SERMO IX.
De Evangelio'Lue. x v i i , 4 - Dinfitte, et dimittetur tibi.
E x Codice Ms. n . 1 70 , cu i titu la s : S . A u g u s t in i Ope-
ru/n T om . IX ; hunc e x se r ip s i ir ac tatù in ( ite en im
inscr ib itur in C o d ic e ) a li is ja m ed itis p e rm ix tum in
C od ice ilio contentis. A u g u s t in u s d e hoc ipso Lucce cap
itu lo a lia s locutus fue ra t a d mensam S . C y p r ia n i,
proesente Com ite B o n ifa c io , u t testatur sermo 1 14 .
E d it io n is M a u r inoe , post q u em locandus h ic noster
er it. C o lla tis autem in se h is d u ob us , un a eademque
m a n u s recognoscitur. H u n c in B iblio th e cis ed itis non
reperi. E lu cu b rà tum ve ro fuisse o p in o r post ann
um. 429. postquam d ivu s Prosper a d A u g u s t in um
scripserat de hccresi S em ipela gian o rum ja m in G a llia
g lisc en le, qua g ra tiam a d in it ium /id e i necessariam
in fic ia b a n lu r p r e sb it e r i Massilienses ; n a m , occasione
arrepta a laudibus D e i , s ib i ip s i q uoeslionem movet,
, num p r im iliæ fid e i s int a D e o P q u am e x Apo stolo ad
P h ilip p , c on firm â t. Coete rum egregias sane sermo est,
c o n lin etq u e m a x im i m om en ti doctrinas a d (id em , et
mores spectantes.
P ræ c ep tum saluberrimum au d iv im us desancto Evangelio
ut dimittamus fra t r i , qui in nos peccaverit. Ne suffi-
ciat hoc semel fecisse, sed quotiescumque peccaverit
dimittendum esse, si veniam postulabit ; hoc ergo ait :
« Si septies in die peccaverit in te, et septies in die con-
» versus fuerit ad te dicens : Poenitet me ; dimitte illi4-. »
Si septies in die intelligas, ergo quotiescumque ; solet
enim numerus septenarius pro universitate poni. Unde
est illud : « Septies cadet justus, et resurget2 ;» id est,
quotiescumque fuerit aliqua tr ib ula tio n c humiliatus, non
deseri tur, sed ab omnibus suis tribulationibus liberatur.
Inde etiam est illud : « Septies in die laudabo te8. » Hoc
est enim « Septies in die » quod est semper. Hoc ergo
« Septies in die » qu o d alibi dicitur : « Semper laus ejus
» in ore meo4. » Non enim laudes Domini lingua tan-
tummodo personamus, et quando tacemus non lauda-
mus. Piane in omnibus bonis cogitationibus nostris, in
omnibus actibus, et bonis moribus nostris illum lauda-
mus, a quo hæc nos accepisse gaudemus. Videmus enim
etiam Apostólos petere, ut augeatur eis fides5. Num-
quid primitias fidei ipsi sibi dederunt, et augmentum a
Domino petiverunt? Absit. Hoc ergo petierunt, ut qui
inchoavit ipse perficiat, secundum Apostolum : « Quo-
» niam qui in vobis opus bonum ccepit, perficiet usque
» in finem 6. » Et quod cantavimus modo (a) quid aliud
demonstrat, diarissimi : « Deduc me, Domine, inquit, in
» via tua,et ambulabo in ventate tua7. » Non ait : Adduc
me ad viam tuam; nam et hoc ipsefacit; sed non,
cum adduxerit, dimittat. Parum ergo est ad viam ad-
duxisse, nisi sequatur, in via deduxisse, et adpatriam
perduxisse. Cum ergo bona omnia habeamus a Deo, in
bonis omnibus öperibus nostris quando datorem bonorum
omnium cogitamus, Deum sine fide laudamus ; cum
autem Deum, si bene vivimus, sine fide laudamus, « Bene-
» dicamus Dominum in omni tempore, et semper laus
» ejus propter hoc in ore sit nostro8. » « Septies, inquit,
» in die laudabo te, » septenario numéro universitatem
significans. Ergo si septies in die fra ter tuus peccaverit in
te, et veniens dixerit : Poenitet me ; dimitte illi. Non tibi
sit tædium semper ignoscere poenitenti. Si non es debitor,
impune esses molestus exactor; cum vero debitor
habeas debitorem, et tu ejus sis debitor, qui non habet
debitum, vide quid facias ciim debitore tuo ; hoc enim
Deus facturus est cum suo. Audi, et time ; « Lætetur,
»inquit, cor meum, ut timeam nomen tuum9. » Si læ-
taris quando tibi dimittitur, time ut dimittas. Quantum
enim timere debeas, idem ipse Salvator ostendit propo-
nens servum illum in Evangelio, cum quo rationem Do-
minus fecit, et invenit eum debitorem centum millium ta-
lentorum ; « Jussit eum venumdari, et omnia quæ ha-
» bebat, et reddi10.» Ille provolutus adpedes Domini sui
orare coepit, ut acciperet dilatationem, et meruit remis-
sionem. 111e autem exiens a facie Domini sui, omnisibi
debito rclaxato, invenit etiam ipse debitorem suum con-
servum suum, qui eidebebat centum denarios, et obtorto
collo coepit trahere ad solutionem. Quando ei dimissum
est, lætatum est cor ejus; sed non sic ut timeret nomen
Domini Dei sui. Servus dicebat conservo qùod servus
dixerat Domino : « Patientiam babe in me, et reddam
» tibi. » At ille : Non : hodie reddis. Renuntiatum est pa-
trifamilias ; et quod nostis, non solum minatus est ei
quod deinceps non esset, remissurus (¿>), si debitorem
inveniret, sed totum quod relaxaverat, in caput ejus re-
plicavit, et reddere eumquidquid donaverat jussit. Quo-
modo ergo timendum est, fratres mei, si est in nobis
hdes, si credimus Evangelio, si mendacem Dominum non
putamus? Timeamus; observemus; caveâmus; dimittamus.
Quid enim perdis ex eo, quod dimittis ? Veniam
das, non pecuniam ; quanquam et in ipsa eroganda pecu-
nia, aridæ arbores non esse debetis. In eroganda pecu-
nia, indigenti tribuis ; in danda venia, peccanti ignoscis ;
utrumque Dominus videt, utrumque rémunérât, utrum-
que uno loco commendavit : « Dimittite,et dimittetur vo-
164. —' * Id . XXXIII, a,
9 Id . LXXXV, 11
— 5 Luc. xvir, 5. -
■ — 10 Maltli. xvir
6 Philip.
(a) E x tribus lectionibus
Liturgia positis eo die duas solum commemo- gustinus (amen ad moralem locum insinuandum deducit illatione legitims, el
r a t, secundam de Psal. 85.
i x .,te rtiam d e cap ite 1 7 .Luc., de quo sermo- tanquam in Evangelio positum re p u ta i; u nde eliam in Ser. 5. n. a . Edii
c iaa tu r; primara vero omisit, n i forte illis v verbis erbis:: v idemus etiam Apastólos Apostolos tionis tionis ex ex eadem eadem deductions deductione loouens loqueos dixit dixit :: «« Cavennt Caveant ne ne si si nnin quis
in illos
petere u t augeatur e is fid e s , innuere voluerit lectum fuissede Ep . ad P h ilip ., ». peccaverit, e t noluerint ipsi dimittere, non solum deinccps non illis di-
cu jusattulit testimonium. — (l>) Quamvis in Evangelio id non legatur, Au- .. mittatur, sed etiam omnia, qua: dimissa fuerant, replicentur. »
» bis, date et dabitur vobis1. » Tu autem nec ignoscis, tis de corde odium fratris. Maneantillic ista, ubi eris?
nec erogas : tenes iram, servas pecuniam. Observairam, Ira, indignatio, odium permanent; quid de te facit?
ubi non possis liberati per pecUniam : (a) « Non prode- Quid mah de te non facit? Audi Scripturam ; « Qui odit
» runt thesauri iniquis : » non est ista mea, sed divina » fratrem suum, homicida ests. » Ergo etsi septies in die
sententia. Noverunt qui lègerunt. Legi ut dicerem, ere- peccaverit in me, dimittam illi? Dimitte, Christus hoc
didi ut loquerer : « Non proderunt thesauri iniquis2. » dixit, veritas dixit cui cantasti : « Deduc me, Domine in
Videntur prodesse, sed non proderunt. Forte in præ- » via tua, et ambulabo in veritate tua. » Noli timere non
senti ? forte ; si tamen aliquid prosunt ; sed in die ilio non te decipit. Sed nulla, inquies, erit disciplina ; impunita
proderunt. Teneantur et non proderunt ; contemnantur erunt semper quæcumque peccata ; delectat enim sem-
et proderunt. Justitia tunc bene uteris si amaveris, quia per peccare, quando te ille qui peccat cogitai semper
si non amaveris, nonhabebisfortitudinem,temperantiam, ignoscere. Non est ita. Et disciplina vigilet, et benevo-
castitatem, charitatem. Aliis animi bonis bene uteris si lentia non dormitet. Quid enim pUtaS malum pro maj0
amaveris; pecunia tunc bene uteris, si non amaveris. te reddere, cum peccanti dederis disciplinant? Absit.
Postremo pecunia si amatur, in coelo servetur. Si timen- Bonum pro malo reddis, et tunc non bene facis si non
dum est ne amittatur, loco tutiore custodiatur. Neque dederis. Aliquando quidem etiam ipsa disciplina man-
enim in conservanda pecunia fidem tibi servai servus suetudine temperatur, data tamen est. Sed non aliud est
tuus, et fallit te Dominus tuus. Non eum dicentem au- eam negligentia extinguere , aliud mansuetudine tèmpe-
dis : « Thesaurizate vobis thesaurum in coelo? » Ecce rare? Vigilet disciplina, ignosce et cæde (c). Videteip-
non tibi præcepit perdere, sed migrare: «Thesaurizate sum Dominum, audite ipsum Dominum, cogitate cui
» vobis thesaurum in coelo, quo fur non accedit, neque quotidiani mendici dicimus : « Dimitte nobis debita nos-
» tinea corrumpit; ubi enim est thesaurus tuus, ibi et cor » tra 6. » Et tædia pateris quando tibi frater. assidue di-
» tuum8. » In terra thesaurizas, in terra cor ponis. Quid cit : Ignosce mihi poenitenti. Tu quoties hoc dicis Deo?
futurum est in terra cordi tuò? Tabescit, putrescit, ci- taces ab hac suppheatione in omni oratione. Numquid
nerescit. Sursum leva quod amas, et ibi ama, et noli vis ut dicat tibi Deus : Ecce heri ignovi, nudiustertius
putarehoc te recepturum esse quod ponis. Ponis enim ignovi, per tot dies ignovi, quoties adhuc ignosco? Non
mortalia, recipies immortalia ; ponis temporalia, reci- vis ut dicat tibi : Semper cum illis verbis venis, semper
pies æterna; ponis terrena, recipies ccelestia; postremo' dicis: «Dimitte nobis debita nostra : »semper pectus
erogas quod tibi dedit Dominus tuus, et mercedem acci- tundis, et tanquam ferrum durum non corrigis? Sed
pies ab ipso Domino tuo. Sed dices : Quomodo sum in quia egebamus de disciplina, numquid non dimittit no-
coelo positurus, per quas machinas cum auro, et argento bis Dominus Deus noster, quia ex fide dicimus : « Di-
meo sum ascensurus in coelum ? Quid quæris machinas? » mitte nohis debita nostra? » Et tamen quamvis dimit-
Migra (b). Laturarii tui pauperes sunt, et per contritio- tat nobis, quid de ilio dictum est? quid de ilio scriptum
nem mundi facti sunt laturarii. Postremo trajectitium fa- est ? « Quem enim diligit Deus corripit : » sed forte ver-
cis; hic das, et ibi accipis. Prorsus si hic dederis, ibi ac- bis ? « Flagellat autem omnem filium, quem recipit7. »
cipies, et cui dederis, ab ilio accipies. Non tibi modo Ne indigetur peccator filius flagellatus corripi, et ipse
veniat in mentem pannosus quisque mendicus ; sed ve- unicus sine peccato dignatus est flagellari. Ergo da dis-
niat in mentem, « Quando uni ex minimis meis fecistis, ciplinam, sed ex corde dimitte iram. Sic enim ait et ipse
» mihi fecistis4. » In paupere accipit, qui pauperem fe- Dominus, cum de ilio ageret debitore,cui replicavit omne
cit; a divite accipit, qui divitem fecit; quod enim dedit debitum, quod inhumanus fuerit in conservum : «Sic
inde accipit ; de suo das Christo, non de tuo. Quid enim » et vobis, inquit, faciet Pater vester coelesüs sinon
te jactas,-quia hic multa invenisti ? Recole qualis venisti. » dimiseritis unusquisque fratri suo de cordibus vestris 8. »
Cunctahic invenisti, et multis inventis si male uteris, su- Ubi Deus videt, ibi dimitte; inde noli perdere charità-
perbia tumuisti. Nonne de ventre matris nudus existi? tem;exerce salubrem severitatem; dilige et cæde; dihge
Da ergo, da, ne perdas quod habes. Si dederis, ibi in- et verbera. Aliquando enim blandiris et sævis. Quomodo
venturus es ; si non dederis, hic relicturus es : tamen de- blandiris et sævis? quia peccata non arguis, et illa pec-
deris non dederis , migraturus es. Sed aliquando, etsi cata interfectura sunt eum, quem perverse parcendo di-
nugatoriam et improbandam et respuendam ab auribus figis. Verbum tuum ahquando asperum, aliquando du-
fidehum, tamen habet ahquam excusationem avaritia no- rum; quod estlæsurum, attende, quid est facturum.
lens erogare pauperi ex eo quod abundat. Dicit enim Peccatum cor vastat, interiora demolitur, animam suf-
sibi : Si dedero, non habebo ; etmultum dando, egebo; focat, animam perdit : miserere, cæde. Construite vobis,
et postea requiram a quo et ipse accipiam ; debet mihi charissimi, ante oculos, ut planius intelhgatis, quod lo-
abundare non solum ad victum, et tegumentum, et do- quor, homines duos (d). Puerulus quilibet incautus vo-
mui meæ, et familiæ meæ, sed etiam propter bonos ca- lebat sedere ubi noverant in granfine latere serpentem.
sus, ut habeamquid calumniatoriimpendara, ut habeam Si sederei, morderetur, et moreretur. Noverant hoc ho-
unde redimam ; casibus plenas sunt res humanæ, debeo mines duo. Ait unus : Noli ibi sedere ; contemptus est.
mihi servare unde me possim liberare. Hæc dicis cum vis Ivìl sedere', ivit perire. Ait alter : Non vult iste nos au-
pecuniam servare. Quid dicturus es quando peccanti dire, corripiendus, tenendus, avellendus, colapho est
non vis dare veniam? Si pecuniam piget erogare indi- percutiendus, quidquid possumus faciamus ne hominem
genti, eroga veniam poenitenti. Quid perdis si dederis ? perdamus. Ait abus : Dimitte, noli ferire, noli offendere,
Novi quid perdas, novi quid amittas ; video, sed bono noli Ledere. Quis horum misericors ? Parcens, ut homo a
tuo amittis. Amittis iram, amittis indignationem, amit- serpente moriatur ; an sæviens, ut homo liberetur? Et sic
1 Lue. v i, 3 7 . — 2 Prov. x , a . — 3 Matlh. vi, a o , a i . — * Id .x x v , 4 0 . — 5 j 0an. v, i 5 — 6Mallh. vi, t a . — ’ Hebr. x ii, 6 . — « Mattk. x vm , 35.
(a) Vide juxta Sixli Senensis criticoni Augustini genus dicendi mix tini dum, quàm producta quidem digressione abruperat : hæc dicis cum v ù pecu-
quam plurima secum rapiens aliquando, quod lectorem, e t familiärem, niam servare, etc. — (¿) Vocem h anc la tu ra rii, e t aliam trajectitium
e t acutum, e t attenlum, e t bene memorera req u irit. (Bib lio t. Sane. Voc. solemnes Augustino fuisse deraoustraiit Maurici. Vide serm. 18. n . 4 . serm.
Aug. ) Etenim cum docuisset iram temperare quem eleemosyme liberare no n 38. n. 9. serm. 6 0 . n . 8. etc. — (c) En excursu alio abruptam periodimi,
posset, occasione data prius de usu divitiarum loqui autumavit, u t postea a ad quam red it p e r illa verba : sed quia agebamus de disciplina.— (d) Eam-
contrariis primant illain sententiam firmarci, résumons ab his verbis perio- dem fere similitudinem posuit serm. 8 a . n. 2. Edit.