8 PR/EFAT10.
XIV. Unum autem nunc superest, scilicet ut paüca de codicum vetustate, fide et correctione praenotemus. Ve-
tustatcm plerorumque ad undecimum saeculum referendamputamus, quanquam plurimi antiquiores possint judicari,
ut videro est ex tabula codicum infra stampata.
XV. Fides autem, ex antiquitate jam iis asserta, major adhuc ex eorumdem cum aliis multis variorum Europee
bibliothecarum conformitate evadit ; sic pleraque sanctorum doctorum stampata bue usque opera, paücis, et saepe non
immerito , variantibus, in iis nostris occurrunt manuscriptis ; sic in illis legitur, paucis mutatis, duodecim sermones,
qui a Dyonisio ex Venetiana bibliotheca nuper edita fuerùnt ; sic plures in biblotheca Lauren tianajFlorentise repe-
riuntur, et cum Montis-Cassini lectionibus lectiones Florentiae non inutiliter aliquando contulimus.
XVI. Quoad vero eorumdem correo tionem, nullus est doctus, qui nesdal quart lis saepius mendis veteres scaturiani
codices, ita ut amanuenses modo similitudine litterarum decepti verbum unum in alterius locum posuerint ; modo
autem involuntaria negligentia, aut praemeditato errore laborantes, puncta ex uno loco in alterum non sine sensus
praejudicio transtulerint$ modo mentis distractione preoccupati non verba solum, sed et lineas, et integra senten-
ti aru 111 membra transtulerint; unde codices nunc rescribenti cuilibet non parvum opus incumbit, veram seu variorum
collatione codicum, seu profunda contextus meditatione, in publicum emittere versionem. Quanta atttemcura,
quanta prudentia, quanta, ut ita dicam, religione, in tarn sacro tamque difficili labore usi fuerimus ad lectorem judicium
pertinebit; utque illam certius necnon et facilius ferie valeat sentcntiam, omnes omnino diversorum codicum
lectiones, etiam ridiculas aliquando et absurdas, positis in paginarum fine notis, referre curavimus, ut quae bene et
certe correcta approbari, quae dubie et probabiliter emendata ponderari, quae vero male et audacius mutata, si quae
forte istius modi non ultro emissa nostram fidelitatem fefellerint, reprehendi possint et in melius restituì.
XVI. Habés igitur,lector amantissime, totius propositum normamque laboris, quern non injucundum pervolventi
tibi evadere confidimus. Et quomodo filium non juvaret inventas nuper atavorum suorum, et quidem doctissimorum
sanctissimorumque cliartas perlegere? Quomodo non exultaret patrum discipulus deperditas diutius magistronmi
suorum elucubrationes attentis percurrendo oculis, attentiorique mente meditando? Quot et quanta in illis repertis
feliciter tliesauris Ecclesiae alumno non miranda modo, sed et delibanda èvolvuntur? Hie S. Augustini doctrina modo
Trinitatis mysterium, Incarnationis veritatem , realem Christi in Eucharistia praesentiam asserentis, modo neophytos
simplicibus imbuentis lectionibus, et perfectos ad grandia virtutum exhortantis opera, modo sanctorum divina exémpla
laudibus exaitata omnium imitationi proponentis. Hie, brevis quidem et alieno idiomate deformata, sed nobilis adhuc
et admiranda Chrysostomi facundia; hie gravis et concisa S. Leonis papse locutio; hip dulcis et mellifluus, sed religiös*
disci pi in* semper addictissimus S. Bernardi dicendi modus 5 hie non contemnendi recentioris quidem, sed non
minus scienlia quam dignitate conspicui S. Petri Damiani cardinalis foetus. Hie sciènti* splendor qui mentes illuminet-,
hie eloquenti* fontes, qui ingenium foecundent ; hie charitatis ardor, qui corda succendat. Legas, precorj et judices.
TABULA
CODICUM MONTIS-CASSINI ,
IN Q U IB U S L E G U N T U R
V A R IA SA N C T I A U G U S T IN I OPERA .
H a u c la b u lam , ad ju n c lo e tiam fid e li quorumdam scriplurae
e x cm p la r i, h ie id e o praefigendam d u x im u s , ut, i lla p e r s p e c la , m e liu
s p a lc r e t nostrorum h o rum c e sermo num au th en lic ita s , cum inde
manifes tum f ia t , e t co d ice s ad v en e r a b ilem r e fe r r i v etu s la tem ,
e t iisdem coni in erì s im u l stampata jam p riu s op e ra , e t op e ra nun c
s tampis su pponenda .
Cod. Xi, alias c v m , in -fo l. m em b r a n a c e u s , fo lio r. 2 7 6 , ch a rac
te rib u s omnin o lo n g o b a rd is , s ed q u i saeculum x i i in d icant.
C o n tin e t H om ilias e t S e rm one s san c ii A u gu s t in i. V id e Mont-
fau conium in B ib l. b ib lio th ec arum su b e od em numero.
C o d . x i i , alias l , in -fo l. m em branaceu s , fo lio r . 545, charac te-
rib u s longob ard is x i s a e c u l i , post m ed ium . C o n tin e t Se rm o n e s
sancii A u gu s t in i. V id e Montfauconium su b eodem num ero .
Cod. x iv , a lia s x l iv , in -fo l. mem branaceu s , fo lio r. 225, ch a ra cter
ibu s longob ardis x i saeculi. C on tin e t de cem priores, lib ro s de
C iv ita le D e i. S u b eodem numero no la tu r a Montfauconio.
Cod. x v , a lia s cc x x ix , in-fol. membranaceus , fo lio r . 5 7 0 , eh arac-
le rib u s longob ard is , q u i finem saeculi x i a s lru u n t. C on tin e t lib ros
sancii A u gu s t in i co n ira F aus tum. S u b eodem num ero no tai illum
Monlfauconius.
Cod. x v i , alia s c x cm , in-fo l. membranaceus , fo lio r. 3 5 9 , charac -
le r ib u s long ob ard is ad fin em x i saecuii co n s c rip lis . C on tine t san c ii
A u gu s t in i E p is lo la s , e t S o lu lio n e s quarumdam quaeslionum.
Cod. x v i i , alias cx c, in-fol. mem branaceu s , fo lio r. 4 5 0 , charac te-
r ib u s longob ardis saeculi fortasse x i i . C o n tine t sermo ne s sancii
A u gu s t in i d e V e r b is D omini. D e ilio loqu itu r sub eodem numero
Mon lfaucon ius.
Cod. x vm , e t C o d . x ix , alias r v ,'co n tinent lib ro s san c ii A u gu s -
I¡ni d e T r in ita t c .C o d . autem x i x in -fo l.m em b ran a c eu s , folio r. 270,
ch arac te r ib u s s a xo n ic is s c r ib itu r ju x ta spe c im en datum aM a b il-
lonio d e R e diplom atica lib r . v , t a b u l .i v , p . 3 5 1 , n. 2, lic e t pau-
lu lum s c r ip tu r a s i t d iv e r sa .
C o d . x x , alias x c ix , in-fo l. mem branaceu s fo lio r. 186, ch arac te rib
u s longob ardis saeculi x i , post med ium. Con tine t libros s ancii
A u gu s t in i de Con sensu E v an g e lis ta rum .
C od. x x i . alia s l v i , in-fol. mem b rana ceu s , fo lio r. 4 6 0 , ch arac te r
ib u s longob ardis saeculi x i , po st med ium . Con tine t primam par-
lem C om menla rio rum san c ii A u gu s t in i in J o an n em , v id e lic e t
tractatus x x x vm .
Cod. x x i i , alias l i , in -fo l. mem branaceu s , folio r. 4 3 3 , ch arac te r ibus
lo n g o b a rd is , saec. X i ,post m e d ium .C o n t in e t alteram partem
Comraentariorum in J o annem . Memora tur s icu t e t praecedens a
Montfauconio.
C od. x x i i i , alias c l x x i i i , in-fol. pa rv o , mefribranaceus, folior.
120, ch a ra c te r ib u s longob ardis x i saeculi. Continet s ancii A u gu s t
in i in E p is lo lam Joannis Commenta ria.
Cod. x x iv , alia s x l i i i , mem branaceu s , fo lio r. 4 7 9 , ch arac te ribus
longob ardis x i saeculi. Con tine t san c ii A u gu s t in i Ex plan a t io n es in
P sa lte r ium e t in Ep is lo lam Joannis primam.
Cod. x x v , alias c x c i, in-fo l. membranaceus, fo lio r. 2 H , ch a ra c ter
ibu s longob ardis x i saeculi, in itio . C ontinet lib ros xm C o c fc s sio -
n um san c ii A u gu s t in i.
Cod. x x v i, a lia s x v i i , in -fo l. mem b ran a c eu s , fo lio r. 5 1 2 , charac
te rib u s longob ardis saeculi x i . Con tine t partem primam E x po s
i t io n s s an c t i A u gu s tini in P sa lte rium . S e cu n d a pars co n lin e lu r
in Cod. x x v n .
C o d . x x v i i i , alias c x c iv , in-fol. membranaceus , fo lio r. 588, ch ar
acte rib u s longob ardis x i saeculi, tempo re T h e o b a ld i ab b alis cas-
s in en s is , cu ju s ju s su in a rm a rium Iibrorum fu itp o s itu san n o 1025,
u t p a t e t e x fo l. 5 85 e jusdem Cod icis. Con tine t partem Iibrorum de
C iv ita le D e i.
Co<h x x x ix , alias l x v i i i , in-fo l. membranaceus, fo lio r. 590, char
a c te rib u s la lin is iis s imilib u s quos d a tM ab illo n iu s l ib r .v , de R e
d iplom atica , p . 5 6 9 , tab u l. x m , n. 4 . C o n tin e tE xp o sitio n em in
^ p isto la s b e a li P a u li, quae e x titu lo an tiqu o sancto A u gu s lin o tri-
b u ilu r , e x re c en tiss im e autem apposito Bedae p re sb y tero .
Cod. L v ii, alias x x x ix , in-fol. ma ximo , m em b ran a c eu s , folio r.
5 8 7 , ch a ra c te r ib u s longobardis x i saeculi. Con tine t Commentaria
in P sa lm o s e x S S . A u gu s lin o e t liie ro n ym o .
C od. Lx xx, alias lx iv , in-fo l. membranaceus , fo lio r. 168, characte
r ibu s longob ardis x i saeculi. C on tin e t V itam v e l O bilura san c ii
A u gu s t in i episcopi.
Cod. x e n i , alia s c l, in-fol. mem branaceu s , fo lio r. 522, ch a ra cte
r ibu s la t in is x i saeculi, ju x ta spe cimen quod e xh ib e tM a b illo n iu s
d e R e d iplom atica , p . 5 6 9 , tabul. I n i , n. 2. H a be t sorm onem sancii
A u gu s t in i, q u i in c ip it : Prolixa oralio , e tc .
C od. x c v i i , alia s l x x x v iii , in-fol. membranaceus, fo lio r. 275,
c h a ra c te r ib u s an liq u io r ib u s longob ardis saeculi x , an te m e d ium ,
q u i a c c ed u n t e liam ad franc icam, s eu m e ro v ing ianam s cripturam.
H a b e t in it ium tractatus s ancti A u gu s t in i episcopi in e o : Dixil
Jesus Pelro : Sequere me.
C o d . x c v in , alias c lx, in-fo l. membranaceus , fo lio r . 3 3 7 , character
ibu s longobardis x i saeculi, po st med ietatem . Habet Sermones
san c ii A u gu s t in i.
C o d . c ,a l i a s e e x i , in-fol. mem b ran a c eu s , folio r. 190, ch a ra c te r
ib u s longob ardis x i saeculi p rin c ip ian lis . Continet san c ii A u g u s t
ini Se rm one s.
Cod. c i , a lia s cx c ix , in-fol. membranaceus, fo lio r. 2 5 9 , ch a ra cter
ibu s longob ardis saeculi x i . Continet S e rm on em san c ii A u g
u st in i.
Cod. c u , alia s cx x , in-fol. m em b ra n a c eu s , fo lio r. 5 9 7 , charac-
3