena membra transivit? His respondemus etdicimus:
Potuit aliter liberare nos, quia omnipotens Deus est. Sed
non sufficiebat in Deo , ut esset sola potestas, sed pari-
ter æquitas potestatis. Potestas est in virtute, æquitas in
ratione. Ratio itaque exigebat, ut per eum salvaretur
homo , per quem factus est omnis homo ; sicut legitur in
divinis Scripturis, Patrem Deum dixissead Filiumsuum:
* Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nos-
» tram11. » Quod autem dicunt per obscoena membra
transitum fecisse (7), facile superantur. Nulla est ob-
scoenitas , ubi intacta virginitas est, nec potest dici ali—
qua macula, ubi est incontaminata natura. Nam si sol
iste per coenosa et squallida loca transitum facit, et pollui
non potest, licet corporeus ex luce et calore compositus,
quanto magis incorporalis Christi divini tas, nascendo
Piai. cxxv, 4. — 1 Piai, 1 9 , et Ephes. tv, 3. — • 1 1 Tìm. 1, i 5 . —
Piai, x u i , 3. —• 19 Joan. 1, 10. — 13 Ibid. ag. — 11 Gen. 1, 26.
aacris Scripturis hunc textum, qui probabiliter ex aliquo apocrypho usurpa*
tur. — (5) Forte fidelit, — (6) Cod. in excel sis, —- (7) Cod. Jccit,
£
per virginenonion potuit inquinari. Virgo concepit, virgo tatis Angeli sermone nuntiatur. Invenitur Maria virgo ante
peperit, virgo permansit. Quod enim Eva perdidit, partum, virgo post partum,(7), et advenienti materna
Virgo Maria reddidit. Eva virgo nobis fecerat. mortem , viscera praeparantur bospitio. Yidete qualem partum
Maria virgo nobis genuit Salvatorem. Et idcirco justa et Gabrielis angeli sermo nuntiaverit, quem sola jussio cor-
aaqua ratio persuasit, uteisdem vestigiis, quibus primus poravit, sicut scriptum est: lntroivit ad earn Angelus,
homo periéïàt, secundus salvaretur. salutavit earn dicens : « Dominus tecum, benedicta to
»in mulieribus, et benedictus fructus ventris tui5, »
O veneranda virginitas ! 0 prsedicanda bumilitas ! Maria
ab Angelo Mater Domini appellator, illa se ancillam (8)
esse confitetur. 0 laudabilis prasscientia (g) Dei', ut futurum
partum Mariae ante nesciret, ne conceptionem
ipsam simplex virginitas recusaret (10). Ingreditur Gabriel,
qui pro (i 1) divina dementia, et Arigelum portabat
etDeum. Intimatur virgini quod possit esse terroris (12);
nuntiatur Deus, in bomine transiturus. Stetit ( i3) Maria
stupore mentis aliena , et angelica voce suadente , mens
confusa conticuit. Yirgineus pudor interiora pectoris li-
SERMO XXXIV.
In Natali Domini XXVI.
Se rmonem kune e x quatuor codd. extra x inius , nempe
i® B ib l, L a u r ., P lu t. x v i i , cod. x t i , fol. 4 5 b ; 20 Bibl.
Æ d i l . , cod. c x x x v n i , fol. 4 9 ; 3 ° cad. B ib l . , cod. c x l i i i ,
fol, 99 ; 4° Cod . Cass, c x v i i , fol. 5o. N omen ubiq'ue pvoe- gat ( i4) , et discurrente metu per viscerum partes , deaeri
sancti A u g u s t in i , nec ulla ralione videtur i l l ia b ju - nuntiat tremens (15) omne quod timet. Et recte pavida(i 6)
dicandus. Locus ejus post prcecedentem cum numero in corporis pars ilia turbatur , in qua Dcoparabatur hos-
N a ia l i D om in i x x x v n . pitium. lrreprebensibilis est sensus virginalis , quæ et
partum timebat et Deum (17) ; et quia sciebat sanctus
SYNOPSIS. t Angelus foemineam mentem, vel ingressu suo , vel tali
nuntio térreri, cum puellari animo a benedictione (18)
I. Nativitas Christi nihil carnale habet, cum sit Verbum incipit loqui, ut delectaret quod melior est patre (19).
Dei. II. Maria ab Angelo salutata. III. Christi miracolosa con- 0 gemina in benedictione complexio 1 mater de Domino
ceptib et nativitas, quæ pastoribus annuntiatur. IV. Primi et benedicitur, et docetur (20).
et secundihominis collatip, neenonetprimæ secundæqueEvæ. JH. Post nnntiatum per Angelum paltum , coepit
Verbo formari conceptio. Colligitur in homine Deus, et
I. Æ t e r n i Numinis (1) virgineum partum, et repleta eum sustinet venter, cui parvus fuerat mundus ; et intra
viscera, ipso jubente qui natus est, audax lingua loqui breve virginei corporis spatium pro nobis incarnatur (21 )
desiderai, sed animum concutit, et sine metu non potest majestas. Fceeunda viscera Verbo auctore (22) tenduntur,
dici. Nunquam enim possunt sine terrore mentis referri, completisque mensibus venter (23) coelestem hominem
quæ magna sunt, nec i nani ter vereor, quia præsens est fudit.Natum Dominum angelicus publicavit (24) sermo,
ille de quo loquor. Nemo itaque credat(2), dilectissimi, Pastores autem erant in illa regione (2$) vigilantes, et
nobis Dominum et Salvatorem nostrum primordia vitæ Qustodientes gregem suum. Nascitur Christus, pastores
carnali nativitate,sumpsisse, cum præsens sit semper in ' vigilare coeperunt. Noxsæculum, lux Christus, Pastores
Patre, sicuri Evangelista testatur : « In principio erat sunt sa,cerdotes. Dixit autem Angelus ad pastores(26) : «Ne
»Verbum, etVerbum erat apud Deum, et Deus erat Ver- » timueritis. Ecce annuutio vobis gaudium magnum ,
» bum. Hoc erat in principio apud Deum. Omnia per »quod est omni plebi (27), quia natus èst vobis hòdie
» ipsum facta sunt1. » Attende diligenter , et vide qui ».Salvatqr mundi, qui est Christus Dominusù. » Recte,
erat, et ubi erat, et qualiserat,,et quando erat, et quid fratres , natus Dominus Pastoribus nuntiatur , ut per
agebat. «In principio , inquit, erat (3)Verbum. » Habes Pastores incredulis(2&) intimetur. Beata foecunditas Ma-
qui erat, audi ubi erat. « Et Verbum erat apud Deum. » tris , per quam nobis nascitur geminata (29) Majestas.
Audisti, ubi erat (4) , audi et qualis : « Et Deus erat Beata virginitas matris, quæ (3p) coelestem Filium ado-
» Verbum. » ( Et ubi erat : « Hoc erat in principio apud rare prius didicit, quam nutrire. Ipsum ergo ét nos Do-
» Deum (&). »); Et quid agebat : «Omnia per ipsum minumetSalvatoremnostrumJesumChristumadoremus.
» facta Sunt. » Ubi venit ? « In sua propria venit.- » Quare IV. Auditè , fratres diarissimi, si fas est, Eegis mysvenit?
Joannes Baptista testatur : « Hic est Agnus Dei, terium.Primus (3 i) homode terra et coelo(3u),- secundus
» hic est (6) qui tollit peccata mundi \ » de coelo et terra (33). Hic ex Deo et Maria, qui de coelo
II. «In principio ergoerat Verbum, » et cætera. Si om- et terra ; ille (34) de terra et spiritu, qui de terra et coelo.
niaperprincipium(sic).. ItaquenativitasæternæDivini- Uterquc tarnen ex virgine, et sine coitus permixtione ;
1 Joan. , et seqq. - 9 Ibid. 2(j. —-..3 Lue. i, a.8. — * Lue. i
(i)- Cod. male nominis. — (a) Sic codd. xt.i et czi.m ; cod. cxxxvm
credit. — (3) Deest, erat in codd. — (4) Haic verba,qiiie Icgiinturin cod.
cxvu, desùnt- in cieteris. — (5) Qiitc parenlhesi concluduntur, male rèdupli-
cata videntur, amanuensinm errore.—-(6 ) Desunt vocés hic esc in cod. cxvrr.
. ( ,) Sìc codd. cxr.nt et cxvit-; crateri non habent virgo ante partum. —
(8) Cod. cxvn male angelica prò ancillam. — (9) Id. male prasentia.—
(10) Sic 'codd. cxxxvm et cxvw ; cteteri recns'avic. Omnes'codd. concep-
tione ipsa■ — ( r i) Deest prò in cod. Cxxxvtii. — ( 1 à ) Cod. cxvn male
terrores.— ( i 3) Sic cod. cxvn ; csetcri male stet.— (14) Cod. cxvu pessime
peccatoris legat.— ( i 5) Sic opinando correximus ; codd. sé nuntiet tremet
odine quod timet. Cod. cxvn non habet se nuntiet. ;— (16) Cod. cxvn pavidi,
et deinde in quo. — (17 ) Id. Dominami — (18) Sic omnescodd.,
excepto cod. cxvn, qui habet benedictionem.— (19) Nempe Adamo, qui
fuit maledictus. —1 (90) Sic cod. cxvn ; cod. cx u n et benedicetur et dàce-
tur \1 cod. cxxxviu et benediceretur et docerctur. '— (91) Codd. incarnata,
— (22) Cod. cxxxviìi auctori ; lnec omnia a vocibus post nuntiatum usque
ad'teuduntur, desunt in cod. cxvn. — (23) Sic codd. cxxxvm et cxvn;
ctelefimalc ven tum. — (24) Sic cod. cxvu; ç «eteri publicat. — ',(,25) Sic,
codd. cxxxvm et cxvu,; cæteri male in illam regionem. — (26) Hæc
vèrba, qiiæ Ieguntiir in cod. cxxxvm male desunt in cætcris. Vide sanctum
Atnbrosium lib. 11 in Luc. num. 5 o. — (27) Cod. cxvn quod erit omni
populo. —-.(98) Sic omnescodd., excepto cod. cxvu qui non babel incredulis.
— (29) Fòrte legend um humanata aut corporata. Hæc phrasis deest
in cod. cxv'u, ubi sol'um legitur beata foecunditas matris, quæ coelestem, etc.
'— (3o) Sic codd. cxliii et cxyn; cæteri male quam. — (3 i) Cod. cxvu
male prius \ imo et omnia, confondit dicens prius homo de terra, hic ex
Deo et Maria, qui de terra, ille de terra, et spiritu qui de coelo. — (3a)
Codd. male coeitim. — (33) Cod, male terram. — (34) Sic cod. cxxxviu;
cìcIeri male illic.