idonei iuveniantar. Unde apostolus Paulus, cum virtutes
episcopi describeret, scientiam Scripturarum in eo eli-
gendam esse ostendit, dicens : « Obtinentem eum , qui
. ( » secundum doctrinam est, fidelem sermonem, ut potens
» Sit exhortan in doctrina sana, et contradicentes redar-
» guere1. » Quamvis enim ttieliorsit Sancta simplicitas ,
quam docta malitia, tarnen magistris Ecclesi* utrumque
convenit, ut et sancta sit vita propter exempium, et docta
lingua propter eruditionem aliorum. Unde Dominus ait:
« Omnis scriba doctor in regno coelorum, similis est pa-
» trifamiliasj quiprofertde thesaurosuo nova et vetera2.»
Et iterUm : « Quis putas est fidelis servús et prudens ,
» quem constituit Dominus super familiam suam , ut det
» iUis in tempore tritici mensuram? Amen dicö vobis
» quia super omnia bona Sua constituet eum 8. »
X. « Collegerunt ergo, et impleverunt duodecim co-
. » phinos fragmentorUm ex quinqué panibus hordeaceis,
» quaesuperfueruntbisqui manducaverant4.»HicDomini
rairaculum augmentatum est. Magnum enim miraculum
esset si de quinqué panibus, quinqué millibus hominum
satiatis, nihil superesset. Sed evenit signum, auxit ad-
mirationem, quia non solum de quinqué panibus quinqué
millia hominum satiata sunt, sed etiam tot fragmenta
remanserunt, ex quibus duodecim cophini replerentur.
Sed ñeque duodenarius numerus a mysterio vacat ; per
duodecim namque cophinos duòdecim Apostoli congrua
ratione figurantur. Cophinus enim ex vilibusac minutis-
simis conlexitur virgis; sic etnimirum, et Apostoli dum
non ex regibus et principibus, non ex philosophis et sa-
pientibus hujus mundi, sed ex simplicibus et piscatori-
bus sunt electi, quasi cophini ex vilibus et minulissimis
virgis sunt contesti ; de quibus ait Apostolus : « Infirma
. » mundi elegit Deus, ut confundat fortia 5. » Est enim et
alia ratio per quam congrue Apostoli cophinis comparan-
tur. In cophinis igitur fimus ponitur, et in arentem terrain
defertur, ut uberiores fructus redetat ; sic et Apostoli,
pinguedine Spiritus sancti repleti, eamdem gratiam in
arentem terram, id e s t, in gentilium corda detulerunt,
u t fructus uberiores redderent, utimpleretur prophetia:
« Pinguescent speciosa deserti, et exultatione colies ac-
» cingentur ; indù ti sunt arietes ovium , et valles abun-
» dabunt frumento 6. »
XI. « Ufi homines cum vidissent quod fecerat signum,
» dicebant, quia hic est veré Propheta qui venturos est
» in mundum 7. » Merito homines ab Evangelista appella
n te , quia humana tantum sapiebant. Videntes enim
tale tantumque miraculum, debuerant dicere , quod hic
est vere Filius Dei, qui venit in mundum ; sed quia homines
erant, et humana sapiebant, Filium Deitaceùtes,
Prophetam confitentur. Sed nec in toto errant, cum Dominum
Prophetam confitentur, quia sicut ipse de se ipso
ait : « Non est Propheta sine honore, nisi in domo et
» in patria sua 8. » Et ilerum : « Non oportet mori Pro-
» phetam extra Jerusalem9. »Sed nos ab eo docti, et Spirito
sancto instructi, horum refugíenles ex Epistola ( i ) ,
confiteamur cum Petro , quia « Hic est Filins Dei vivi io, »
qui propter nos, et propter nostram salutem venit in
mundum, et iterum venturos est judicare vivos et mor-
*005;
SERMO XV.
De Verbis Evangelii secundum Joannem : Perrexit
Jesus in rnonlem Oliveti, et dìluculo iterUm venit
in templum, et omnispopulus venit ad eum, et
sedens docebat eos, etc. Joan, v ili, i- ia .
. Hic sermo , qui legitur in duobuscodd. Biblioth. Laurent.,
nempe Plut, xvii, Cod. xxxvi, fol. 106, et Plut, xxi, Cod.
X, fol. i 5i b , ita differì, ut in priori omnino discrepet ab
eo qui editus est trac,tat. xxxiii in Joann, num. 3 et seqq., in
posteriori vero concordet media pars cum Codice xxxvi , et
alterar pars Edite conveniàt, excepte paucis variantibus.
Onineni Augusiini doctrinam repreesentat, et nomine ejus in
utroque Codiceinsignitus, nil habet quod sancti Doctoris co-
gitandi et scribendi modo repugnet. Hinc illum in lacern
emittimus, licet plura legantur in commentario Bedoe in
Evangelium Joanms, ita tarnen ut ex Cod. x variantes solum
lectiones extrahamus, in cceteris Codici xxxvi adhceren«
tes. Locus ejus post sermonem Maùrinensem cxxxiii.
SYNOPSIS.
L Misericordia Dei ex eo quod Christus in montem Oliveti
perrexerit, etdiluculo venerit in teinplum insinuatur. Il.Sessio
Christihumilitatemincarnationis indicatili. SapientiaChristi
responsionis evolvitur. IV. Hinc se quisque judicet, anlequam
judicet alios. V. Ali® interpretationes mystiese Christi mulieri
adultera; pecca tum condonantis. VI. Christus sua2 potenti ae argumenta
evolvit. VII. Exhortatio moralis.
I. Præsentem sancti Evangelii lectionem tanto inten-
tius considerare, fratres charissimi, ac semper reminisci
debemu s, quanto maximam nobis commendat gratiam
nostri Conditoris. Ecce enim, ut (2) audivimus, oblatam
sibi ab impiis accusatoribus mulierem peccatricem, non
juxta Legis præceptum lapidare, sed ipsos accusatores
primum semetipsos considerare, et sic in peccantem sen-
tentiam dare præcepit, ut ex consideratone propri*
infirraitatis (3) , qualiter aliis misereri debuissent,
agnoscerent. Sed quia moris solet esse Scripturarum ut
aliquando a statu temporis, aliquando a statu lo c i, ali-
quando ab utroque, qualia sint (4) post narranda sig-
nificent ; relaturus Evangelista temperatam legis discre-
tionem misericordia Redemptoris (5) , præmisit, quia
« Jesus perrexit in montem Oliveti (6) , et diluculo ite-
» rum venit in templum11. » Mons quippe Oliveti subli-
mitatem Dominic* pietatis et misericordiae désignât,
quia græce oleos, latine misericordia vocatur (7) ; et ipsa
unctio olei fessis ac dolentibùs membris solet afferre le-
vamen ; sed et h o c , quod oleum agilitate et puritate
præeminet ,,ut quocumque liquore superfundere volue-
ris (8 ), confestim hunc transcendere eique superferri
consueverit, gratiam misericordiae ccelestis non inconve-
nienter insinuât (9). De qua scriptum est ;.« Suavis Do-
» minus universis, et miserationesejus super ornnia opera
|. - - 2 Matth, xiix, Sa. 3 jj . , xiv, 45-47- — * Joan, vi 1 3 . 6 t
67. — 9 Luc. x i», 33. _ 10 Matth. *
V i , 27. ■— « Psal. V
i6.‘— *' Joan, vu«,
¿SS r^r<LT*/-vVrdun,“ üü -I SI I j°an- —• * -1 cod. x . ü E l cod. x ; cod. autem xxxvi sunt^— ( 5)'< ZoT “ Z m o ' " ' l i j caCur’ eleon- — (8) Cod. x male oleum et -viriate a c , :°z M li SadBMbv.fli1 h- . e g » » » , m eoa. ».
'.onvenienter
SERMO XV, DE VERBIS EVANGELII SECUNDUM JOANNEM.
» ejus1.»Tempusquoquediluculiexortumejusdem gratia:,
qua , remota Legis umbra , lux evangelica veritatis erat
revelanda, demonstrat. «Pergit ergo Jesus in montem Oli-
» veti, » ut arcem misericordiae in se constare denuntiet.
« Venit iterum diluculo in templum, « ut eamdem mise-
ricordiam, cum incipiente Novi Testamenti (1) lumine,
fidelibus / tempio videlicet suo, pandendam praebendam-
que signifìcet.
» se , et dixit eis (23) ‘t ìQui sine peccato est veslrùm ,
» primus in illam lapidem mittat8. » Quia fiinc et inde
Domino Scribae et Pharisaei tendebant laqueos insidia-
rum , putantes eum vel immisericordem futurum in ju -
dicando, velinjustum, praevidens (24) ille dolosillorum,
quasi fila transiit aranaeae, et judicium j us ti ti* per omnia
et mansuetudinem pietatis ostendit (26), completumque
est in eisillud Psalmistae, quod diximus, quia «Dissoluti
II. « Et omnis, inquit, populus venit ad eum , et se- » sunt, nec compuncti sunt9; » dissoluti sunt namque ,
» dens docebat eos2.» Sessio Domini humilitatem incarna-
tionis ejus, per quam nobis misereri dignatus est, insinuai.
,Unde etiam nobis praecipitur : « Surgite postquam sede-
» ritis8; » ac si apertedicat : Non ante (2), sed postea ,
quia cum (3) vera vos humilitate castigaveritis, praemium
supernae exultationis vos accepturos sperate. Bene autem
dicitur, quia cum sedens doceret Jesus, omnis popnlus
venit ad eum , quia postquam humilitate suae (4) incarna-
tionis proximus benignusque factus est, libentius est et
a multis ejus sermo receptus. Nam (5) a pluribus est su-
perbiae impietatecontemptus. «Audierunt enim (6) mansueti
, et laetati s u n t » magnificantcs Dominum cum
Psalmista, et exaltantes nomen ejus in invicem (7);'
Audierunt invidi, «et dissoluti sunt, nec compuncti (8)
» sunt5, » tentaverunteum, et deriserunt (9), striderunt
in eum dentibus suis. Denique tentantes adduxerunt mulierem
in adulterio deprehensam, interrogantes quid de
ea fieri juberet (10), quam Moyses talem manda vera t
lapidari (11) ; ut si ipse liane lapidandam decerneret,
deriderent eum quasi mise ricordi*, quam semper docue-
rat (12), oblitum ; si lapidari vetaret, striderent in eum
dentibus suis, et quasi faùtorem scelerum legisque con-
trarium valerent merito damnare(-i3). Sed absit ut terrena
stultitia (i4) quid diceret inveniret, et ccelestis sapientia
respondere deficeret ( i 5). Absit ut' (16) impietas
c*ca,.Soli justitias, ne mundo luceret, obsisteret. «Jesus
» autem, inquit, inclinans sedeorsum , digito scribebat
» in terra6. » Per inclina'tionem Jesu, humilitas ; per di-
gitum qui articulorum compositione flexibilis est, subti-
litas discretionis exprimitur. Porro per terram cor hune
Dominum (26) insidiis conclùderent, nec compuncti
su n t, ut eum dilectionis sequerentur officiis. Vis enim
audire temperantiam.miserendi? « Qui sine peccato e s t,
»vestrùm; » vis iterum audire justitiam judicandi ?
« Primus in illam lapidem mittat. » Si Moyses, inquit,
mandavitnobis mulierem hujusmodi la p id a r e ^ ) , videte
quia non hoc peccatoribus , sed justis facere prtecipit.
Primo vos ipsi justitiam Legis implete, et sic innocentes
manibus et mundi corde ad lapidandam ream concurrite.
Primo spiritualia Legis edicta , fidem, etmisericordiam,
et veritatem perfidie, et sic ad carnalia judicanda vos (28)'
convertite. Dato autem judicio Dominus , « Iterum se
» inclinans scribebat in terra10.» Et quidem juxta morem
consuetudinis human*, potest intelligi quod ideo coram
tentatoribus improbis inclinan, et in terra scribere vo-:
luerit, ut alio vultu intendens, liberum daret exiendi locum,
quos sua responsionepercussos citius exituros, quam
plura interrogaturos (¿29) esse pnevideret.
IV. Denique « Audientes unus post unum exibant,
» incipientes a senioribus11. » Sed figúratenos admonet in
eo quod, et ante datam , et post datam sententiam , inclinans
se scribit in te rra , ut et prius peccàntem pròxi-
mum corripiamus, et postquam debit* castigationis illi
ministeriura reddiderimus , nos ipsos digna humilitalis
investigatione perpendamus; ne forte vel eisdem qu* in
illisreprehendimusvel aliis quibuslibet simus facinoribus
irretiti. Evenit (3o) enim s*pe, ut qui verbi gratia horñi-
cidam publice peccantem judicant, pejus odiorum malum
quo ipsi in secreto depopulantur, non sentiant; qui for-
nicatores accusant, pestem superbi*, qua de sua castitate'
manum , quod vel bonarum actionum, vel malaruin, solet extolluntur, ignorent ; qui ebriosum condemnant, virus
reddere fructus, ostenditur. Postulatur ergo Dominus judicare
de peccatrice ; non statim dat judicium , sed prius
« Se inclinans deorsum, digito scribebat in terra, » ac
sic (i7)deraum, quod obnixe rogatur judicat, nos videlicet
typice instituens, ut cum quælibelproximorum errala
conspicimus, non h*c antea (18) reprehpndendo
judicemus,quam (19) ad conscientiam nostram humiliter
reversi, digito earn discretionis solerter exculpemus , et
quid in ea Conditori (20) placeat, quidve displeat, se-
dula (21 ) examinatione dirimemus , juxta illud Apostoli :
« Fratres, et si præoccupatus fuerit homo in aliquo de-
» lieto, vos qui spirituales estis, instruite hujusmodi in
» spiritu mansuetudinis (22), considerans te ipsum , ne
» et tu tenteris 7. »
III.«Cum autem perseverarent interrogantes eum,erexit
1 Psal. cxuT, 9. — 2 J.oan. ’ - 3 Psal. cxxvi
— 9 Psal. x - »0 Joa
invidi*, quo exedùntur, ipsi non videant. Quid ergo nobis
in hujusmodi periculis remedii, quid restât salulis ,
nisi, cum peccantem conspicimus alium , mox incline-
mus nos deorsum, id est, qu* (3 1 ) delieta ex nostr* conditone
fragilitatis vitare non possumus, si non nos divina
pietas sustentet, humiliter inspiciamus. Digito scri-
bamus in. terra, id est, discrimine solerti pensemus, an
cum beato Job diceré possimus ::« Neque enim reprehen-
» dit nos cor nostruih in omni vita nostra12; » et memi-
nerimus seduli, quia, si reprehenderit nos cor nostrum,
major est Deus corde nostro, et novit omnia.
V. Possumus autem , et ita recte intelligere quod ve-
niam peccatrici daturus (32), digito Dominus interra
scribere voluerit, ut (33) ipsum se esse monstraret, qui
Legis Decalogum suo digito, id est, Spiritus sancti opere
i, 3. — 5 Id. xxxiv, 16. — 6 Joan, vm , 6 .'— 7 Galat vi, i . — 8 Joàn. vm, 7.
viu, 8. — “ Ibid. 9. — 12 Job. xxvn, 6.
(2) Çod. x anteat — (3) Deest
- (4) II. in cod, x. — (5) Cod. x
;i. — ’ (7) Cod. x male exultantes
oces in cod. x. — (9) Coil, x addit
runt. — (10) Ita cod. x, qui tarnen
’ (il;.Desìint lire voces in Cod. x. —
base vox iu codd.-sed requirit sensus. •
namque. — (6) Deest enim in cod. xx:
nomen ejus invicem. — (8) Desunt lue \
derisa, deinde cod xxxvi pessime strida
male legit jttbere; cod. xxxvi quod de ea julierei", deiiule ambo codd.
Moysen.— (t 1) Cod. x lapidare mandaveril; forte legendum quia Moyses
talem mandaverat lapidari. — (12) Id. semper docebat. — ( i 3) Id. -velut
merito damnarent. — (14) Sic cod, x ; cod. autem xxxvi male sed absit
ad terrena stultitia ut quod, etc. — ( i 5) Cod. x quid respondent, et
ante sapientiam. Forte legendum et ccelesti sapiential, quid respondent,
deficeret. •— (16) Deest ut in cod. x. -^» (» 7 ) Cod. male si. —
(i8 ) God. x ante. —- (19) Codd. yuin. —- (¿0) Sic cod. x ; cod. autem
xxxvi male conditoris. — ( ¿ ij Sic cod. x ; vox seduta in cod. xxxvi non
reperilur. — (22) Cod. x lenitatis. — (23) Deest vox eis in cpd. xxxvi. —gS
(24) Codd.prtevides.— («5) .Cod. x ostendens, qui prius- male dolosos et
transiti— (26) Id. male nec.— (27) Hinc in omnibus dissentiunt ambo codi-
ces; cod x pergit, ut legitur in Editis. tract, xxxin, in Joau. num. 4 , cum
paucis variantibus, quarum una él altera Benediclinum opiis féliciter entendant,
ut videri polest in variantibus a nobis collectis;. cod. a.uiem xxxvi
modo prorsus diverso progredì tur jn hunc modum. — (28) Hauc'.vocero ■
addidimus , quæ visa est necessaria. — (29) Cod. male exiendis.... quo....
interrogatus.... et deinde exiebat. (3o) Ibid. et iienitf^— (3 i) Id. sine
sensi! quando, et inferius negationem non prsetermittit. — (32) Id. male
addit eif. — (33) Id. ee. \