SYNOPSIS.
I . Chris ti Na tivitas a Prophetis prænuntiata. I I . Christo nascenti
gratise agendas. I I I . Christi venientis in ter ra in mise ricordia. I Y .
Christo na scenti adhærcndum. V . E xho r tatio a d sanctam v itam .
V I . In Christ* Na tivitate omnes exu lten t.
I . H o d i e , Fratres diarissimi1, Natalem Christi Domini
celebra mus-, hodie, Fratres, «Veritas de terra orta est,
» et justitia de coelo prospexit (a); » hodie Christus Do-
minus ex carne nasci dignatus est ; hodie, lux mundi, re-
dempturus pereuntem mundum, exortus est ; hodie sempiterna
lux, imo omni luce darior justitiæ Sol, de virgineo
processit utero. Hodie nostra redemptio, hodie nostra salus,
hodie « Via, veritas, et vita (è); » hodie hæreditas nostra,
hodie regnum, hodie paradisus de terra, id est, de beata
Maria, Deus Christus editus est. Hodie invisjbilis Deitas per
carnis susceptionem hominibus se visibilem præbuit; bodie
Deus, hominem vestitus, homo apparato. « Omnes gentes,
» piaudite manibus, jubilate Deo in voce exultationis (c), »
quoniam, «Puernatus estnobis, et Filius datus est nobis,
» cujus potestas super humeros ejus, et vocabiturnomen
» ejus magni consilii Angelùs, Deus fortis, Princeps
» pacis, Pater futuri sæculi (d). » Hodie, Fratres, Esaïæ
prophetae completa est Scriptùra, dicens : « Ecce Virgo
» in utero condpiet et pariet fìlium, et vocabunt nomen
» ejus Emmanuël, quod est interpretatum : Nobiscum
» Deus (e). » Hòdie Habacuc sanctissimi oracula olim
prædicta completa sunt, qui ante Christi adventum pro-
phetans dicebat : « Domine , audivi auditionem tuam et
» timui, consideravi opera tua, et expavi ( f) . » Et quasi
aliquis eum exquireret, quam Domini operam pertractans
expavesceret, adjungens, cum sequentia ait : « In medio
» duorum animalium innotesceris (g), » id est, in prae-
sepio, ubi bos et asinus vescunt feenum et paleam, He-
rodem fugiens occultaberis.
II. Ecce, Fratres, ad quam laetitiam nos hodierni diei
festivitas perduxit; ecce ad quale gaudium nos Christi
misericordia provocavit, ut qui prius « Sedebamus2 in
» tenebris peccatorum et in- umbra mortis (A), » lumen
Christi hodie oriretur nobis, ut merito ex hoc « filii
» Dei nuncupemur, et simus (i). » Ecce quod nobis
praestitit « In principio Verbum, » et quod «Verbum erat
» apud Deum, et Deus erat Verbum, » ut ille « Per
» quem facta sunt omnia, et sine quo factum est nihiljfy ), »
hodie se nascendo humiliaret, et nos perditos cxaltaret ;
hodie se in terris manifestarci, et nobis coelestem viam de-
monstraret. O quanta exultatio praesentis diei? quanta
Rumano ore narrali non possit ; et quoniam ineffabile
est, quod nqbis hodie gratuita sua Nativitate praestitit
Christus, etsi ad plenum tanto muneri laudando Deum
vicissitudinem reddere non valemus, tamen in quantum
possumus, in quantum vires nostræ siippetunt infirmita-
tis, gratiam in commune Christo Domino referamus,
« Præoccupando faciein ejus in confessione, et in psalmis
» jubiland'o (A); » et3 dicat éi cor nostrum, dicant et labia
nostra ; prorsus ab hac laude millus sileat, nullus
tacendo ingratus existât : Gratias tibi, Christe, Salvator
noSter, Redemptor etadjutòr noster, mundi gubemator et
rector, qui cum esses cum Patre et sancto Spiritu, omnibus
in coelis Imperator, pro nobis formam servi suscepisti.
III. Unde, Fratres, quantum nobis beneficium hodie
sit præstitum, ipso Christo juvante , vestrae charitati,
brevi licet sermone, ostendimus, pro quibus donis sempiternum
jam regnum ab hodie cogitate; æterna dona
spe firmissima concupiscile; Angelorum consortium, Sanc-
torumque societatem, Christo veniente, requirite. Propter
nos enim temporalis effectus est temporum Effector ;
propter nos apparato in carne mundi Conditor ; propter
nos creatus est omnium Creator et Factor. Numquid,
Fratres, indiguit Christus, ut hodie nasci per Yirginem
dignaretur? nostra potius hoc indiguit inielix miseria.
Nisi enim se hodie pro nostra miseria humiliaret, non nos
ab ipsa miseria liberaret. Vidit enim quod omnis homo cum
« Sit cinis et pulvis ( l ), » palea et stipula, sanguis et flegma,
per miseriam interiret, et superbienti diabolo obediret,
et Dei mandata negligens praeteriret, et regnum coelorum
penitus non introiret. Descendit in carne Verbum, et ef-
ficitur homo, ut nos exemplo suo efliceret deos. Didicit
enim a nobis ipsam quodam modo Nativitatem suam, et
invitât nos ad suamhumilitatem: « Venite ad me omnes,
» qui laboratis et onerati estis, » quorum cervices grave
premit diaboli jugum, id est, superbia, malitia, iniquitas
et peccata. Grave est quod habetis, sed « Venite ad me,.»
hoc est, humiliamini, ut me videtis, « Et. ego reficiam
» vos (m), » quia nisi prius humiles fueritis, sublimes esse
non potestis *. Projicite ex vestris cervicibus peccatorum
sarcinam, quam vobis nunc usque diakolus per sutim
imponebat imperium, et « Tollite meum suave jugum, et
» sarcinam levem (rì), » ut meam in omnibus humilitatem
sectemini, quam ne tu, cum sis homo et meum figmentum,
suscipere dedignareris, prius eam ego camem induendo
suscepi, qui sum Deus, et factor tui figmenti, et per òm-
nia pro vestra salute Patris compleo voluntatem. « Suf-
» ficiat jam discipulo, ut sit sicut magister ejus, et
» servo sicut dominus ejus (o). » Si magister sum ves-
ter, ubi est honor meus ? Si dominus sum vester, ubi est
timor meus ? Si magistrum amatis, opera charitatis osten-
dite; si dominum tìmetis, fàcta timoris monstrate. « Ut
» quid enim mihi dicitis: Domine, Domine, et non fa-
» citis quod dico (p) ? »
IV. Itaque, Fratres, omnes ex hoc unanimes atque
concordes natum hodie Christum de Maria Virgine am-
plectamur; timeamus, laudemus, honoremus, «Diliga-
» mus eum, quoniam prior dilexit nos (q). » Si enim gratis
nos non dilexisset, hodie ex carne natus non fuisset, et
tantam nobis laetitiam suo Natali non exhibuisset. Susci-
pientes jam Dominum nostrum mente pura, charitate firma,
fide immobili, castitate sancta, teneamus eum, ne,
peccatis facientibus, a nobis repellemus eum, et ille de-
relinquat nos, et inopes ac pupilli, discedente Domino,
remaneàmus ; habeat c a s tu m cubile nostrum ; mundum
simus habitaculum; corpus non simus delectabile; tem-
plum ejus sumus, quoniam de nobis scriptum' esty id est
de Christianis fidelibus : « Vos estis templum Dei, et Spi-
» ritus Dei habitat in vobis (r). »> Si Spiritus habitaverit
in nobis, necesse est, ut et Pater simul habitet cum suo
Spiritu, quia Spiritus sanctus Patris et Filii consubstan-
tialis est, et ubi Pater et Spiritus sanctus habitaverit, si-
mul cum eis Filium necesse est habitare, quia nec Filius
sine Patre aliquando fuit, nec Pater sine Filiò fuit, nec
Spiritus sanctus sine Patre e t Filio aliquando fuit, quoniam
Trinitas hæc omnimodo inseparabiliter sibi cohae-
ret, et hæc Trinitas unus Deus est. In nullo jam prorsus
Christiano inveniantur actus diaboli.
V. Fratres mei, Filii mei, mutavimus patrem; jiistum
est ut mutemus hæreditatem. Pater noster usque nunc
diabolus fuit; jam modo Christus Deus sit, et liberati a
(a) Piai. lxx xiv, itf.— (6) Joan, xiv, 6.— (c)P*al. x lv i, 2 — (d) IsaT. ix, 6 .— (e) Id. v ii, 14.— ( f ) Habac. in , 2.— (g) Ibid. juxta txx.— (/1) Isaï. ix, 2.
— ( 1 ) i Joan, ui, i . — (7 ) Id. (k) Psal. xciv_ 2 — ( / ) Gcn. xvni, 27. r - (»») Matth. xi, a8. — (re) Ibid. 39.— (o),Id. x , 24, 2 5 . — ( 7 ) Lue.
v i, 4 6 . — (7) Joan, iv , 19 .1— (r) 1 Cor, m, 16.
> Vide Scrm. cxcn, n. 1.
1 nel ¡us hire.— 4 Vide Semi, c
- 3 Cod. male Jcedébamus. —
iv, n. 4 , et seqq. ; x x x , n. 8, j
3 Forte e t cxvii, n. 1 11, n. 7, et seqq.
¿ t - M * . .a j a m . , * * ■!%. *•
SERMO XVI. IN
peccatò, serviamus Deo. Quid adhuc rebus mortalibus
oblectamur? Quia fugitivamvitam, si fieri possit, tenere
conamùr. Spes elarior refulsit in terris, id est, Christus
Dominus nasci dignatus est in fine mundi, utterrenis vita
promitteretur in coelis; cujus infiammati charitate, quid-
quid in præsenti habere videmur, omnia propter Christum
« Velut stercora computemus (à), >> et pereunte mundo,
ea omnia simul perire cognoscamus. Ne aliquid nobiscum
exinde portare certissime sciamus, nisi solummoHo
opera ; quæ hic modo sive mala, sive bona gerimus, nobiscum
comitantia in die judicii ante Christi tribunal ad-
portabimns. Unde prompto consilio de rebus transeunti-
bus atque prætereuntibus æterna nobis præmia compare-
mus : « Faciamusque nobis amicos de mammona (¿), »
id est, de pecunia, quam possidemus, «Qui nos reficiant in
» æterna tabcmacula (c); » hoc est, pauperes, et inopes,
debiles, claudos, cæcos, atque omni paupertate circum-
datos, nobis amicos faciemus, ut ipsorum adjuti oratio-
nibus in regno Christi cum ipsis intromitti mereamur,
per Christum , cujus hodie Natalem celebramus, qui sic
mirabiliter de Virgine nasci voluto, ut in utero non seminato
germen prolis exoriretur, et a complexu carnis viscera
immunia Filium hominis proferrent. Quod et in
Virgine esset integritas, et in conceptu clausa, et in partu
incorrupta Virgo permaneret1-, mira est ista potentia, sed
plus est miranda misericordia, quod ille qui sic nasci potuto,
nasci voluto. Erat enim unicus Patri, qui unicus hodie
natus est matri, et ipse natus est per matrem, qui ante
fecit ipsam matrem. Sempiternus ex Patre, hodiernus ex
matre, sine quo Pater nunquam fuit, sine.quo mater
nunquam fuisset.
VI. Exultate, Virgines Christi; consors vestra est Ma-
ter Christi. Christum parere non potuistis, sed propter
Christum parere noluistis. Qui non ex nobis natus est ,
vobis natus est. Tamen si verbis ejus meministis, sicut
meminisse debetis, estis etiam vos matres ejus, quæ voluntatem
Patris ejus facitis. Ipse enim dixit : « Qui-
» cumque fecerit voluntatem Patris mei, ipse mihi frater,
» soror, et mater est{e£). » Exultate, et Viduæ Chiisti,
quia qui foecundam fecit virginitatem , illi vovistis con
tinentiæ castitatem 2. Exultet etiam castitas nuptial is,
omnes fìdeliter viventes cum conjugibus vestris, et quod
amisistis in corpore, in corde servate. Ubi non potest
esse a concubitu caro integra, sit in corde virgo con-
scientia. Proinde quia chartoas et pax et justitia Christus
est, hunc fide concipite, operibus edite, ut quod egit
uteras Mariæ in fide Christi, agat cor vestram in lege
Christi, ut mereamini percipere promissa Christi, qui
vivto et regnat in sæcula sæculorum. Amen.
SERMO XVI.
In Natali Domini X.
Sequens Sermo extràctus ex Codice Cass. xn, f o l
13, ab initio usque ad verba : Si ergo Verbum Deus,
et homo caro, differì ab ilio edito a Monachis sancii
Mauri, torn, v, pàrt. 1, fo l. 884, Serm. clxxxvi ; ccetera
vero respondent usque adfinem, exceptis verbis : Ule
natus est, ut nos redimerei, id est, Jesus Christus, cui gloria
cum Patre et Spiritu sancto in sæcula sæculorum. Amen.
Quæ tamen subjici debent in editione post verba:
Congruebat temporalis. Hic ergo hæc sola exemplata
sunt, quæ variant in -editione.
(a) Philip. 111,8. — (b) Lue. xvi, 9. ~ (c) It>iil. g, — (d) Matth. a i , 5o. —
. xxxvii, 7 . — :(* )
’ Quæ sequuntur usque ad filiera paucis discrepant ¡lms editum est in
Scrm. cxcn. — 3 Edit, melius saudita lem. — 3 Vide Serm. cxcm, n. 1.
SYNOPSIS.
I . Nativitas Christi omnibus affert laetitiam. I I . Christus ad eri-
g cndum g cnus humanum v enit.
I. E c c e Dominus noster hodie natus est3, et omnis
creatura ad gaudium invitata-, dicente Propheta : « Læ-
» tenta coeli et exultet terra; moveata mare, et pleni-
» tudo ejus (e). » Ccelos hodie Angelorum choros intellige,
qui coelestium obtinent sedeS, qui hodierna die, PasWibus
audientibus, hymnum clamant, dicentes : «Gloria in excel-
» sis Deo, et in terra pax hominibus bonæ voluntatis (f). »
Terram naturam humanam esse cognosce; mare vero om-
nem mundum, et quæ in eo sunt in commune, Scriptum
significat, quibus hodierna die Nativitas Christi
immensam laetitiam generavit. Natus est Christus ex Virgine,
ut nos nasceremür ex Spiritii sancto. Qui ante omnia
sæcula est generata ex Patre, hodierna die natus est
ex Virgine matre. Factus enim ex Matre, permansit in Patre.
Nam qui sèmper est, factus est quod non erat, nec
desiit esse quod érat. Facta est namque homo quod non
eràt, ut ait Apostolus : « Factus ex muliere, factus sul)
» lege, ut eos qui sub lege erant redimerete);» permansit
autem Deus esse quod fuerat. Nativitas siquidem, quæ
secundum camem est, et nobis profuit, et illi non obfuit,
quia nobis adoptibnem filiorum contuht, et ipse inDèi-
tate propria cum Patre permansit.
II. Inclinavit enim se, cum sublimis esset, ut nos,qui
incurvali eramus,erigerei. Incurvatasiquidemerathumana
natura ante adventum Domini, peccatorum onere depressa.
Etquidemse in peccati vitiumspontàneavoluntatecurvave-
rat, sed sponte se erìgere non valebàt. Denique incurvatio-
nis hujus.miserias, quas homo tolerando gemebat, sancta
Propheta deflens exclamat in Psalmis, et dicit : « Miser
» factus sum, et curvata usque in finem, tota die contris-
» tata ingrediebar(/j). Tota die, » totum tempus ante adventum
Christi significat4, quo humanum genus quasiin-
curvatum amb'ulans cqntristabatur, quia non inveniebatur
qui curvum erigerei, qui lapso5 in peccati foveam manum
porrigeret. Propterea Dominus noster advenit, etmulierem
illam incurvatam inveniens, quam « Annis decein et octo
» Satanas alhgaverat, ita ut se non posset erigere (i), »
potestate Divinitatis absolvit. Hæc autem mulier formam
incurvationis totius humani generis præferehat. In hac
muliere hodie natus Dominus noster, vinculis Satanæ alli-
gatos absolvit, et licentiam nobis tribuit ad superna con-
spicere, ut qui olim constituti in miseriis tristes ambula-
bamus, hodie venientem ad nos medicum suscipientes ,
nimium gaudeamus.
III. Si ergo Verbum Deus et homo caro, etc.. ( ut in
sermone laudato n. 2. circa medium).
SERMO XVII.
In Natali Domini XI.
Hunc ex duobus Montis-Cassim Codicibus ex-
traximus, nempe ex Çod. xr, fo l. 239, et eoe Cod.
evi, fo l. 5. Uter que habet non\en sancii Augustini;
unus inscribitur in Nativitqtç Domini, alter
autem de Assumptione sanctoe Mariæy nec inde dubitatali
locus; inscriptio enim amanuensi, nonauctori
tribuenda. Sermo est de Natali, quem legendum in
(e) Psaj. xcyn, 7. — .(/);.Lu c.u , 14. — (g) Galat. ìv, 4, 5 . — , ,(A)lvÇs«!-l
LUC. XlllyM, 16.
— 4 Vide Serra, cpcxcn, et Enarrat. in Psal. xxxvii, n. 10. — 5 Codex male
lapsùm*