imo et verbis sensum tribuisse fidei prorsus opposi turn.
Sit primum locus ; ita se habet : «Veniantet audiant qui
» graeco turbine latinam nubilare nisi sunt puritatem ,
» Antbropotocon, Cbristotocon, Theotocon uttollerent,
» blasphemantes. » Circa qu® sic criticus argumentatur,
omnia disturbando : « Quid hic sibi vult : Qui groeco
» turbine latinam puritatem nubilare nisi sunt, ut
» tollerent blasphemantes Anthropotocon, etc.? Si id
» agunt ut tollant gr®ca vocabula vel dogmata de Anthro-
» potocon etc., quomodo nituntur nubilare latinam
» puritatem turbine grczco? imo plane contrarium fit,
» si tolluntur illa gr®ca ; turn latina puritas non nubi-
» latur, sed splendidius enitescit. » Unde cum criticus
hoc operis assumpserit, ut semper improbet, quod appro-
bamus, et quod improbamus approbet, subito notam
nostram damnat, qua rejecimus cod. Cassin. lcctionem,
ubi babetur non sinunt pro nisi sunt, bancque veram
et legitimam adoptat, ita ut legendum declaret : Feniani
et audiant qui grceco turbine latinam nubilare
n o n s in u n t puritatem, etc. Ex quibus hoc unum constat,
diarissime dissertator, nempete nullo modo intel-
lexisse, quod tamen planissimum est. Sine modo indoctos
Collectionis select® Editores, profundissim® quam ex-
pandere gestis doctrin® aliquam interpretationis latin®
lectionem edisserere. Cur verba ex proprio loco avulsa
absque sensu disturbas ? cur b®resim cum ventate per-
misces ? An Anthropotocon el Christotocon errorem
sapere nesds ? an ignoras Theotocon esse catholic® fidei
typum ? non advertisti ergo duo esse verba, qu® varia
nomina gr®ca diverso modo afficiunt ? Intellige, qu®so,
qu® dicat scriptor ; me interpretem pati velis : Feniani
et audiant qui grceco turbine latinam nubilare nisi
sunt puritatem ; et quomodo ? nempe blasphemantes
Anthropotocon et Chrìstocoton, id est, asseverantes
cum blaspbemia Mariam esse hominis matrem, Christi
matrem ; quare ? ut tollant Theotocon, id est, ut eam
Dei matrem non essecontendant. Intellexisti-ne? NoBne
dar us est sensus? nonne prave, ^t quidem pravissime
poneretur non sinunt? Quare ea, qu® non capis, im-
pugnas ? quare viros in legendis ac intepretandis sanctis
Patribus multis abbine annis versatos, quasi ineptoset
insano® arguis., cum ipse circa texlus facillimos , quasi
lamine captus, c®cntias ? Nihil igitur est quod nos ab ad-
j Bilicando hoc opere sancto Angustino deterreat, si inte-
riores notas solummodo respicias. Sed ut verità ti debitum
reddamus honorem, post dissipata® adversarii vanas ob-
jectiones, unam esse graviorem objeetionem, imo et in-
solubilem prorsus confiteamnr, qu® nos ad id compellit,
ut hunc sermonem sancto Doctori male tri bu tum fuisse de-
claremus. Sapiens enim et Justus, j uxt a Scripturam ,prior
est accusMor sui ipsius ( ìj. Quando sermones istos
emitterein publicum statuimus, hoc unum nobis timorem
attulit, ne videlicet stampis submitteremus homilias jam
antea editas. Hine maximal nobis cara dies integros s®-
pius impendendi in evdvendianon solum divi Angustimi,
sed et aliorum pene omnium Patsrum operibus. Sed in
taatis voluminibus , quis talemm seipso fiduciam habere
possit, ut certus sit nullum inter tot tantaque scripta
locum invisum innotatumque pr®teriisse. Hoc ibi passi
sumus, nec erubescimus publice confiteli sermonemhunc
jam legi editum apud Combefis Tom. I , fol. n ò , cum
nomine sancti Petri Chrysologi, ad quem revera inelius
referri videtur. Tales si afferai probationes adversarius
noster, non repugnabimus, quia unam hue usque secuti
sumus, et semper sequemur veritatem.
Sermonis YII longius examen non in omnibus et pe-
detentim sequi est necessarium. Sufficiet hìc ad analysim
recurrere. i°Objiciuntur qu®dammenda, quorum cor-
rectionem criticusexigere videtur; nec dissentio, si velit.
Ponat devotionis vestree pro devotionis nostree, quan-
quam utraque lectio defendi possit; ponat videamur prò
videamus, quod evidenter asensurequiritur; ponat etiam
inaudiendo pro in prcedicando, si magis placet, supposto
scribentis errore. In bis autem inanivit se claritate, et
implebit te , qu®rit criticus qua re ? et bene qu®rit; ibi
euim certe deest aliquid, amanuensis incuria ; addat vo*
cem quam voluerit ; h®c omnia sint concessa, qu® au-
thenticitati minime nocent. 2° Opponuntur barbara verba,
et qu®namì Apparentia ; sed quid barbarum, si auctor
vocet apparentiam apparendi in publicum actionem ?
Palpare torporem ; verba h®c dura esse fateor, sed evi-
dentia evidentius est hue irrepsisse aliquod mendum , et
forte legendum sectari, aut aliud verbum, propalpare;
notandum est enim nos unum tantummodo codicem ante
oculos babuisse, et quis doctus nesciat quot et quanta
mendaincodicibusdeprehendantur? Jus sio. Qucenam?
Sic postulai criticus, qui prorsus sequentia non attendit :
Fidete quid Dominus dicat: Quite àngariaverit, etc.,
et deinde : Cedo imperio ; Dominicce sententice suc-
cumbo ; judicio colla submitto. « Quantus cumulus ! »
exclamat criticus ; et ego respondeo : apud sanctum Au-
gustinum quanti similes cumuli ! non egemus exemplis ;
ubicumque occurrunt. h i altitudine adductus pro in
altitudinem , cum sit motus; sed dictionarium ad usum
Delphini asserit pnepositionem in regere ablativum aut
accusativum, sive motus adsit, sive non. Bine Yirgilius
iEneid. lib. x ii, vers. i 45 : Ceelique lubens in parte lo-
carim. Hinc Cicero : Fenit in Senatu. Hinc Varrò :
Qua in Ccelio monte itur. Et alibi Cicero dicit, quod
multo magis stupendola videbitur : Esse in amicitiam
populi romani, Si autem de ecclesiasticis scriptoribus
fiat mentio, habes in Ascensionis canone ad precem
Communicantes : In dextera Majestatis collocavit, et
in prosa Paschatis antiquissima : Pracedet sùos in Ga-
lilcea. Cur ego, qu® legitimam ad mit tun t excU9ationem,
corrigere pr®sumpsissem ? Quomodo autem h®c Verba :
Adjiciarnus tamen aliquid de comparutionis exemplo
in prcejudicata fid e , critico visa fnerint ita intellectu
dilllcilia, ut vix capi possint, prorsus nescio. Jam fides
certa est ; clamai pro ea incontrastabile pr®judicium ;
sed tamen ad exempla recur ramus, ut eia ri or fiat com-
parationibus. Quid clarius dici potest ? Quid ridiculam,
si corona Christi spinea conferà tur cum illa corona, quam
babebat ab ® terno, manu Patris ex pretiosis lap ¿dibus
xviu, 17 ,
et artificio pietatis intexta ? Quid mirum si dicatur
claritatem annuntiatam esse in excelsis, licet alibi
Augustinus gloriam legere soleat, cum utrumque verbum
in Evangelio scribatur : Claritas Domini circurhfulsit
illos... Gloria in altissimis Deo(1) ? Qu® absurditas in
hac oppositione : Non pro uniuspòpuli liberatione voluti
mactari, sedpro cunctis debebat crùcfigi ? Cur
apis non vocaretur musca? cur filum arane® serico filo
non posset comparari ? cur sanctus Doctor adhibere non
potuissèt vocem taxare, cum apud Plinium legatur, apud
Tertullianum (2), imo et in argumentis Evangéliorum
apud editionem Coloiiiensem ? cur putamen nucis testa
non vocaretur ? 3° Expr obratur multas esse ineptias sancto
Augustino indignas. Et qu® sunt ist® ? Scilicet verba qu®
blasphemo infert : Blasphema tibi claudentur ora, et
veluti off as accipiens, oblatrandi amittes licentiam.
Sed quomodo inepta est h®c imago ? Addit insuper, qu®
de corvis dicuntur : O interea corvos ubique devofos,
( qui nutriebant etiam !) nigros in colore, sed candidos
in timore ; immundos in nomine, sed mundos inopere.
Emundctvìt tamen culpam suam , et reversus est ad
obedientiam ; tunc enim exiens de arca non rediit;
nunc pastus necessarios servo Dei opportunus obso-
nator exhìbùti. Si hoc scripsit Augustini simia, exemplo
simillìma facta est, quia nullus est qui in bis verborum
et cogitationum jocis typum non agnoscat.
Causa autem rejiciendi Sermonem V ili itadebilis est,
u t , modo sit adducta, statini in auras penitus evanes-
cat. Ideo enim Augustino abjudicandus videtur, quia na-
tivitatem Cbristi'nominat sacramentum. Hinc critici tota
expanditur doctrina, definitiones afferentis Augustinianas
de sacramento, qu® sunt signa, in quibus aliud videtur,
aliud intelligitur. Sed oro te, diarissime dissertator,
imo te, lector, obtestor, nonne in nativitate Christi aliud
videtur, aliud intelligitur ? Videtur homo , intelligitur
Deus; videtur filius hominis, intelligitur Filius Dei; vide-
tur plòrans parvulus, et intelligitur Rex mundi omnipo-
tens. Resurrectionem Christi sacramenti nomine decorav
i Augustinus, quia est nova vita credenlium; nonne
et ejus nativitas est nativitas credentium? nonne ideo sacramentum
dici potuit? nonne et ipse auctor bujus verbi
sensum evolvit, cum dicit : « Nunc vero, ut in sinu tem-
» porum, gentibus (3) universis perennis vit® sacramenta
» deferret, ipse de coelestibus, de sinu Patris adveniens,
» ita se homini, sibique hominem inseruit et univit, ut
» incomprehensibili gloria unus idemque et homo esset
» et Deus. » Cèrte magna disputandi cupiditate urgetur,
qui tam infirma confidenter expromit argumenta. Nec
magna perspicacia donatus est qui h®c verba explicare
non potest : Quiz lingua enarrare poterti, quod usus
investigare nonprcevalet. Dicat autem, si ipsi placuerit,
adversarius noster sermonem hunc nihil habere quod
captum concionatoris admódum vulgaris excedàt ;
ego, et alii mecum in eo reperient plura qu®cum fide
appiime consentiunt, plura qu® honori inserviunt Beat®
Yirginis Mari®, plura etiam qu® satis acute dieta vìde-
buntur, qualia sunt ista : «Quis hominum illud ( mys-
» terium) sestimare conabitur, in quo solus sibi est Deus
» et auttor et conscius? » Et iterum : «Nascitur Christus
» non necessitate vivendi, sed volúntate salvandi. » Et
denique : « Sic enim Potentissimus prodiit ex Maria, ut
» et infirma carnis subirei, et Unigeniti non amitteret
» majestatem, ac temperamento quodam àdmirandi mys-
» terii, et per hominem Deus cum hominibus loqueretur,
» et homo per Deum de diabolo triumpharet. »
In Sermonis IX critica unum est verum, sed reliqua
piane sunt falsa. Falsum est ex eo quod sermonis exordium
brevesit, ipsum penitus esse abjiciendum, cum sermo pos-
sit sua carere integritate, et longioris tantum repræsentare
fragmentum. Falsum estsentèntiasallatas manum ita graverà
, ponderosam , et (quod utrum cruditionis allitu-
dinem Ostendat, anlegentisexistimationemcaptet, nescio)
ut græce loquamur (poprixiiv arguere, ut penitus inde res-
puenda, sit tota oratio. Falsum est ex reliqui textus lec-
tione tædium posse reformidari, cum Erasmus totum trac-
tatum, unde assumptus.est, esse hominis eruditi foetum
censeat, imo et arguti et facundi; cum illum sine cuncta-
tione adjudicent Augustino Lovaiiienses ; cum idem faciat
Bellarminus, necnon et antea feceritvenerabilis Beda, qui
indequædam citât in caput primum Epistoi® sancti Pauli
ad Romanos. Has videsis auctoritates in ipsa adversarii
editióüe Tom. vili , fol. iÖ23- i 524. Sed verum est bìc
iterum nostram defecisse vigilantiam, firagmentumque de
quo agitur jam esse stampatum in tractatu contra quinqué
hoereses, n. 6 et 7. Utrum vero illum rejiciendo
bene egerint Benedictini, ipse pronuntiet lector.
Sermo X defensione non indigét, cum tota adversarii
critica in eo ponatur, quodnôn debeamus iterum judicare
quoe bene a Benedictinis judicata sunt. Sed utrum
bene, ibi versatur quæstio, qu® ab impugnante non
solvitur. Argumenta vera esse déclarai, si aliunde conste
t de authenticitate Sermonis ; atqui de ea constat per
codicis veteris auctoritatem ; ergo nulla supérest objectio,
nisi forte unius phrasis, ut dicitur, barbaries, etinficeta
cum süperioribus cônjunctio , quæ ad ultimum quædam
intermedia deesse demonstrant, nilque amplius, quod
noceat, possunt inferre.
Sermonis XI critica in eo tota fere versatur quod
noster adversarius deprebenderit typographica menda,
qu® corrigere nescivit. Piius est verbum gemusset, quod
positum est pro generarci ; posterius vero , quod exclá-
mationis puncto notatur, ut prorsus latinitati contrarium,
est vox ìncedebis ; barbarum prorsus verbum ; indigna-
bundus criticus in hoc verbum prorùat (jìc)! sed non
sane animad ver tit totum furorem in hoc recidere , quod
mntanda sit li Itera: c in s , et tunc habebit optim® latini
ta tis verbum insede bis. Gratias ago advecsantis inaliti
®, quod mihi facilitatem tribual cataloguai mendorum
typograpbicorum ad caloemvolnminis liujus excudendi,
ut videbitur infra in fine. Sed si mènda quædam typographies
nobis excideroent, dum stampis sufemmübereiur
opus ineditum multumqüe propter codtcum vetustatem el
notariorum incuriam intricatimi, caveat ne quis mrsus
annotare velit menda etiam gravissima, quæim tamJau-
( 1 ) lu e , ri, 9i U y e (a) T«rt. d« Res,«am., a. <3 ) »Sc in editante gentiim maleiduplicatur ut, quem tol|a*.