S. AUGUSTINI EPISCOPI
[uantum ille proßciet ? Merebitur tem dicit Propheta in Psalmo :piena; piotalis oiììcia « Qui loquitur pacem cum
sta tim praesentem Dominum propitium quserere2. I in pie
ergo miserationis officia, et sanctificasti jejunia. Sagina
pauperum viscera, et anima tua munerìhus sanctitatis
pinguescit. Vesti nudum, et tua peccata contecta sunt.
Peregrinum hospitio contende suscipere, ut et te Deus in
ccelorujn regna suscipiat3 per Jesum Christum Dominum
nostrum, cui est honor et gloria in saeculorum specula:
Amen.
SERMO LXVIII.
De falso amico.
Eruitur ex Cod. Cass. x u ,fo l 123 ; nihil répugnât
sententiis et dictioni Augustiniance. Unde admitten-
dus, et post , sermonem c c c lx inter sermones .de di-
oersis ponerìdus.
SYNOPSIS.
I . Falsus amicus p e jo r aperto in im ico . I I . Fals i amic i e xp robra -
' tio. I I I . Judæ falsi amici pro d itlo . IV I Judæ e t P e t r i c om p a r a lo ,
e t conclusio.
I. P r o t e c t o r omnium et nutritor Spiritus sanctus, qui
cupit servare quod creavit, cautum fad t a periculis inno-
centem, ne simplicìtate stia decipiatur incauta simplicitas.
Sic enim per Salomonem exhortatur Dominus, et monet
dicens: « Non credas inimico tuo in æternum (a). » Sed
dicit aliquis: Adversus inimicum me fafio cautum ; quid
facio de fleto amico4? dicam et ego, quod David propheta
dixit : « Non timeam. » Quia nec ille timuit, non timea-
mus, sed pariter cum ilio dicamus : « Dominus mihi adii
jutor est, non timebo quid faciat mihi homo (b). » Sed
dicis : Inimici malitia in aperto est ; nam falsi am ic i sae v itia
in occulto est : in inimico quod caveam video ; n u m q u id
possum viderç cor falsi amici quem diligo ? nam certior
est inimici publicata malitia, quam istius fictitia5 amicitia.
Nam in inimico quod caveam video ; in amico falso quod
obsèrvem non video. Nam in inimico, quod video fugio :
in falso amico quomodo possum videre quid observem?
Nam istius amicitia dolosa me illudet, ut et credam. Adversus
éjusmodi David dicit : « Eripe me, Domine, ab ho-
» mine malo, a viro iniquo libera me (e-). » Inimicus
enim, cum se ostenderit, faciet te cautum in omnibus;
nam falsus amicus in occulto tibi molitur negotium cru-
delitatis sub imagine charitatis. Non pertimescas inimici
nequitiam, cujus malitiam vides ; sed cave te a falso
amico. Falsus . vero amicus tunc vehementius noçet,
quando amicitiæ blandimenta molitur. Nam inimicus in
verbis agnoscitur ; falsus vero amicus quando in verbis
benignitatem demonstrat, intus crudelitatem occultat.Nam
solus Dominus hoc bene novit, qui discutit omnium corda ;
ùam homo, quod videre credit, saepe nonvidet6, Deus
autem, et quæ nonvidentur « a longe cognoscit(^). » Sed
homo, ut noceat, corde aliud cogitat, aliud proferì verbis.
II. Noli, Amice, noli, Frater, cum fictionibus7 verba
adulatoria loqui cum proximo ad faciem, et cum dorsum
ab eo verteris, vitam ejus lacerare ore vipereo. Terreat te
Psalmi sententia, ubi dictum est: « Labia dolosa in corde,
» et corde locuti sunt mala (e). » Sic enim implet volun-
tatem diaboli, quia falsus amicus in verbis: benignitatem
demonstrat, et in corde venenum habet inclusum. Verba
pacis sonatos, et cor ejus dolum occultait®. Detalibus au-
» proximo suo, mala autem sunt in cordibus eorum (/').»
Dum pacem loquitur, percutit; et dum blanditur, interfi-
cit, quia in corde tenet malitiam. Nubem vultus tui timeo,
quia-quod intus cogitas, non cognosco: blandiris, et
saevis9; obsequeris, et occidis ; dulces habes sermones,-
sed veneno conditosi Timeo obsequium tuum, false
Amice, timeo colloquium tuum, quia ore famularisj et
corde insidiaris. Mihi quidém bene loqùèris, auribus meis
audio; malum autem quod intus cogitai Deus novit, qui
est « Scrutator renum, et cordium (g)f-» quia « Homo
» videt in facie, et Deus intuetur corda (h j.. »
III. Nam et Judas, mercator sacri vulnerisi Domintim
Jesum dum salutai vetìdidit', dum osctilatiir tradiditi
Malus enim traditor hujusmodi dederat signüm ; dixit
enim : « Quemcumque Osculatus fuero, ipsé èSt-,-téilèt'e.
» eum M » et bine lifeet immortalis viricet,1 et victor! ä
morluis resurrerit, tarnen mali tiri10 traditoris malum, quod
conceperat, pepérit, quia' conceptum-verbum evanescent
tium^ gladium laterelnon poterat. Ad drttrim ènim sceleris
persecutionem nulInni impedimentum■ habfòtquia
patrem suum diabolum habuit adjutorem. Ecce inter ci-
bos, etpotus propinavit Magistro latròéinium, et ferrimi
pro pane mminavit, et buccella verborum panem -ìntinc.-
tum accepit, et Domini traditiónem propinavit. Christus
bònus bonum dedit, sed Judas malus bonum male acce-
pit; judicium sibi acquisivit, quia inj traditiónem Domini
et Magistri properavit12 magister crudelitatis, et domes-
ticus latro. Solus hoc Dominus agnovit quem tradidit ; ad
quem sic ait Dominus Christus :,"-« Ad quid venisti ,
» Amice(/)? » Istud est quod gravavit plus Judam tradi-
torem. In illa amicitia tantum mali operatus est, ut Dominum,
et Magistrum traderet. Quid enim nefandius18
aliquis cogitare possit? Considerate si quantum dulce no-
men amici, tam gravitas et acerbitas homicidii penetrare,
pòtuit. De talibus enim dicit Salomon : « Amicus qui con-
» vertitpr ad immicitiam(&). » Judas conviva crudelis
buccellam glutivit, et gladium evoiRuit , sicut in Psalmo :
« Etenim homo pacis, in quo speravi, qui edebat- panes
» meos, ampliavit adversum* me supplantationem(/).-,»
Cum cseteris Discipulis erat, et solus de tradilione Domini
cogitabat, ipso Domino dicente : « Intinctum panem cui
» dedero, ipse me tradet (m). » Accepit conviva insidias;
discubuit; jucunditatem homo insidians in bella convertii
14. 0 discipulum qui falsum osculimi propinavit Magistro!
sicut scriptum est: « Meliora sunt vulnera inimici,
» quam falsa oscula amici (ri). » Qui osculatur, huic16
dicitur: « Ad quid venisti, Amice?»
IV. Petrus vulneratus emendatus est, cui dictum est :
« Vade16 post me, Satana (o). »Ìudas osculo condemnatur,
et Petrus vulneratus, sanatus est. Judse oscula proditionis
veneno fundimtur, et Petri lacrymis culpa lavatur. Judas
dum osculatur tradidit Dominum suum, et non gustavit
pretium ; reddidit Judaeis argentum, et festinavit ad gladium;
digne' laqueo se suspendit, quia pretium sancti
sanguinis concupivi!. Fuge,, fuge, Amice, quantocius ;
habes exemplum, quem timeas. Si tanto Magistro, et Domino
non pepercit malus discipulus, quomodo aliquando
parcere poterit falsus amicus. Quantum enim cavenda est
falsa amicitia, cujus lingua pacem sonaty et cor ejus
dolum occultati Ad hujusmodi hominem ipsum Dominum
habeamuS in omnibus protectorem : qui vivit et
regnat in sascula saeculorum. Amen.
(a) Eccle. 11, 10. T— ( j) Psal. :
- CO Matlli. XXVI, 4<
I I . — (c) Id . « x x ix , z . —M Id. «XXV.I, 6.>-.(«)■ Id, XI, 3, ~ ( / ) ¡Id.
- ( / ) Id. r i v i , 5 o .—.,(*) Eccli, Vl, 8 . — ( I)P s a h x i, io ,— (m) Joan, x u i,:
■ Id. male q uoe c um fu e r in t cornila p le n a jñ e ta tís o ffic ia ; e t statim
Edit. t/uanUìm ill e v a le b i t, qu a n tum ill e p r o f ìc i e tì T a l ite r agendo merer,!
-(h) 1 Reg.
6.— (o) Mattli.
bituì'} e * Edit, sen tire . — 3 Cod. minus b ene et Deus te suscipiat.
Reliqua desunt in lidit. — 4 De falso amico vide d e Civitate Dei lib.
ib . — 5 Cod. maìkjfactiosa. Inferius, perp e ram, dùplicatur vox falso.
—9 In Cod. d e sideranturboec v e rb a , soepe n videi, quas sensus evidenter
requirit. 7 Cod. male confractionibus. — ® Cod. male sonantem... oc—
cultantem. — 9 Vide Serm. xLixj n. 4- — ,0 Cod. male mortalis, — Sic Cod
ex. Fo rte evomentis, u t infra : Buccllam glutivit, et glàdium evomuit. —
,a Cod. male ju n g it in cum properavit, improperavit.— ' 3 Còd. male mira-
tus. — >'4 Cod. jucundatur, homo insidia in bella convertit. — | 5 Cod.
inalo cui. — ,<!Cod. male redi.
a
APPENDIX
SERMONUM INEDITORUM
SANCTI AURELII
AUGUSTINI,
HIPPONENSIS EPISCOPI.
SERMO I.
In Sexagésima I.
Hic Sermo exlralùlur ex Cod. Cass. e v i . Sane lo Angustino, licei
ejus nomen prenferai, ideo non videlur ascribendus, quod de Sexagésima
loqualur, de qua nulla fit apud bealum Doctor cm mcnlio ;
utpole qua non nisi longo posi tempore in usum fuer il recepta. Vide
Joan. Graneólas Comment. Hislor. in Brev. Roman. Locus ejus in
Appendice post Sermonem c x x x ix cum numero in Sexagésima i.
S Y N O P S IS .
I. Jejunium praveniendum. II. Jcjunium nomini ncgligcndum. n i . Ad E ccle-
siam confugiendum, sicut ad arcam Noe.
I . P rjEMOn it d s vos esse c r e d o , F r a t re s ch a r is s im i , c u r a super
io r e dominica Quadragesimam p ro cu rem u s, e t cum hac die sit
ejus e xo rd ium , qu od festivitatem ejus ante unam hebdomadam c e le
b r a r e coeperimus, reprehendí non potest observantia ista. P e r
op e ra devotionis judicium- e s t prius le gem e x e q u i, quam legis stan
n a Cognoscas, e t aute ob edire prte ceptis, q u am 1 obedientise prse-
ccpta compellant : iilud enim amoris e s t , h o c timoris : h o c imperat
iv e e x ig itu r , iilu d relig iose d e fer tu r : h ic debitum solvi tu r , ibi
d onum muneris e xh ib e tur. Unde e t nos religiosum munus cxhibui-
mus D eo , d um amplius jejunavimus. Repreh end! enim non*potest
festivata fe stivitas ; semper enim in gaudiis solemnitatis vota prseve-
niu n t , e t fUturam la:titiam d e v o t io , dum e x o p ta t , anticipat. Semp
er enim in rebus ambiguis oportet addere amplius aliquid ad cau-
telam , quia quod est -amplius re c id i p o te s t, qu od minus est non
potest pro lo n g an , s icu t in hac ob serv atione fac tum e st. Nec quod
p ro pte r Quadragesimam plus jejunamus, non m inuimus Quadragesimam
; in teg ra enim nobis manct : qu od si minus jejunassemus, a
numero r ed integ ra renon potcramus ad numerum.
I I . Sedfortassc cum iilud jejunium, qu od jejunavimus, non proflciat
nobis ad Quadragesimam, non * p ro flc it ad salutem ; si non pro ficit ad
Quadragesimam, p ro ficit ad mc ritum. Cui enim unquam non pro fu it
o r a r e , le g e r e , je ju n a r c ? C u i non pro fuit c a stita s?nisi q u o d illog
magis reprehendí p u to , q u i posteaquam parati fu e rint je ju n a re ,
posteaquam audicriut so lcmn iiatc s, ambiguum ne g lex erunt je ju na
re . Demonstrabunt itaq u e non volentes religiose v i r c r e , sed
co a c t i ; v e r i t i , c r e d o , n e quinqué dierum jejuniis p ro lo ng atis , ca ro
c o ru r a 3 co rp u squ e d e fe c e r it, e t e xile s h actcnus Quadragesima) dies
to lerare nonpo s s int. A u d ian t ig itu r refe c t i p a r ite r a c ro b u s t i, t e nues
a tq u e p allentc s, quia h od ic est Quadragesima. A u d ian t ilii,
inquam, u t je ju n a re in cip iant, u t illi abstincre n ondesinant, et com-
mun iter in arcam Christi in tra ro festinent. Im o festinent amplius,
q u i tardius abstincre coeperunt, u t ca stig atio res rigidioresquo in-
t ro e a n t , q u ia a r ca D e i in p er icu lis jejunum su sten ta re p r s v a lm ,
temulentum sustinere non no v it.
I I I . Monemus e rg o n o s , s icu t antea jam dix imus , nostri temporis
homines, u t in b is m andi tu rb inib u s , a d domum D e i ce r ta tim unus-
quisque co n fu g ia t , s icu t e t su i tempo ris homines Noß juslus admo-
nuit. A dmonu it enim illo s ,'sed futurum diluvium preedicare non
d e s t it it , e t lic e t v o x prsedicationis non s it a u d ita , tamen e t s i4 tace-
b a t lin gu a , op e re lo q u e b a tu r , e t si silebat v o c e , a rca personábate.
Cum enim aedificabat tam g rande opus arca) illius, causam c u r fie re t,
ipsa op e ra testabantur ; testabantur enim ipso apparata n o v a tabpr-
n a cu la , novis p ericulis p ro fu tiira . Sapiens enim quisque in tellig ere
p o te ra t naufra gii nescio qu id t im er c c,cum domus talis fu e r it qua) non
t ra b ere tu r 7 in t e r r a , sed n a ta re t in g u r g i te , cum hqjusmodi para-
r e tu r quod n e c pavimenti solo d e fic e r e t , n e c fluctibus unda sub-
m e rg e r e t. Q u is , in qu am, sapiens non in te llig e re t adesse dilu v ium ,
cum v id e re t tale domiciiium fie r i q u o d susceptos in tra se non tam
c la u de re t quam p o r ta re t , qu od non tam pluviarum imb res rep e lle r
e i , quam naufragi! pro cella s a r c e r e t? Q u is , in qu am , e x hospitio
non an ima d ve rterct p ericulum homini, in quo hospitio non habitan-
dum e ss et , s ed s potius e xulandum, in q q alibet p a r te mundi fu tu rum
esset pum ipsis habitaculis peregrinanduma ? Ip se e rg o hoc
op e re populis prsedicab at, e t d ic eb at iilud evang elicum Domini
d ic tum : « S i mihi non c r e d it is , v c l operibus c r e d ile (a). » .
(a) Joao. X, 33.
1 Cod. male quoniam. — * in Cod. d e est non. — 3 Jd. ejus. 4 Id. et
a. — 5 Vide Serm. Append. Maur. e x iv , n. 3. —» 6 Cod. male emere.
— 7 Id . habere tur.
peregrinum.
- 8 In Cod. legitur non, sed abundat. — 9 Cod, male