i f j;
pe rcolen di s in t , sed sp e c ia lite r h i v ene rand i a n o b is ,
q u o rum pretiosas ( i ) reliquias po ssidemus. I l l i enim nos
o ra tio n ib us ju v a n t ; isti etiam a d ju v an t praesentia(2), q u o rum
n o h is (3 ) familia ritas qusedam est. S emp er enim n o -
b iscum s u n t , nobiscum m o ran tu r ; h o c e st, et in co rp o re
nos v iv entes c u r a n t , e t d e c o rp o r e rec ed en te se x cip iun t ;
h ì c ne pe c ca to rum nos lab es (4 ) a b s um a n t , e t m o rb i a f -
f ì c ia n t , ib i ne in fe rn i ho r rore s in v a d a n t. N o b is id e o a
m a jo r ib u s , h o c e s t trad itum , u t Sa n c to rum ossibns
nostra c o rp o ra s o c iem u s , u t d um illo s in fe r i ta r ta ra me-
SERMO LXXXIX.
De Trinitate.
Hic sermo, qui eruitur ep Bibi. Mugel/an., cod. xvt,
fo l. 66, non tarn sermo dicendus es t, quam sermonis quodtu
u n t (5) , nos poena non a t t in g a t ; cum C h r is tu s illo s damfragnientum. N ih il aliud est. quam lectio qucedam o j jì-
i l l u m in a t , a n o b is teneb rarum ca lig o d iffu g ia t. C.um
san c lis e rgo M a r ty r ib u s q u ie s c en te s , e va d im u s in fe r i te-
n e b ra s , s i non p ro p r iis m e r it is , attamen c on so r tii (6)
sanctitate. A it Dominu s P e tro : « T u es P e t r u s , e t super
» Hanc petram sedifìcab o E cc le s iam m e am , e t p o r ta ; in-
» fe r i non pra sva lebu n t ad v ersu s eam 4. » S i e rgo ap ostolo
e t m a rty r i P e t ro in feri portae n o n p r a v a l e n i , quisquis
sociatu s fu e rit M a r ty r ib u s , ta r ta r i ja n u is n o n tenetur-.
Martyres enim in ferni p o r t a non po s s id en t, qu o n iam eos
P a rad isi regna su scip iun t. Nam v id em us eos jam regnare.
C ern im u s enim a b b is frequ en ter obsessos im mn n d is dae-
monib u s homines lib e ra r i (7 ) ; ita u t coelesti m ed ic in a ,
e t c a p t iv a an ima d e d ia b o li laqu e is e ru a tu r , e t ip s e d ia -
b o lu s laqu e is igneis a llig e tu r (8). P r o d u c a tu r d e s u a c a p -
tiv ita te c a p liv u s , u t q u i prasdam p au lo an te coeperat
cii noclurni. Sed cum gravissima proférâtfidei mysteria ,
prcetereundus minime ■visus est. Nómen proferì sancii f u gasti/
d episcopi, et nihil obstare ■videtur, quia illi tribuatur,
quam error gravissimus, qui -versus medium occurrit. Error
aùteni il/e ita dare amanuensi tribuendus apparet, ut hinc
rejiciendi illius ansam arripere non ceqttum esse crediderim.
Locus ejus post sermonem Benedictinum ccclxiii.
SYNOPSIS.
Spiritus sancti processio, Filiique nativitas, non autem Pa-
tris.
H o c d on um D e i , S p ir itu s s a n c tu s , q u i d e P a t r e et
F ilio æ q u a lite r p r o e e d i t , in e ffa b ilite r q uæ d am P a tr is et
ip se su b d a tu r in praecia. Hasc et a lia p o tio ra m irab ilia Pìli* com munio e s t ; e t id e o 'fo r ta ss e s ic a p p e lla tu r , q u ia
p e r Sa n c to s fieri om n ib u s no tum e s t , n e c ces sant agere P a t r i et F ilio e adem q u o q u e ( i 4 ) ap p e lla tio con v en it.
quae gesserunt. G e s ta v c run t fe r ram e n ta , u t am p u ta r e n t N am h o c ip s e p ro p r ie d ic itu r ,q u o d illi c o n v e n ie n t e r ( i5 )
putredinem c a rn is ; in sis tu n t o r a t io n i , u t am p u ten t a n i- d ic u n tu r . E t P a te r sp i r itu s , e t l’ iliu s sp i r itu s , et P a te r
m a bu s ferramenta (9 ). P o su e ru n t medicam in a a b h om i- s a n c tu s , e t F iliu s sanctus re c te d ic i tu r . Id eo P a te r missus
n ib u s con fe c ta , e xh ib en t sanctitatcm a C h r is to con ce s - non le g itu r , q u ia in ca rn a tu s non c r e d itu r . C on g ru en tiu s
sam . P raestiterunt t em p o r a lia , fru en tu r asternis ( 10) ; c u - 111° missus d ic itu r , q u i in c a rn e ap p a ru it. F o rm a ig itu r
ra v e ru n lin carne, cu ra ti su n t in ( 1 1 ) anima. In firmo s con- illa v is ib ilis su s cep ta , F ilii ( 16 ) persona e s t , non etiam
so la ti s u n t , fo r tes fa c t i su n t; a b je c t i p u ta t i s u n t , p o te n - P a tr is . Q u a p ro p te r P a te r in v is ib ilis una cum F ilio in v ites
in v en ti sunt. A r s te rren a d e fe c i t , e t sola fide s p e r - s i b i l i , eumdem F ilium v is ib ilem fa cien d o , eum misisse
mansit. d ic tu s est. Is te v en it ( 1 7 ) a c c é p ta fo rm a s e rv i, u t in anel
l i . E t id e o , f r a t r e s c b arissi m i , v en e rem ur eos in sse - r e t in com m u ta b ilis fo rm a D e i. Q u i autem in forma h om i -
cu lo , qu o s in terv en to res b a b e r e possimus in fu tu ro ; e t n is ( 18) a p p a ru it c a rn a lib u s o c u l is , a b in v is ib ili sancta
s ic u te is o b sensum ( 1 2 ) am o r is a d na talitia o c c u r r im u s . T r in ita te fa c tu s ( i g ) e s t . S ic e rgo secu nd um illam d iv i-
ita eis fide i im ita t io n e ju n g am u r . In n u llo enim a b ip s is n itatem , q u a u n um sunt P a t e r , e t F i l iu s , e t S p ir itu s
sep a ra r i p o te rim u s , s i soc iemu r illis tam relig ion e q u am san c tu s , n e q u eP a t rem na tura c r e d im u s , neque S p ir itum
c o r p o r e , q u o d é o rum ( i 3) me ritis m e reamu r ad ip is c i a s a n c tum ; sed solum F ilium na tum c a th o b c a fides e t cre d
i t et p rsedicat. Nequ é enim in il la T r in ita te p ro p r ium
esset solius P a t r is , q u ia non e st na tus ip s e , sed unum F i-
lium 'g e n u it ; nequ e p ro p r ium solius F i l i i , q u ia non g e -
n u it ip s e , sed d e P a t r is essentia n a tus est ; nequ e p ro p
r ium S p ir itu s s a n c t i , q u ia n e c na tus e s t , n e c g e n u i t .
sed solus d e P a t r e F ilio q u e p r o c e d i t , s i secundum n a tu -
ram qu id em d iv in am Deus P a te r d e n u llo n a sc e r e tu rD e o ,
secund um carnem tamen ip se n a sc e re tu r ex Y irg in e . S i
enim P a te r na sce retur e xY i r g in e , una persona esset P a te r
e t F iliu s . lp s a autem una persona p ro e o q u o d non (20)
d e Deo , sed tan tum d e V irg in e n a sc e re tu r , non De i F i -
b u s sed tan tum homin is F iliu s v e ra c ite r d ic erc tu r .
Domin o Deo nostro. Am en .
1 Matth. xvi,
(1) Cod. per fides,— (a) Id. in pats tone.— (3) Id. cujus autem.— (4) Id. scriptoria irrepsisse, ei
labiis. — (5) Id. metiunt. — (6) Id. consortiis. — (7) Id. liberare. — (8) inferius vox filii pro '
Id. alligatur, — (9) Id. testamenta.— (10) Id. ceterna. — (11) In cod. mouis sentenlia , <jnae
deest in. — (12) Cod. optentum, forte pro ob sensum, nisi legas obtentu. veto. — (18) Id. Filii.
— (13) Id. quorum. — (14) Cod. male' eademque. — ( i 5) Id. conve- in cod. vox non, quan;
nire. — (16) Id. hominis. Videtnr cerium hic errorem amanuensis, non
eo quod hinc ponilur vox homims pro voce f i lit, et
oce hominis. Quod confirmât et ultima hujus Ser-
buic efrori directe con trad ¡cit. — (19) Cod. male
— (19) U . factum , et deinde sicut. — (so) Deest
requirit sensus.
SERMO XC.
Expositio Fidei.
Vaide obscurus hic sermo, forte propter menda a scribente
scepius intromissa, nomen habet sancti Augustiniin Cod. Cass,
ctxn .fol. 120, undeeducitur. Non sancto Doctori ilium ascri-
bere certius auderem, sed cum nomen ejus habeat, non ilium
etiam denegare preesumo. S it locus ejus post.prcecedentem.
SYNOPSIS.
I. Filius unus cum Patre Deus. II. Divinitas Spiritus sancti.
III. Tres personae unus Deus.
I. F i d e s unius substantiae Trinitatis, hoc est, Patris,
et Filii , et Spiritus sancti, sine initio temporum, super
sensum, et sermonem, et Spiritum. Una virtus, unus
Deus, tria vocabula ( 1). Nascilur deYirgine Maria, ac-
cipienscorpus animale, sed ipse sensus prascellens Dei
Verbum , non comprebensus a came sermo, sed in carne
et super carnem, sicut Deus praescius , Dei virtus, Dei
veritas ; sed serino Dei impassibilis (2) in passione quidem
moritur, ut vivificaret protoplastum , qui ceciderat
perinobedientiam. 0 homo, Deitatem quasris? vitupero
te? Si credis (3) , bene fads'; si autem dicis (4) : Pater
»yuomodo? delumine excidisti. et si dixeris* Quomodo Filius?
similiter (5) excidisti de lumine. « Nemo enim novit
» Patrem nisi Filius, neque Filium nisiPater 4.»Qui tres
virtutes inducit, tres deos confitetur ; nos autem credimus
tres personas, unam vero virtutem, unam deitatem.
Quando autem nominaveris- Patrem * glorificas Filium ,
et quando nominas Filium , adoras Patrem. Si iterum
unam personam Trinitatis dicimus, judaizamus , quia
Judaei unam personam dicunt et unum Deum confiten-
tur. Si tres deos inducimus , similes sumus Gentilibus.
Sed confitemur Patrem in Filio, et Filium in Patre cum
Spiritu sancto. Non separatur, non dividitur deitas ; Deus
enim de Deo, virtus ex virtute , lumen de lumine,< veritas
ex veritate. Testis non est ; non coelum , non terra ,
non mare , non lux, non tenebrai, nec Angeli, neque
Cherubim, neque Seraphim, sed « Erat in principio Fi-
»lius apud Patrem2. » Nemo cognoscit innascibilem ,
nisi qui natus est, seit unde sit natus ; neque nascibilem
aliquem seit, nisi qui genuit ; Pater seit qui generavit.
SimilisGenitus Genitori, Patris consilium etsapientia(6),
una virtus, et una deitas. Nativitatem Filii Dei qua;ris?
Recens propriam habuit (7 ) nativitatem ex Virgine Maria;
sed nativitas Filii Dei «In principio apud Patrem
» est. » Confiteor enim unum innascibilem, et unum natum
; confiteor Patrem omnipotentem sine initio , sine
fine", qui omnia tenet et a nullo tcnctur; omnia gubernat
et a nullo gubernatur, omnia videns, ipse autem invisibilis;
confiteor Jesum Christum Filium Dei cum omni
consilio et virtute paterna; deitatis. Quantam autem habet
Pater virtutem , tantam ct Filius. Non diminuitur
Genitus eo qui est innascibilis, non factus, neque creatus.
11. Si autem Spiritum (8) dixcronatum, duos'filios
staluo ex uno Patre, et non unum ex uno , aut solum ex
1 Matth.xi, 27.— 2 Joan, i , 2. — 3 1 Tim,
(1) Intelligc iton vocabula vacua, sed reales iudicantia personas , quod
satis deiuceps ex pi ¡cat scriptor. — (2 ) Cod. addit est. — (3) Id. credes. —
(4) Id. dicit. — :(5') Id. similiter filium. — (6) Id. sapientiam, et autea
Patri. — (7) Deest habuit in cod. —1 (8) Deest Spiritum in cod. — (9)'
Cod. frac tura. — (10) Id. biasphemia... non remittetur. — (ix)’ Hic qusesolo
. E s t u nu s P a t e r , e x q u o omnia , e st unu s Jesus
C h r is tu s p e r q u em omn ia ; et- si d ixero in n a sc ib ilem ,
jam n o n unus" P a te r omnip otens iûna scibilis , "sed duos
omnipotentes statuo ; e t s i d ixcro fa c t u m , g en tilite r d ic o .
G en te s en im fa ctura s (9 ) manûs ad o ra n t , e t non F a c to -
rem coe li e t te rræ . Q u id e rg o h a b e o d ic e r e ? Phantasma?
a b s it ,q u o n iam b la sp h em iam C h r is tu s n o n rem ittc t ( iö ) .
Q u om od o enim s i duo lig n a c o n ju n c tam is sa in fo rn a c em
ig n is , e td e d u o b u s lign is p ro c ed a t fiamma in sepa rab ilis ,
s ic d e P a t r is e t F iliip ro c è s s itS p ir i tu s s a n c tu s , ip sam v ir tu
tem e t deitatem b a b en s ( u ) . ! i
111. S ic u t beatis sirau s A p o s to lu s P a u lu s po su it d i -
cens : « Deus media to r D e ie t h om in um 3. » N o n Deus Dei
m e d ia to r , unu s est en im usque in T r in ita te ( 12 ) ; sed ac-
cip ien s c o rp u s d e Y ir g in e M a r ia , e t ( i 3 ) in duen s v ete rem
h om in em , q u i c e c id e r a t .p e r in o b e d ie n tiam , mediato r
fa ctu s est c a rn is , P a tr is v ir tu s ( 1 4) , h o c est Jesus C h r is ta s .
Q u an d o autem assumpsit A p o s to lo s , s icu t E va n g e lia tes-
tan tu r ; e t a sc en dit inm ontem cx c e lsum , e t mons trav it ( 1 5.)
v ir tu tem d e ita tis , e t e cc e nu b e s c an d id a c o o p e ru iteum 4,
nu be s v ero sp len d id a v ir tu tem P a I r i s 1 itì co1 o s t é n d it ,
s icu t q u id am p e r v an ilo qu ia d o c e n t , qu om od o 1res pe rsona?
in una .substantia ? U li au tem d ic u n t tres v ir tu t e s ,
nos autem audimus tre s persona sdn una v i r lu t e , tria v o c
a b u la ,■ sed u n um Deum ; tr ia v o c a b u la u niu s v o c is , P a t
r is , e t F ilii ,jj et S p ir itù s sancti. I te rum i l l i dividentes
v ir tu tem e t deitatem T r in ita tis d icu n t : S ic u t Im p e ra to r ,
præ fe c tu s , e t comes ( 1 6 ) ? A b s it . N o n trad ó ego h a n c
d o c tr in am , au t istam expositionem , au t fid em , sed ma-
gis anatheruatizo. S c r ip tum e st enim in d iv in is p ræ c e p -
tis : « V is ih i lia en im h u ju s mu nd i in v is ib ilib u s com p a -
» r a n tu r 5.» T e r r e n u s Im p e ra to r (1.7 ) de tr ib u s c o n s t a t ,
sed unum e st im p e rium . S i d ep o su er it d iad ema a c ap ite '
s u o , Caesar e s t , e t non im pe ra to r p e rfe ctus ; s ic q u i bla s p
h ém an t S p ir itum sanctum non su n t C h r is tian i; e t si p u r - ;
p u ram d ep o su e r it, v i r solus e s t , s icu t Judaei unam p e r sonam
ad o rant. No s autem con fitem u r q u o d s icu t impe-
r a lo r t e r r e n u s , s ic e t ;coe le s lis , h om o in p u rp u ra , !'e t'
p u rp u r a in h om in e ; co ro n a autem c ap itis c o n t in e tp u r -
p u r am ^ e t in hom in e unum impe rium ostend it ( 18 ) . S ic
P a te r in F i l io , e t F iliu s in P a t r e , S p ir itu s autem san c tu
s con juiiCtio D e ita t is , v ir tu s e t u n ita s T r in ita tis .
SERMQ XCI.
^ De Judicio extremo.
Educitur hic sermo e x 'B ib l., Sanctce Crucis Florentine,,
Plut. xtx dext., Cod. x, fo l. 45g b. Nihil habet quod repugnet
sancti August ini doctrince, cujus nomen prce se fert. Sit
post prcecedentern.
SYNOPSIS.
I. Bonorum remuneration II. Condemnalio malorum. III.
Conclusio.
I. « Cum autem venerit Filius hominis in majestate
» sua , tunc sedebit in scdc majestatis suse,, et congrega-
» buntur ante eum omnes gentes , et separabit eos ab in-
11, 5 . — * Matih. xvh, 5 . — 3 Rom. i , 20.
dam videntur deesse.— ( 12) ;Cod. ad Trinitatem. — ( r 3) Deest i t in cod.—
(14) Cod. virtute.— ( i 5) Id. muiavit. — (16) Vide Augustin, contra Serm.
Arian., n. 18. — (17) Cod. operator. — (18) Haec valde obscura yidcntur.
Cod. hominem.