sunt pia gas, quibus Pharaonis percussus est populus; decern
sunt prascepta , quibus populus Dei instructus est.
Videamus ergo, fratres, quomodo corporaliter facta,'
spiritaliter intelligenda sunt. Non enim negamus esse
facta, ut putemus tantum dicta, atque conscripta, non
facta ; sed facta credimus quemadmodum facta legimus,
et tarnen ipsa facta umbram fuisse futurorum Apostolica
Doctrina cognoscimus.Putamus ergo spiritualiteresse in-
vestiganda, quas fficta suntj facta tarnen esse. Nemo ergo
dicat : Scriptum est quidefii aquam conversam in sangui-
nem in plaga iEgyptiorilm ; sed significai aliquid ; non
enim revera fieri potuit. Hoc qui dicit, ita quasrit volunta-
tem Dei, utinjuriam faciat potentiae Dei. Qui enim, si dicendo
significare potuit, etiam faciendo non potuit? An
non? Non est natus Isaac, aut non Ismael? Nati erant,
homines erant, ex Abraham nati erant, et « Unus ex ancilla,
» alter de libera gl » Quamvis ergo homines fuissent, quamvis
natiessent, figurarunt tarnen duo Testamenta, Yetus,
et Novum. Ita (a) » prius in fondamento posita rerum
gestarum firmitate ( i ) significantia debemus inqtiirere, ne
sub trac to fondamento in aere velie aedificare videamur.
«Arbitrarenim omnesqui decemlegis praecepta contem-
nunt, et non observant, spiritaliter pati ea, quae ügyp-
tii corporaliter passi sunt. Hoc propositum donec adjtt-
torio Dei explicem, intentos vos volo, et orantes pronobis,
ut dicamus vobis. Quod enim ad nos pertinet fortasse
cogitamus, quod autem loquimur vobis servimus. lllud
ergo prius accipite ne in numero fallamini (2) ad plagas
istas ] decem non pertinere quod primo factum est signi
causa, ut virga in serpentem converteretur. Aditus
enim (3) erat iste ad Pharaoncm, quo commendaba-
tur (4) Moses educturus ex JSgypto populum Dei2 ; non-
dum autem contumaces feriebantur, sed divino signo
jam terrebantur. [ Neque opus est, neque propositum
nobis est de ipsa virga in serpentem conversa aliquid dicere.
Verumtamen quia ejus mentionem necessitate feci-
mus, ne quis in numero erraret, nec debet in cujusquam
auditoris animo tanquam non intellect® rei scrupulus
remanere [b), breviter dicimus (5) , ] virgas significare
regnum Dei, idemque regnum esse utique populum Dei,
serpentem autem tempus mortalitatis bujus ; mors enim
a sèrpente propinata est. Tanquam ergo cadentes de
manu Domini in terram mortales effecti sunt; unde pro-
jecta virga ex manu Mosi serpens effecta est. Fecerunt et
Magi (6) similiter : virgis eorum projectis, serpentes facti
sunt. Sed prius serpens Mosi, id est, virga Mosi, devoravit
omnes serpentes Magorum ; tunc demum cauda compre-
hensa. identidem virga facta est, et (7) regnum remeavit
admanum. Sunt enim virgae Magorum popoli impiorum.
Qui autem populiimpiorum? Vieti Christi nomine; cum
in ejus corpus transferuntur, tanquam a serpente Mosi
devorantur : donec (8) redeamus ad regnum Dei, sed in
finem mortalis saeculi, quod significat cauda serpentis,
magnum signum fiat. Audistis quae debeatis desiderare,
audite quae debeatis vi tare.
Galat. iv, 33 . — * Exod. v ii, io . — 3 Id . xx, 3. — * Id.
(«) Ab bis verbis exordiuutur Maurini, e t Codex Éxcerptorum Eugipii,
qui quidem saspissimé concordant. — U>) Prolixius enim dixerat in Sermone
sexlo l i . . 7 ., e t in Psal. 73. n . 5. — ,(c) Gloria incorruptibilis Dei sicut
aqua, similitudo imaginis corruptibilis hominis supplevi ex Codice Excerp-
torum ; vix enim pules non aberrasse :oculum a voce prio ri ad eamdem
( i ) E d it, habet significantiam. — (a) E d it. Sed ad plagas decem non
p e rtin et quod primum. — (3) E d it, ipse erat. — (4) Codex Casinensis
continuo legit Moses p ro Mojrses uti legitur in Editione. Suffìciat semel
ho c annotasse. — (5) Edit, virga significat regnnm Dei, idemque regnum
Dei esse utique populum Dei, Serpens 'autem.— (6 ) E d it. Magi Pharaonis.
— (.7) E d it. ergo. '•*— (8) E d it, redeat regnnm Dei ad manukn D e i, sed in
fine. (9) Ed it, in similitudine. — ( io ) E d it, quid est ergo, — ( t i ) Ed it.
eorurnv— (i a ) E d it. Sé esse sapientes. —- 1 ('13) E d it, incorruptibilis. A d
Rom. I . a i , — (14) E d it, quia e t Apostolus. —. ( i 5) Edit nccipit uomen
l i . .P r im um pra sceptum in L e g e d e co len do uno De o :
« N o n e r u n t , in q u i t , tib i D i i a lii praeter me 3. » P r im a
p la g a iE g yp tio rum a q u a con ve rsa in sangu in em4.
I II . C om p a ra p r im um pra eceptumprimae plagae. Deum
unum ex q u o su n t omn ia (9 ) in s imilitu d inem in tellig e
aquae, ex q u a g en erantur omnia . Q u o au tem pe r tin e t
sangu is , nisi ad cam e ra mo rtalera ( 10 ) ? Q u id e rgo con -
v ers io aquae in sanguinem ? n isi q u ia « O b s cu ra tum est
» insipfons c o r ( n ) ip so rum ? dicentes enim ( 1 2 ) se s a -
» p ien t e s , s tu lt i fa c t i s u n t , e t c om m u ta v eru n t g lo-
» r iam ( i 3 ) in co r r tip ti D e i in s imilitu d inem im aginis c o r -
» r u p t ib ilis b omin is . » G lo r ia in co r ru p t ib ilis D e i (c)
s icu t a q u a , sim ilitu d o im aginis co r ru p tib ilis b om in is s icu t
sanguis. E t h o c qu id em fi t in c o rd e im p io rum , nam
Deus in com m u ta b ilis man et ; nequ e enim ( i 4 ) <pua
Ap os to lus d ix it : « C om m u ta v e ru n t , » id e o m u ta tu s est
Deus.
I Y . S e cu n d um pra eceptum : «N o n a c c ip ie s nomen D o li
m in i D e i tu i in v ah um , q u i enim ( 1 5) a c c e p it nomen D o -
» m in i De i in v an um , no n m u n d ab itu r5. » Nomen Domini
D e i no s tri Jesu C h r is t i v e r ita s e s t, ip se enim d ix it : « E g o
» sum v e r it a s 6. » Veritas e rgo m u n d a t, v an ita s autem in -
q u in a t. E t qu o n iam q u i lo q u itu r v er ita tem ( 1 6 ) « D e De i
» v eritate lo q u itu r ; q u i enim lo q u itu r men d a c ium , d e suo
» lo q u i tu r 7 : » v er ita tem lo q u i e st ra tio n a b ilite r lo q u i ;
vanitatem ( 1 7 ) lo q u i est s trepere p o tiu s q u am lo q u i : mer
ito , q u ia secundum pra eceptum e st d ile c tio v e r ita t is , c u i
c on tra r ia est d ile c tio v an ita tis . L o q u itu r au tem v e r ita
s ( 1 8 ) , e st p e r s trep itum v an ita s . H u ic praecepto s e -
cu n d o co n trari am ( 1 9 ) v id e esse secundam p la g am . Quae
e st illa s ecu n d a pla ga ? R a n a rum ab u n d an tia . H a b e s (d )
expressam (2 0 ) s ign ifica lam qu e v an ita tem , si a tten d a s ra n
a rum loq u a c ita tem . V id e amatores v e r ita tis , n o n ( 2 1 )
a c c ip ien te s nomen Domin i D e i Sui in v a n um , lo q u i sa -
p ien liam in te r p e r fe cto s , e tiam in ter im p e rfe c to s ; n o n
qu id em lo q u i q u o d cap ere n o n p o s sun t, n o n tamen recedere
a v e r ita te , e t p e rg e re in v an ita tem . Q u am v is (2 2 )
im p e rfe c ti n o n c a p ia n t s i q u id p a u lo excelsius fu e r i t d is -
p u ta tum d e V e rb o D e i « De o ap u d D e u m , p e r qu o d
» fa c t a su n t omn ia ; » po s s intq ue cap ere qu o d in te r eos
lo q u itu r P au lu s tan qu am in te r p a rvu lo s C h r is ti. « Jesum
» C h r is tum , e t h u n c cru cifixum ; » n o n tamen il la est
V e r ita s , e t is ta van ita s . V an ita s au tem esset (u3 ) si C h r is tus
m o r tem non im p lev is se t, sed finxisse diceremus. S i
vuln e ra illa in ph an ta sm a te fu is sent, si sanguis n o n v c -
ru s , sed s im u la t o d e vu ln e r ib u s emanasset, s i falsas c ica
tr ic e s , tan qu am p o s t fa lsa v u ln e ra demonstrasset. C um
v éro is ta omnia (2 4 ) d ic im us fa c t a , d ic im u s c e r t a , exp
re s sa , im p le ta cred im u s , e t praedicamus. Q u am v is d e
su b lim i illiu s , e t in com m u ta b ili v er ita te n o n lo q u am u r ,
non tamen im u s in v an ita tem . Q u i autem illa omnia in
C h r is to fa lsa , e t s im ulata d ic u n t , ran® sunt clamantes in
p a lu d e . S t rep itum v o c is h a b e r e p o s su n t, d oc trin am sapienti
® in sinuare non po s sun t. Den iq u e in E c c le s ia lo -
q u u n tu r haerentes v e r ita t i v er ita tem ( e ) , p e r qu em fa cta
y n , ao . — 5 Id . * * , "• — ' 6 Joan, xiv, 6. —- 7 Id . v ili, 44. .
posterius reddilaro, animo a sensu verhör um abstracto, e t ad exemplanduni
unice in te n to .— (d) Codex Éxcerptorum Eugipii habet : esepressiits significatala
'vanitatem — (è) Per quem fa c ta sttrtt omnia, Veritatem Verbum
carnem fa c tum , et habitantem in nobis supplevi ex Cod. Éxcerptorum Eugip
ii; lueeeniin lacuna etiam a verbis simili ihus bis pOsitis inductu est.
Domini Dei su i. — (1 6 ) E d it, de Deo loquitur. — (17) Vanitiitem autem
loqui. — (i;9) E d it, perstrepit vanilas. — (19) E d it, videte secundum.—
(30) Ed it. Significatam. — (31) Non accipientes in vanum nomen Domini
Dei sui. — (33) E d it. quamvis enim impèrfecti non capimi!. — (a3) E d it.
Si Christum mortem non implevisse, sed fiuxisse diceremus, si vulnera illa
in phantasmate fuisse, si sanguinem non verum, sed simulatumde vulneribus
emanasse, si falsas eurn cicatrices. . . . demonstrasse. — (34) Ed it.
vera dicimus, facta dicimus certa.
sunt omnia, veritatem Verbum carnem factum, et habitantem
in nobis, Veritatem Christum natum Deum de
Deo, unum de uno, Unigenitum et Coætemum, Veritatem
accepta formaservi natum ex Virgine Maria,passum,
crucifixum, resurgentem, ascendentem, ubique veritatem,
et (1) quam parvulus capere non potest, veritatem
(a) et in pane, et in lacte, in pane magnorum, in
lacte parvulorum. Idem quippepanis,ut lac fiat, per carnem
trajicitur. Qui autem huic veritati contradicunt (4),
et in sua vanitate decepti decipiunt, ranae sunt, tædium
(2) offerentes auribus, non cibum mentibus.
Audi denique homines rationahiliter loquentes : « Non
» sunt, inquit, loquelæ, neque sermones, quorum non
» audiantur voces eorum : » sed voces non inanes , quia
« In omnem terram exiit (c) sonus eorum, et in fines or-
» his terree verba eorum » Si autem et ranas vis' e contrario
intelligere, illum versum Psalmi recole : « Vana
» locuti sunt unusquisque ad proximum suum . »
V. Tertium praeceptum : « Mementodiem Sabbati sanc-
» tificare eum3. » In tertio isto praecepto insinuatur quæ-
dam vacationis indictio, quæ est cordis tranquillitas, et
mentis, quam facit bona conscientia. Ibi sanctificatio,
quia ibi Spiritus Dei. Denique videte vacationem, hoc
est, quietem : « Super quem, inquit., requiescit Spiritus
» meus, nisi super humilem, et quietum, et trementem
»verba mea4 (3). » Inquieti ergo resiliunt ab Spiri tu
sancto, rixarum amatores, calumniarum seminatores,
contentionis quam veritatis cupidiores inquietudine
sua (4) non admittunt quietem (d) Sabbati spiritalem.
Contra istorum inquietudinem dicitur, tanquam ut Sab-
batum habeant in corde, sanctificationem Spiritus
Dei (5) : « Esto mansuetus ad audiendum verbum, ut
» intelligas. » Quid intellecturus sum ? Deum dicentem :
Cessa ab inquietudine tua, non sit tumultus quidam in
corde tuo, per corruptionem volitantibus (6) phantas-
matis, et compungentibus te; non sit ita (e). Deum enim
intellecturus es dicentem tibi (7) :; « Vacate, et cognos-
» cite, quia ego sum Deus5. » Tu per inquietudinem
vacare non vis (8), contentionumque tuarum corruptione
cæcatus exigis videre quod non potes.
VI. Attende enim, et contrarialo tertiam plagam huic
præcepto tertio, « Sciniphes natæ sunt in terra Ægypti de
» limo, » muscæ (9) quædam minutissimæ, inquietissi-
mæ inordinate voûtantes, in oculos irruentes, non per-
mittentes hominem quiescere, dum abigunlur etirruunt,
dum abactæ rursus redeunt, sicut omnino vana phantas-
mata cordis contentiosorum (10). Tene præceptum, cave
plagam.
VII. Quartumpræceptum est: « Honorapatrem tuum,
» et matrem tuam6. » Huic contraria quarta Ægyptiorum
plaga (.11) Cynomia {/). Quid est Cynomia? Cynomia est
canina musca ; græcum vocahulum est. Caninum est parentes
non agnoscere; nihil tam caninum, quam cum
jlUf qui genuerunt, non agnoscuntur : merito ergo et
catuli canum cæci nascuntur.
* Psal. x v u i, 4, 5. — 2 Id . x i , 3. — 3 Exod. xx, 8 . — 4 Isaï. lxvi, 3. —
xxxt, 9. — 10 Exod. xx, i 3. — 11 I d .x
(a) Codex Éxcerptorum legit : Veritatem, qua; in p a n e . — (b) Beda ad
Co rin th , ç. 1. comm. c . a. le g it: e t sua v a n ita te . — (c) Codex Excerpt.
exivit. (d) Codex Excerpt. : id est Sabbatum spiritale. — (e) Editio
diverse interpungit. sed Codex Excerpt, conformis est lectioni noslræ. —
u ,( 1) E d it, a d d it e t quam perfecli çapiunt. — (a) E d it, inferentes. —
( 3) In edit, interrogalo preeponicur v o c i super. yp>(4). E d it, non ad se
admittunt. — (5) Ecclesiast. 5 , i 3. — , (6) E d it, phantasmatibus. —‘
(7) E d it, v a ca te, e t videte quoniam. — (8) E d it, contentionum. —
(o) Ed it, quædam su n t. Exod. 8. 18. — ;,(*»)E d it, tenete.. . . cavete.—
(1 1 ) Ed it. KovopvU Kovopvia. (x?) Ed it, moechari ineditantem, coniugio
no n contentum suo— ( i 3) E d it, pecorum e s t, ratiociuari, intelligere
humanum est. - (1 4 ) E d it, refrenare. - (*5) Edit, polest pro habet. -
V i l i . Q u in tum pra eceptum e s t : «N o n m o ech ab e ris7. »
Q u in ta p la g a est « M o r s in p e c o ra ASgyptiorum8. » C om -
pa remu s. D a hominem ( 1 2 ) moechantem, coriju gio non
con tentum su o ; ap pe titum q u emd am earn is in se d oma re
n o n v u l t , q u i est n o b is p e co r ib u sq u e communis. E ten im
c o n cum b e re , e t generare e t iam ( i3 J p o r c in um e s t ; e t inte
llig e re, h om in um est. Id eo ia t io , quae praesidet in mente
mo tu s in feriores c a rn is , tan qu am r e gn a n s , e t dominans
fren a re d e b e t ; n o n im m o d e ra te , e t illic i t e , passim va-*
geq ue laxare. Id eo q u e ip s is p e c o r ib u s n a tura d a tum e s t ,
instituente C rea tore , u t n o n m o ve an tur ad fo em in a s , et
ad c o n c u b itum , nisi cer tis tempo r ibu s ; neque en im se
ratione c o b ib e t a lio tempo re p e c u s , sed omnino mo tu
ip so frigescente torp escit. Homo autem ideo semper mo-
v e r i p o te s t , q u ia e t ( 14 ) frenare mo tum po test. T ib i d o -
minationem rationis C re a to r d e d i t , t ib i pra ecepta conti-^
nentia s , tan qu am in bestias in feriores l o r a , concessit.
T e n e s tu q u o d p e cu s non ( i 5 ) h a b e t , e t ideo s p e r a s tu
q u o d p e cu s non p o te st. L a b o re s aliquantum ( 1 6 ) c o n t i-
n e n d o , q u o d non la b o ra t p e cu s ; sed gau d eb is in aeter-*
n u m , ad q u o d non p e rv e n it p e cu s . S i o pu s fa tig a t ,
merces co n so le tu r , e t ip sa enim p a tien tia est interiorem
m o tum f r e n a r e , e t qu o d habe s com mune cum p e c o r e ,
n o n tan qu am p e cu s in omnia ( 1 7 ) relax are. Q u o d s i c o n -
tempseris te ( 1 8 ) in te , e t imaginem D e i, in q u a fe c it te
neglexeris v ic tu s cu p id ita te ( 1 9 ) b e s tia rum , tan qu am
amisso hom in e eris p e cu s ; non q u a s i conversUs in n a tu -
ram p e c o r i s , sed in h om in is fo rm a h a ben s s imilitu d inem
p e c o r is , q u i n o n audis d icen tem : « N o lite esse s icu t
» e q u u s , e t m u lu s (20 ) q u ib u s n o n est in te lle c tu s9. » E t
fo r te e ligis t ib i esse p e c u s , e t ( 2 1 ) lib e r v a g a r i lib id in e ,
n u lla le g e ap p e titum c a rn is ad con tinentiam refrenando :
attende p la g am (g); s i p e cu s esse non tim es , saltern m o r i
s icu t p e cu s tim e.
IX . Se x turn praeceptum : « N o n o c c id e s 10 ; » Se xta p la g a :
« P u s tu la e in c o rp o r a ,e t vesicse b u llie n tc s , e t (2 2 ) scaten-
» te s , e t in cen d ia vu ln e rum ex fa v illa fo rn a e is 11. » T a le s
su n t animse h om ic id a le s , a rd en t i r a , q u ia p e r iram h o -
m ic id ii fra te rn ita sd ep e r iit. A rd en t homines (2 8 ) ira cu n -
d ia , ard en t e t g ra tia . S ed aliu s e st fe rv o r san ita tis , aliu s
fe rvo r u lce r is . A rd en tes p apu lse p e r to tum co rp u s c o n -
c e p ta h om ic id ia s c a te n i, e t s a n um non est, q u o d fe rv e t.
F e r v e i , sed non de S p ir itu De i. Nam e t q u i v u l t su b v e nire
fe rv e t, e t q u i v u l t o ccide re fe rv e t ; ille praecepto (2 4 ) ,
illem o r b o , ille b o n is o p er ibu s ( 2 5 ) , ille saniosis u lc e n b u s .
Nam s i possemus animas v id e re h om ic id a rum , p lu s p ia n g
e r em o , qu am putre scentia c o rp o ra ulce rato rum .
X . S ep tim um (26 )p ra ec ep tum seq u itu r : « N o n fo ra b e -
» r i s 12. » P la g a sep tima « G ran d o in f ru c t ib u s 13. » Q u o d
co n tra praeceptum su b d u c is , d e coelo pe rdis ; nemo enim
h a b e t in ju stum lu crum sine ju s to damno . (2 7 ) F u ra tu r
v e r b i g r a t ia ; q u i fu ra tu r a c q u i r it v e s tem , sed coelesti ju -
d ic io am ittit fidem. U b i lu c r u m , ib i damnum. V is ib ili -
te r lu c rum , in v is ib ilite r damnum. L u c rum d e sua e c c i ta
te , damnum d e Domin i n u be . Neque enim a liq u id sine
5 psal. x tv , 11. — 6 Exod. x x , 12. — 7 Ibid. 14. — 8 Id . ix , 6. — 9 Psal.
1, 10— >2 Id. x x , i 5. — 13 Id . ix , 33.
( / ) Quid est cyntìmia ? Supplevi ex Cod. Excerpt. Hieronymus epist. ad
Sun. e t F re t, omn'e imiscarum genus designatum contendi!, e t exseribendam
vocem illam Koivopofa per ShpOoy/ov 01, non Kvvopvfa p e r v. — (g) Codex
Excerpt. E ug. legit : S i pecus es, e t non times.
(16) E d it, in contineodo, non laborat pecus, sed gaudebis semper in « te rni
tate, ad quam. — (17) Laxare. — , (18)^ Edit, e t in te imaginem. —
(19) E d it, insinuatarum rerum p ro bestiarum^r-7 (so ) Ed it, uou liabentcs
intellcctum. Sed forte. — (31) E d it, libera. — (22) E d it. Scaturientes.
— (a3), Edit. ira. — (34) E d it. iste. — ( s 5) Ed it, iste faroosis. Eugip. le g it
cuoi nostro Cod. — (36) Edit: prceponit vo cem Sequitur.— (*7) E d it, verbi
gratiaqui fu ra tu r, acquirit vestem. .