II
H
¡ 1
» tis, de illa autem1 arbore, quae est in medio paradisi,
» non edetis ; ne morte2 moriamini (a). » In hoc verbo
lex erat a Domino homini posita, in quo3 fuit prsemium
• vitae constitutum cum in termina lione scnteiitiae. Dixit
Deus : « Morte moriemini4, si gustaveritis ( è ) 5 » et dia-
bolus dixit : « Morte non moriemini5. » Stetit homo inter
factorem Deum et diabolum deceptorem. Deus mortem0
minatur, si tangatur arboris fructus -, diabolus, si sumatur
fructus, promittit deos esse futures \J5ic arbor illa violata
8 ; appetita est venenosa dulcedo mortis9, et contempta
est salubritas perpetua vitae.
III. Sed dixit10 aliquis Calumniator : Yides quia in illa
arbore fuit facta mors. Respondeamus vanse qusestioni.
Non fuit piane in illa arbore facta, sed inventa per hominem.
Haec fuit probatio hominis, non deceptio Salvatoris.
Nara si Deus hominem non amasset, net et fecisset nec
ante11 prsemòneret, si mortificare voluisset. Quod si ante
non prsemòneret, non erat misericordia, sed impietas, nec
justitia, sed injustitia, ut ipse fecisset misericorditer hominem
et labi fecisset injuste. Hsec impietas nec in homine
esSe debet, quanto magis in Deo non fuisse credenda est,
qui fons boni tatis et pietatis est. Quis hominum, Fratres
mei, opus suum perire patiatur, aut12 fabricam suam rui-
nse tradat, aut filium quem genuit in foveam mortis im-
pingat. Si in homine ista crudelitas non est, quomodo in
Deo fuissp credenda est18, qui fabricam suam, id est1 hominem,
bene disposuit, et imminenti14 ejus ruinae destina-
tione prsecepti15 suffulsit, ne caderet? Sed stare non potuit;
quàre? quia audire noluit. Quid ergo imputamus
Deo, si Adam cecidit, qui ut caderet praeceptum Dei con-
• tempsit?
IV. Die mihi : Arbor ipsa bona fuit, an mala16 ? dictu-
rus es utique mala, de qua homo pomum rapiendo epu-
latus est mortem17. Ergo arbor fuit mala, an transgressio
mandati? piane arbor; nam si mala nonfuisset, homini
mortem non propinasset18. Hsec dicis non intendens virtu-
tem Scripturarum; nam sicut scriptum est : in illa arbore
fuit19 « dignoscentia boni et mali (c), » item20 scriptum
est : « Et vidit Deus quse fecit et erant21 bòna valdc (d). »
lllud credis, quod te in errorem inducat, et hoc quod te
ad sanitatem22 perducat non credis? vis nosse, qui calum-
niaris,” quia arbor illa non fuit mala, sed bona ; nec in
ea facta est a Deo mors, sed homo sibi mortem creavit?
Ferrum23 bonum est, an malum? sine dubio dicturus es :
Malum. Quare malum, et non bonum, cum omnia quae
fecit Deus bona sint24 valde? quare26 bonum dicis esse ferrimi,
unde homines perimuntur? audi ergo. Non ferrum
malum est, sed homo26 qui ad factum utitur ferro, ipse
malus est. Nam yìs nosse quia bonum est ferrum ? Unus
eo utitur ad putandam27 vineam, et alius ad perpetrandum
homicidium. Unus28 se pascit ferro, et alius innocentiam29
perimit gladio : unus agrum ferro colit, et alius in pace
ferro sanguinem prodit : unus operatur ferro ut vitam
sustentet suam, alius autem ferro yitam eripit alienam.
Nam et judexgladiumportat, ut in reum30 animadvertat,
et innoceritem absolvat.,
V. Adhuc audi, si vacat, Calumniator ; vinunj bonum
dicis esse an malum? puto quod dicis esse bonum, non
malum; et hoc adjudiciùm aequitatis, et non ad ebrieta-
tis beneficiumsl. Ergo bonum est vinum, bonum valde.
Bene quod in uno 32 confessus es bonam esse Dei creatu-
ram ; et ègo confiteor bonam esse. Quare ergo unus acci-
pit ad sobrietatem, et alius ad ebrietatem38? numquid quia
unus inebria tur3 4 et turpis videtur, ideo maledicenda est
creatura Dei? Alius sobrie bibit, et benedicit Deum in ipsa
sobrietate ; nam qui inebriatur, in foveam cadit, et ali-
quoties, quod pejus est, mortem incurrit35. Cibi, quos no-
bis Deus largitus est ad edendum30, non sunt mah, sed
boni, et tamen, si amplius sumantnr37, perniciosi sunt et
nocivi. Numquid ideo mala dicenda est Dei creatura, quia
nocet, aut ahquibus perniciosa est? Sed qui earn in per-
niciem salutis suse amplius praesumunt quam quod Deus
generi humano largitus est, ipsis nociva est38. Nam hoc,
quod dicturus sum, bene omnibus cognitum est39. Scimus
aliquos multo vino et cibopraefocatos et morte praeventos40.
Numquid in vino aut cibo fuit mors ? Absit, sed intem-
perantia ciborum fecit cos in mortem incidere41. Sicut
ferrum non ideo malum dicendum est, quia de eo latro fecit42
homicidium; sed ipse malus est, qui eo utitur ad
perimendum hominem. Ita et illa arbor non fuit mala,
sed bona ; sed hoc fuit piane malum, quod homo Dei prse-
ceptum transgressus est. Nam quidquid Dominus ad usum
hominis dare dignalus est, bonum est43. Ecce et44 de Novo
Testamento profero testimonium, bona esse48 quae Deus
fecit. In ActibusApostolorum obdormissePetrumlegitur46,
et visum vidisse : « Deponi de coelo vas quoddam can-
» didum, velut linteum, in quo erant volatilia, qua-
» drupedia, et serpentia47 posita. Et dixit ad eum vox :
» Surge, macta 48 et manduca. Et dixit : Absit, Domine;
» nunquam manducavi quidquam commune49 aut im-
» mundum. Iterumque ad eum vox90 : Quae Deus, in-
» quit, sanctificavit, tu commune ne dixeris (e). » Quid est,
Calumniator ? haec non solum bona ? sed sanctificata esse
omnia ex51 ore divino probavimus.
VI. Arbor igitur52 haec non fuit mala, sed bona, nec
in ea aliquid reperiri patuit malum53 ; sed homo fuitase-
metipso malus, qui male usus est bono, quod fecerat Deus.
In hoc mala voluntas hominis agnoscitur54, quodeiomms
paradisi pleniludo non abundavit. Et quia ad arborem
interdiclam ma 11 um extendit, animae mox mortem incurrit55.
Si unam arborem eiDivinitas esset largita,51!, et om-
nis paradisus fuisset interdictus, sufiicere debuit57-quod
ei largitus est Deus. Sed quia amplius voluit, quam quod
ei largientis indulsit voluntas58, et hoc quod habuit: CQn-
(<?) Gen. il, tß , 17.— (S) Id. 1 - (ç) Id. 11, 17 , -V (d) Id. i , 3i . ■— (fi) Act. x , i l , et seqq.
1 Edit. vero. — — * In Cod. male moriemini; deest vox morte.— 3 Edit,
male: Lexer at a Deq posita homini, in ea fuit prcemium constitutum. sip
& Edit. Deus dixit:. Si gustaveritis morte i/ioriemini. — 5 Edit, non morte
moriemini. ■— ®Cod. minus bene morte. — 7 Hic et saepius in Editis verba
cadem leguntur, sed ordine paululum diverso; ab indicanda levi illa differentia
abbine abstinebimus, nisi mutalio sensum affecerit.— 8 lhec phrasis
deest in Editis. — 9 Mortis desideratur in Èditis-, et quidem male; male
iterum Codex babet appetiti«. — 10 Edit, dicit. -— 11 Edit, nec el antea.
— '»a Cod. male a t . r— 13 Edit, nec in Deo credos fuisse.— >4 Cod. male
imminenti a . —- ,8 Edit, mate destinam precept i ; onde abjicienda docta quir
dern, sed inntilis nota, ad inferiorem paginx marginem apposita.— lG Cod.
minus bene : a/i non? .— , 7itfaurioi male : Dicturus es : Mala, malti
utique, de qùa homo pomum rapiendo muchatus est morte. Prius Editi
pejori modo : Mutatus èst in'mortem. Nostram lectionem veram esse patet.
— *8 Edit, male : Adam non cecidisset. Cum nostris Codicibus concordat
MS. Compendiensis. — '9 Edit, fuisse dignoscentiam. — 20 Edit. ita.
Edit- ecce. -r> a? Edit, salutem. — 23 Edit. Iiabpnt : Die milu, Calumniator
: Ferrum, etc. — ai Cod. male sunt, —; 25 Edit, quale. — a® In
Edit, dcest homo. — a7 Edit, putandum. — 28 Edit, alius. — 29 Edit innocentem.—
3o In Cod. deest in.— 3l Edit, puto quod bonum esse dicas, et
hoc eequitatis judicio, non ebrielatis benefìcio. — 33 Edit, male in vino,
— 33 Edit. Quare ergo unus accipit cum-sobrietate, alius ad ebrietatem?
Cod. male accepit. — 34 Edit, male unus de eo ebriaiur. — 35 Codi
male alius inebriatur , et in foveam cadit, aliquoties , quod' pejus
est, mortem incurrit. — 36 Edit. Dominus largivi dignalus est ad' utan-
dum. — 37 Edit, prcesumantur. — 38 Edit, male : sed quia in peridciem
salutis sum amplius praesumunt, et quod Deus generi humano lapgilus est
ipsis nocivum est.—- 39 Edit, et quie dicturus sum bene, omnibus nota sunt.
— 4° Edit, non liabent : et morte praeventos.— 4' Edit, cadere.— 4'» Edit.
sic el pro sicnt, et facit pro fecit.— 43 Edit, nam bonum est quidquid Deus
homini ad utendum tribuere dignalus est. — 4,4 In Edit., deest ct, — 45 Edit.
omnia.-— 48-Edit. /cgimus. — 47 Edit, serpentia terr.ee.. — 48JSdit. Surge,
Petre, vidima et manduca, et Petrus dit. — Edit, quoniàm nunquam
corneali. — 5o Edit, cui dixit • et post deest inquit. — Sl Edit, non habent
ear.'— '32 Apud eosdem desideratur vox igitur. — 53 Edit, mali: — 54 Edit.
cognoscitur. — 55 Edit, ut cui omnis paradisus subjacuit, ad arborem in-
lerdictam manum extendens mortem incurrit. — 58 Edit, lairgiretur. —
57 Edit, debucrat. — 58 Cod. minus bene polestas.
fusus amisit, et in prsevaricationis necem nihilominus II. Adhuc calumniator ille pristinus, tot probationibus
irruitprseceps1. Pecca turn Adse, cuiimputandumest? Deo, convictus, non acquiescit, sed dicit : Sciebat Deus homi-
qui monuit, atít ei qui noluit audire ? Medico, qui vulne- nem posse peccare, annon12? Respondeamus ei ne virato
prseceptum2 dedit, aut vulnerato, qui, contra prae- deatur sibi aliquid dixisse : Sciebat piane. Si ergo sciebat
ceptum medici, noxia poma gustando, causam transgressio- eum posse peccare, quare non eum revocavit a peccato ?
nis incurrit? Medicorum ars est8, quos viderint nimia Quare? Quia invitumnon decuit coronari13. Quis, inquam,
aegritudine laborantes, ab his eos prohibere escis, quae Fratres mei, praemium non pugnanti dabit14 ? Aut quae co-
sunt perniciosa saluti, ut aut periculum possint cavere, rona non dimicanti ? Aut quae sine conflictu victoria ?
aut mortem. Quod siaegroti contra medici praeceptum per Audi Apostolum divino ore loquentem : « Nemo corona-
intemperaritiam contraria sumpserint, et mortem incur- » tur, nisi qui legitime certaverit (a). » Adam nec pug-
rerint4, quid pertinet medico, qui praevidens causam, ob- navit, nec certamen cum diabolo suscepit ; sed ad unam
servationem indixit? Ita nec Deo medico animarum im- suggestionem, praemium immortalitatis amisit. Yictus est,
putandum est, quod Adam cecidit, qui eum ante mo- quia non pugnavit; succubuit voluntati15, non neces-
nendò, in aeternum vivere voluit. sitati. Vis nosse16, o Calumniator, qui signare te nescis, et
VII. Multa supersunt de istis quaestionibus, quae di- Deo calumniaris17, quia Adam volúntate peccavit18 ? Nempe
cenda sunt ; sed hora praeteriit5 singula dicere, ne longi- Job homo frnt similis illi. Quanta perpessus est et tole-
tudo sermonis fastidium faciat auditoribus ; debitorem me ravit ! Pugnavit fortiter et vicit ; a Deo in potestatem diadico
; dilationem peto ; sed vereor ne debitor occurrat, et boli datus est, et suslinuit. Et utique quem sciebat Deus
superali19 non posse, in potestatem non debuit dare : sed
ideo laliter eum probare voluit, ut nobis excusationis et
calumniae articulum amputaret20. Expohatus divi his et
censu, vinci non potuit, quia nec voluit. Filios21 amisit,
et Dominum benedixit. Parum fuit22 hoc; postea ulce-
ribus23 plenus, in stercore jacuit, et nihil mah adversus
Deum loqui voluit24. Licet doloribus urgeretur loqui,
verba tamen non fuerunt improperii. Cui etiam uxor
sua non ad adjutorium , sed ad deceptionem fuerat reservata26;
ad adjutorium quidem diaboli, sed ad deceptionem
piane mariti. Subrogata26 a diabolo, taliapersuacreditor
absentiam procuret.
SERMO l i .
De ligno dignosccntiæ boni et mali II.
Idem de hoc Sermone dicendum ac de prcecedenti.
Notandum est tantum hic unum solummodo occurr
rere codicem, nempe Cod. vi, fo l. 352. Hic recurrit et debat dicens : « Quandiu haec pateris ? die verbum
fortior quidem dubitatio de causa propter quam » contra Dominum, ut indignetur tibi, et moriaiis (b). »
SermoisterejectusestaMaurinis.Asseriturenim,nec O affectus uxoris! o malagma conjugalis! non dixit:
incerte, sed clare, hominem invitum non peccare, « Confitere Domino ut propitietur tibi et vivas, » sed
peccare volúntate, non necessitate ; Job vinci non po- « Blaspbema^ inquit, Deum , ut indignetur tibi et mo-
tuisse, quia non voluit, etc. quee quidem sententice non » naris27. » O argumenta serpentis antiqui ! Per uxorem
erantgratee doctis editoribus. In dubium igiturpotest putavit28 decipere, cujus animam vulneribus 29 ad blas-
revocarihorumee virorum judicium, quos a recta via pliemiam non valuit incitare30. Deo nec sic Job quid-
per conceptas prius opiniones abductos fuisse fa c il- quam ingrate aut contrarium est iocutus ; neque per suglime
credendum est. Ponalur hic Sermo post proece-
dentem cum numero Serm. in.
SYNOPSIS.
I . E x o rdium. I I . G u r Deus sciens A d am p e c c a iu rum , non eum
rev o c a v it a p e c ca to . I I I . Mors e x divini mandati contemptu. IV . An
d ebuit Deu s perm itte re peccatimi ? V . A d am non ideo malus, quia
g en ito r homicidse. V I . N e c D e u s , quia Adae pec catoris c re a to r .
V i i . Conclusio.
gestionem uxoris, diabolo, sed potius Deo, tolerans
obedivit. Adam vero quid tale pertulit? Quod cum diabolo
certamen habuit? Nihil tale pertulit : quare diabolo
potius quam Deo obedivit?
III. Sed adhucj Calumniator, dicis31 : Quare Deus « Morte moriemini , » nisi quia Deus ipsam mortem -fecit,
qui earn non avertit? Respondetur tibi, et in hoc, Calumniator
ineptissime. Si tu, cum sis corruptibilis32 homo,
habens sub te famulos, quibus ut se, ne in periculum
mortis corruant, vitae committis praeceptum; et in his
I. D e b it u m de quo supra6 curo solvere sermonem ; sed omnibus contigerit uni eorum per incuriae negligentiam,
pristinos meos non inverno creditores; aliquos video, ah- laqueumincurrerenecis38, numquid mors ejus tibi impu-
quos requiro. 0 creditor piger, cum veneris ut debitum tanda erit, et non potius ei, qui tuam admonitiónemeon-
exigas, quid absentiam7 procuras? Debitor satisfacere de- temnendo mortem incurrit? Sic nec Deo mors Adae ascri-
bito8cupit, et creditor desidiosus absentiam facit 9.Novam benda est, qui eum ante transgressum34, in mortem ne
rem video; instat debitor creditori, ut debitum resti- incurreret, monuit. Certe85 manifestum est Deum36 no-
tuat10, et ille, ut recipiat, venire excusat. Sed quid in- luisse hominem perire37, neque mortem ferisse; juxta di-
terest? si11 creditor venire noluit, reddat debitor quod centis testimonium sapientissimi Salomonis : « Deus mor-
promisit. » tem non fecit, nec laetatur in perditione vivorum [(b). »
. (o) 2 Tim. II, 5.— (6) Job.
• In Edit. desant voces confusus... praevaricationis... nihilominus...
praceps. — 2 Edit. observandipraeceptum. — 3 In Cod. abundat hic partícula
ut. Edit. habent: ut eis, quos viderint nimia aegritudine laborantes,
ca prohíbame quae perniciosa sunt, amt periculum procurent. — 4 Edit.
quod si aegrotus contra medid praeceptum per intemperantiam contraria
sumensmortem inciderit. — 5 Cod. minus bene prceterit.‘— 8 Hasc verba de
quo supra desunt in Edit. — 7 Edit. tuam absentiam. — 8 Edit. cr.editori.
— 9Edit. absentem sefacit.~r. »»Edit. ut debitum recipiat, et ille excusal.
— 11 In Cod. decst si. — ,2 Ibid. desideratur annon. — 13 Edit. coronare.
— '4 Edit. dat. — ,5 Cod. male voluptad. — >e In Edit. desunt verba : vis
npsse. *7 Edit. vis calumnian. — ,8 Edit. Adatm non volúntate peccavit.—
*9Edit. penitus superari.— 20 InCod. desunt male et...articulum.
21 In Cod. decst voa f líos.— 22 Edit. est.—: 23 Cod. male vulneribus.—
“ > 9 - — (c)Sap. i , i 3 . V
'4 Edit, male potuit; et post simplicem virgulam licet doloribus urgebatur
loqui; sed V mfieramt improperii.— *5 Edit, cui jam u
adjutorium, sed deceptio fuit. Plirasis sequens integra decst.— 28 Edit. subornata.—
a7 In Cod. desunt haic ex bis verbis : O affectus, etc., quos sup-
plentur ex Editis.— a8 Edit. putavit Job.— 29 Edit. animimi vulneribus plenum.
— jtó Cod. irritare; et postea sine sensu legitur dimidiata phrasis .- et
nec sic potuit, sed adjutorem Deo. — 3l Codex male dicit. — 32 In Edit:
deest corruptibilis.— 33 Edit. habens filios, omnes admones, omnibus prce-
ceptum das, ut te sequantur, et imitentur in omnibus, et si.unus edrum
contemptor extiterit, et per madaim conversationem morlem incurrerit.—
34 Edit. transgressionem, et deinde incider et. — 35 Edit. nam. — 3<>Edit.
monuisse Dominum atque noluisse. — 3?Edit. mori, et post ne&ipsum
fecisse mortem. Testifcatur buie verbo sapientissimus Salomon dicens.