« PR/EFATIO.
III. Prima inter illas et codicum numero, et monumentorum vetustate eminet bibliotheca ilia Montis-Cassini,
quae post Vaticanam non infimum locum tenere haud immerito dixerim. Quis est inter pios, qui non audierit hujus
venerandi Montis sanctitatem, ubi Benedictus post scriptam in Subiaco regulam, novum grati* et virtutis fontem reserare
dignatus est ; ubi ex illa turre, qua adhuc superstite beata terra gloriatur, et S. Scholastic® sororis, et S. Germani
episcopi animas ad ccelos evolare conspexit; ubi tanti magistri, jam a quindecim srcculis defuncti, vivit adhuc
in discipulis indeficiens inexhaustusque spiritus ? Quis agrorum ubertatis ac proinde populorum abundanti» cupidus,
áridos montes in virides campos hortosque fértiles conversos, ásperas rigidasque sylvas amoenis íoecundisque pratis
locum ceden tes, valles incultas et paludosas ditissimis, felici mutatione, luxuriantes messibus, et tuguria, et villas et
civitates ocuhs, quos primum hórrida terrebat solitudo, l®tum jucundumque offerentes aspectum, quis hsec omnia,
indefessis monachorum laboribus ad effectum perducta, contemplando non exultet? Quis inter artium liberalium
amatores non miretur illam ingentis monasterii molem, triplicia claustra, columnas columnis superpositas, marmora
sculptur* artificio illustrissimorum principum vultus spirantia, et imprimis templum illudili quo tanti lapides pretiosi
admirationem rapiunt, ut solum supersit pro laude silentium*, tant* primorum artistarum tabell® attonitis occurrunt
oculis, ut defixi in obtutu indesinenter hmreant ; tant® diviti® in ipso seminantur pavimento, ut vix pedes movere
quisque stupefaclus audeat? Quis denique in litteralura sive ecclesiastica, sive profana vel paululum. exercitatus magna
cum aviditate non amplectatur veteràk illòs pretìòsosque còdìces, in quibus bine Ciceronis, Virgilii, Plinti, Senec®,
aliorumque illustrissimorum oratorum, aut poètarum, aut philosophorum, non forte adhuc correda satis1 opera,
il line sanctiores Chrysostomi, Origenis, Augustini, Leonis, Gregorii, c®terorumque primi nominis christianonim doctor
um lucubrationes, manu plus minusve fideli, sed antiqua ubique et ubique venerabili script® et delineat» continente?
Quis igitur justo sanoque judicio pr»ditus venerandum illum monasticum ordinem, et cum eo alia pleraque
religionis institùta de humano genere, licet ingrato, ita bene merita non suspiciat, qu® tot et tanta populis virtutum
pietatisque exempla, tot tantasque agricultur® regiones, tot et tantas gratissimis sculptur® et pictur® artibus materias,
tot demum et tantas ecclesiasticis profanisque litteris memorias suppeditare potuerunt?
IV. Hue non propria volúntate, sed divina certe, dum exules voluntarii ab exagitala nimis patria, longioris absenti®
moras studio fallere proponeremus, Providentia adducti, apud sanctum monàsterium ( et illud non encomii, sed
veritatis et gratitudinis causa profiteor), non abjectas illas invidios® scienti®, qu® absconditos thesauros in lucem
emittere detrimentumreputat, suspiciones invenimus, sed nobilem illam generosamque ver® doctrin® liberalitatem
qu® repertas Itine et inde gemmas possidere non curat, nisi ad publicam utilitatem illas omnium oculis valeat ostentare.
Hic nobis conversari datum cum docto ilio Montis-Cassini archivista, ecclesiàsticam doctrinam qumrentibus uon
parum commendabili, cum Patre ilio Frangipane, decem S. Augustini usque adhuc ignotorum sermonum editore2,
qui a quadraginta et amplius annis lectioni et meditationi vetustissimorum codicum addictus, quidquid a majoribus
acceptum, quidquid a semetipso studio habuit comparatum, nobiscum commimicare, excellentissimus magister, non
dubitavit. Inde si quidbonum, si quid sapiens, si quid doctum, in hac nostra coUectione, reperiate totum illud non
labori nostro, sed ejus consiliis potius referèndum libenter declaramus.
V. Póst celebre illud Montis - Cassini archivium, cèlebrem pariter pariterque divitèm Laurentìanam-Medicéam
Fiorenti® bibliothecam, annuente supremo eivitatis et regni Duce, favente autem illustrissimo èjusdem bibliothec®
rectoré DD. Delfuria,. invisere et explorare nóbis concessum est; cujus quidem Iaboris, jam ab annis quatuor incoepti,
nondumpenitusconsummati, sed consummandi, celeri ter, quasi pr»libajnentum hodie proXerimus.., .
VI. Non preetermittenda insuper Excellentissimi Principis Ghigi Rom® bibliothècà, necnon et archivium sanct»
Crucis in Jerosolymis3, unde plures eruimus beati Petti Damiani sermones, quibuscum docti illius Cardinal is operunt
editio plenior et perfectior evadet.
VII. H»c sunt autem opera sive fragmenta ; qu» ex diversis illis doctrin® fontibus hausta in publicum emittóre
statuimus. Io Quidem mul^.sancti August®! ¡sermones hue.jusque inediti, quorum nùmerum àssererébuc .usque non
possupius, cum copistarum labor, non¡sit,adhuead finem ; usque, perduptus. Sufficiàt» annotare jam in risto volumine
sexaginta et amplius sermones beati Doctoris; contineri, qui quidem omnes aut fere omnes ex bibliotheca Montis-Cassini
prodeunt; quinquaginta aiios, ex eadem bibliotheca dep.rottiptos et ad nos a Roma missosnostri jurisjám fados
esse 5 pluresque a bibliotheca Florentina sperali, cum .a tribus, annis, constanter resevi bendo incqmbanf nonnulli
amanuenses; 2° alii quidam sermones, eidem S. Augustino non merito tributi, sed,, .utpote antiqui, et ¡inediti, non
. . 1 In archivio Montis-Cassini rep’eritùr unus Virgilii codex, in quo quidam Celebris illins p oete versus, alias incompleti , integri légùnliir'; sic /Eneitl.
et lib u , y .:6 i 5 - ;.
Ferro «crine, vocal, ..rasque accendi, ad ir».
et lib. i i , v. 767 ;
Idem ilio verspsparler legitur in podice antiquiovi curaci. JLongob:r,"<cu¡ itritulus: Miscellanea\ toni/ xxxi, stecul. x.
Et lib. fi, y. 640;,
. Voa agitatc.fugam, et rebus servate sreundis. ,
Ua;c et forte, alia possint doctis non négligenda v iderii. '
2 Habendum est illud 6. Augustini sunplementum ad coraplendam ejus editionem. Stampai um est Roma: .an. 18 19 , adente Octavio Fraja-Fr.angipane. Addenda
éuarú Dióriyèii editio vigintí-quátíior ejusdem Doctoris sèrmonum "Vicnnse'tjpis mandato rum anno 1792. líos sermones huic1 nostra: editioni adjungere curabimus.
' 3 ’BÌiiliotlieca Sessoriana, '8ive' ‘ia>ictt»-Crtic¿ in ierosolymis milita possi<iet aiiiuc inedita, qua: revercndus hujus monasteri! archivista, DI). Lcander de Corrieri
ih publicum eiuitterè jàmdiu 6Ìbi pròpoóebat ,Jquahdo m ò r t e v é ó d w è s t ! gtaihpil jamWpposucrat trerfsanctì Ambrosii sermones. Caeteróiiim proinuìgationèm
non possunt non vehementer exoptare docti omnes Ecclesia: alumni, et utinam illa nobis eliam rcscriberc licerci !
PRdiFATIO. 7
omnino rejiciendi ; 3° nonmilli S. Chrysostomi sermo®s„ quorum sola,versio.latina nobis occurrit; 3" s. Leònis Pance
sermones 5° epistola una, et quidem. pretiosissima, S. Bernardi; 6» fragmènta quwdam B. Petti Damiani,
quibus adjunguntur ejusdem preces, sermones et epistola:, ab Eminentissimo Cardinali Zurla.; .sanct* romana; Ecclesia:
olim Vicario, nobis communicatoe;,7° S. Hieronymi fragmènta; 8»,S. Hilarii de Laudibus PauU; 0» S, Marimi epistola-
10° Pauli diaconi fragmènta , et alia minoris momenti.
VIII. Primum quidem volebamus horum sermonum promulgationem differre, Usquedum, completo penitus opero,
omnes amai ad lucem dare in promptu emergeret. Sed nova recentius publico promissa S. Augustini editjo nostram
ejusdem Doctoris editionem anticipandi causam prmbuitjpintoi et factis compròbantli, quanto pretiosior novis illis
lhesauris haec nostra evajleret, unde in hoc volumen eollegimns sexaginta et amplins sermones autheotìcos S. Augustini
Hipponensis, tiecnon et plures sermones eidem Ìalso tributos,:,quos.in appendicem r^eeimus, cmteris’^usdem
Doctoris ineditis operibus ad aliud tempo«, et quidem proximum, dilatis, seryatisque aborum Patrum sermonibus.ad
complendam nninscujnsque editionem, nisi prius brevem ineditorum illorum opqmm collectionem,adunare jucundins
arrideret.
IX. Notandum est interea, et illud ex pr®nòtatis evidenter derivatur, omnia illa non.parem inter se habere aucto-
ritatèm, ideoque necessarium fuisse severam hic critices manure, .quanquam non severiorem! ,, a,dmovere. H®c sunt
autem regul®, quas ad dijudicandam. talém tantique momenti litem adhibere justum »qumque duximus. Tres scilicet
conditiones ad demonstrandam àlicujus fragiiienti vel sermonis authenticitatem return et sufliceré nobis vis» siint*
nempe 1° lit veteres codices nomen sancii cujuslibet doctoris aut explicite aut implicite pr®ferrent; ,2° ut nibil quod
aut ingenio aut stylo scriptoris repùgnaret deprehenderetur *, 3° tandem ut etiam plura occurrerent, qu» cum notis
ejusdem cogitationibus, et. communi dicendi genere concordare viderentur. Cujus quidem triplicis conditionis veritas
vel paululum attendenti paucis elucidata patebit. .,
X. Primo quidem reqmritur ut veteres codices: aut explicite aut sàltem implicite sàncti doctoris nomen pr»feranl.
Nam etsi aliquando fieri possit, ut fragmentum aliquod aut S. Augùstino, aut alii cuilibet ex evidenti cogitationum
et styli conformifate non si né probabilitate vindicetur, fatendum est tamen ex eo ^maxime: crescere et firmari certi-
tudinem, si veterum codicum testimonio génuinus talis talisve scriptoris partus asseràtur. Illud autem testimonium
dicitur explicitum, quando in principio sermonis aut fragmenti ipsissìmis verbis legitur iSermo S. Augustini episcopi,
aut serrilo S. ’Chrysostomi, aut. -sénno S i -Leonis, et sic de caétéris quibuscumqué-, implicitum vero nuncupate^
aut qiiando in titulo scriptum habetiir : Sermo unde supra, et supra reperitùr : Sermo S. Augustini vel aliorum ;
aut quando extraltitur senno ex codice, qui niltil omnino aut pene nihil quod ad S. Doctòrem non per Li neat, com-
plectitur. Ideo prim» huic regul» insistentes nullum omnino sérmoriem variis scriptoribus tribuere ipvassumpsimus,
qui firmo ilio quasi sigillo impressus non fuérit et consecratus.
XI. Secundo, vult insuper cert® critices severitas, sermonem ipsum nihil continere quod aut tempori, aut ingenio,
aut stylo scriptoris coritrarium deprehendatur. Multos enim videre datur codices, qui ob temporum aut scriptorum
ignorantiam uni tribuunt quod alteri fuisset ascribendum. Unde codicum auctoritas probabilitatem affert magnani,
non absolutam certitudinem. Certior autem evadit sententia, si niltil repugnet ingenio scriptoris, si nihil illius’doctrin®
contradicat, si nihil stylò ejusdem notissimo aut temporum circumstantiis adversetur. Hinc secund» illius regul®
semper et ubique fideles, fragmènta varia, qu» S. Augustini nomine luxuriabantur, eidem nihilominus abjudica-
vimus, quia nonnulla hinc et inde scaturiebant, qu® a doctrina aut ingenio sancii Doctoris omnino aliena non immerito
videbantur.
XII. Tertio., si non ita stricte exigendum, saltem anxie desiderandum doctis mentibus apparebit tertia, quam
statuimus, conditio , neinpe ut etiam plura invernante, qu® cum uniuscujusque doctoris cogitationibus et communi
dicendi genere concordent. Quamvis enim regula illa non sit in omnibus omnino severius adhibenda, pr®sertim
cum agitur de scriptoribus, quibus, ut S. Augustino diversum in diversis temporibus variisque longioris vit» gestis
stylum adhibere contigit, utpote qui modo laici, modo sacerdotes, modo neophyti, modo pontifices, modo juniores,
modo »tate provecti, modo humana adhuc doctrina imbuti, modo in divinis scientiis perfect! scripserint; vere tamen
est confitendum in omnibus istis varietatibus originale semper aliquid et quasi personale deprehendi, quod talis aut
talis auctoris vel stylum odoretur, vel prodat ingenium. Quodutnostr® collectioni favere evidentius pateret, diversis
notis collegimus non omnes quidem , sed aliquas ex aliis sancii Doctoris operibus depromptas similitudines, ut cogita
tionum stylique conformitate melius apparerei veritas tituli in codicibus reperti, cum non modo non in dubium
adducta scribendi varietate, sed in certitudine confirmata dicendi paritate videretur.
XIII. His ergo regulis innixi, novam hanc Augustinianorum sermonum promulgationem fiducialiter in lucem edere
non dubitamus, doetumque lectorem advertere precamur, triplicem hic sermonum speciem ejus oculis supponi ;
primam quidem, qu® sermones beati Doctoris penitus ineditos cómplectitur ; secundam, qu® cxhibet tractatus novis
lectionibus correctos, aut novis ditatos fragmentis ; tertiam, qua sermones non solum incorrectos, sed codicum defectu
perperam in appendicem a Maurinis rejectos, nostrorum auctoritate codicum beato Doctori non immerito vindicantur.
In uniuscujusque sermonum principio breves notas pr®fiximus, quibus indicante, 1° codices, unde sermo assumi tur;
2° authenticitatis argumenta; 3° locus, quem tractatus tenere deberet in Maurinorum editione. Sequitur synopsis,
qua, ad majus legentis commodum, pr®nuntiatur quidqitid in variis capitulis sive numeris continetur. Ad caleem
vero paginarum rejecimus variantes codicum lectiones, et sanct® Scriptur» librorum et versuùm indicàtionem.
1 Dico non seyeviorem, quia ( quod debita cum reverenda audacior forte profero ) Maurini in quibusdam non ab omni suspicione alieni haberi possunt, Qtpote
qui novis erroribus viciniores severiorem iis , qua: reccntiori corum cogitandi modo non piane favebant, man uni adhibere videanlur, quod quidem ex variis
notis in hoc nostrum volumen, necnon et.in prrreedentia ani; sequentia insertis, faciliime patebit.