deles in ignem geternum missurus. Et dixit hoc in Evangelio,
quomodo sit in fine judicaturus. Positurum se alios
ad dexteram; älios ad sinistram, et discreturuni omnes
gentes, sicut pastor separat oves ab hoedis; justos ad dex-
• teram futuros, impíos ad sinistram; justis se dicturum :
« Yenite, benedicti Patris mei, percipite regnum, quod
» vobis paratum est ab initio mundi. » Impiis autem et in-
fidelibus : «Itein ignem seternutn, quiparátus est dia-
» bolo et angelis ejus1 ! » Quid tibi ampbus potuit pro-
desse Judex, quam ut definitivam sententiam suam tibi
diceret, ne in illam possis incurrere? Fratres, oinnis qui
minatur, non vult ferire. Nam, si subitaret (a), et feri-
ret. Qui dicit: Observa; non vult invenire, quem feriat.
Homines sibi plagas conciliant, homines sibi poenas com-
parant, qui tandiu dicenti Deo : Obsérvate; nolunt
credere. Et quidem errantis pcena, quee hic est forte ab-
qua afilictio, et abquod flagellum, aut emendatorium,
aut proba torium est. Autenim emendatur quisque pro
peccatis suis, ne incidat in majores pcenas non emenda-
tus, aut probatur uniuscujusque fides, qua tolerantia,
aut qua patientia sub flagello patris permaneat, non mur-
murans de patre castigante, et gaudens ad blandientem,
sed ita gaudens ad blandientem, ut gratias agat et casti-
ganti, quia « Flagellat pmnem fibum, quem recipit2. »
Quanta Martyres passi sunt, quanta toleraverunt! Quas
catenas, quos squabores, quos carceres, quoscruciatus,
quas flammas, quas bestias, quas genera mortis! Calca-
verunt omnia. Yidebant enim aliquid spiritu, ut, quod
videbant corpore, non curarent. Erat in ilbs oculusfidei,
tendcbatur oculus in futura, contemnebant prasentia.
Cujus autem oculus de futuris extinctus est, expavescit
ad prasentia, et non pervenit ad futura.
Y. Est ergo fides, quas aedificatur in nobis. Modo,
quicumque non vult credere, quia natus est Christus de
Maria Yirgine, quia passus est, quia crucifixus est, cre-
dat Judaeis, quia fuit, et occisus est, credat Evangebo,
quia de Yirgine natus est, et resurrexit. Est enim, unde
credat. Et inimici Judaei non audent dicere : Non fiiit
Christus in gente nostra, aut: Non fuit iste bomo, nescio
quis, quem colunt Christiani. Fuit, dicunt, et parentes
nostri occideruntibum, et mortuus est, ut homo. Siea,
quae consecuta sunt mortem ipsius, invenimus dicta (A)
a Propbetis, quia in nomine ejus cursurus (e) erat totus
mundus, quia adoraturae ibum erant omnes gentes, et
omnes patriae gentium, quia omnes etiam reges sub ju-
gum ipsius mittendi erant, et videmus impleta post mortem
Christi, quae praedicta erant ante nativitatem Christi,
quomodo nos fallimus, si caetera credere nolumus, cum
videamus in nobis multa impleta? Nos enim ipsi, fratres,
non sob nos, qui hic sumus Christiani, nos totus mundus
sumus modo. Ante paucos annos non eramus, et mi-
rum est, quomodo factum sit, ut, quod per tot saecula
non erant, modo sint. Legimus illud in Prophetis. Ne
putemus casu evenisse, invenimus praedictum esse. Hinc
enim augetur fides nostra, bine aedificatur, bine confor-
tatur. Nemo est, qui dicat í Subito accidit. UndePEcce
hoc, quodnunquam fuit in terra. Nonnunquam in Scripturis
debitor in Ulis (d) Deus tenebatur, sed tempore suo
debitum redditurus. Unde autem debebat Deus ? An ab
abquo mutuum acceperat, qui omnibus omnia insuper
donat? Qui fecit, quibus donaret? Non enim vel ipsi homines,
quibus ahqua donarentur, erant. Pofest aliquis
«beere : Meritis meis Deus concessit baec bona? Puta,
1 M atlh. xxv, 34- 4 *. — a Heb r. x n , 6
(a) Id est : obmeret illico. Vox Afris familiaris, qua usus S. Gypriauus
Epist. S f . e t Pontius Diac. in ejus V ita . Tardius e t alii. — (¿) Puto : prend
id a , — (i:) Fortassis: in nomen ejus cursurus, vel crediturus pro cursurus.
concessit meritis tuis bona ista. Ut esses, cui concessit?
Qui non eras, quid tibi donavit? JJt esses gratis. Non
enim promeruerasibud, antequam èsses. Crede ei, quia
et cmtera gratis tibi donare dignàtiìs est, Habemus ergo
gratiam Dei, et tenebat Deum quodam modo debitorem
mundus totus. Imo non tenebat, quia cautionem, quam
fecerat, nesciebat. Promittendo se fecit debitorem, non
mutuum accipiendo. Namduobusmodis dicitur debitor :
Redde, quod accepisti, aut quod promisistL Quia, quod
promisit Deus, non polest dici : Redde ; nibil enim ab
homine accqpit, qui totum bomini dedit ; restat ut debitor
non sit, nisi quia polbceri dignatus est.
VI. Hasc pollici ta tio in Scripturis erat, bae Scripture
in una gente Judasa, qttam elégit nasci de carne servi sui,
fidelis sui, qui in illuni eredidit. Et quomodo gens illa
nata est? De Abraham sene, et de Sara sterili. Ut partu-
riretür, ut nasceretur ipse Isaac , unde venit gens Judaeo-
rum j miraculum fuit3. Nihil de membris suis senex
sperabat, nibil de sterilitaté conjugis suae optare atidebat.
Quodomnino non eomputabat, Deus illi obtulit, et offerenti
Deoeredidit, qui a Deo optare non aususest. Et
cum credidisset, et natus ei esset filius, de quo eredidit,
nascituram innumeram prolem, petiit Deus ipsum fibum
immolari sibi Tantte atitem fidei fuit Abraham, ut
non dubitaret immolare unicum, de quo acceperat pro-
missum. Numquid haesitavit, et dixit Deo : Domine, pro
magno mihi concessisti filium in senectute, pro magnis
votis, pro magna lsetitia, insperato mihi natus est filius.
Hunc exigis, ut occidam? Nonne melius erat, ut non
dares, quam ut datum auferres ? Non heec dixit, sed cre-
didit utile esse, qùidquid Deum videbat velie. Hsec est
fides, fratres. Certe Pauper ille in sinum Abralias subla-
tusest, et Dives ille ad tormenta inferorum. Ut sciatis
non in culpa esse divitias, Abraham dives erat, in cujus
sinu Lazarus requiescebat. Dives bic erat in terra : sicut
habemus docentem Scripturam. Habebat multum auri,
argenti, pecorum, familias. Dives erat, sed superbusnon
erat. Ut noveritis, quia in di vite sola torqüebatur superbia,
sola torquebantur vitia. Ipsa meruerant pcenam,
non substantia Dei. Substantia enim Dei bona cUicum-
que datum (e) fuerit. Sed bene utenti merces acquiritur,
male utenti poenaretribuitur. Attendite autem, quomodo
habebat Abraham divitias. Numquid filiis suis servabat?
Si ipsUm fibum jubente Deo obtuht, divitias quomodo
contempsit?
VII. Ergo baec Scriptura, ubi se Deus prómitlendo
fecerat debitorem, latebat apud Judaeos. Yenit Dominus
noster Jesus Christus, secundum ipsam Scripturam
natus, quia secundum ipsam redditus(/). Secundum ipsam
Scripturam passus, quia in ipsa praenuntiatus passurus.
Secundum ipsam Scripturam resurgens, quia in ipsa praenuntiatus
reurrecturus. Secundum ipsam Scripturam
ascendens in coelum, quia in ipsa praenuntiatus ascen-
surus. Posteaquam ascendit ignoratus a Judaeis, coepit
mittere Apostolos suos ad gentes, et quodam modo excitare
dormientes, et dicere : Surgite, recipite debitum, quod
ohm vobis promissum est ! Quis est, qui excitat credito-
rem suttm, et offert ilb quod debet? Non enim gentes,
quia debitorem habebant Deum , surrexerunt. Vocatae
sunt, in Scripturam ^intendere coeperunt, et'ibi invenire,
quia, quod accipiebant, jam ohm ipsis promissum erat.
Acceperunt Christum promissum, et exhibitum, acce-
perunt gratiam Dei, Spiritum sanctum promissum, et
. — 3 Geo. xv ii et x x i.^ ^ 4 Id. xxn.
— (d) Aut redundat : in illis, aut subintelliguntur prsedicta, vel promissa.—
(e) Lego : data. — (f) Portasse legendum : promissus.
exhibitum, acceperunt ipsam Ecclesiam per omnes gen- didit. Passus, crucifixus, resurrexit. Passio ipsius prates,
dispersam, promissam, et exhibitam. Idola, quas mium nostrum est. Sanguis ipsius redemptio nostra est.
cólébant gentes, promiserat Deus se' eversurum. Legitur Ascendit in ccelum, sicut promiserat. Et hoc reddidit,
in Scripturis;-ibi illud invenis1. Yidetis quemadmo- Misit Evangebum per omnes terras. Ideo quatuor Evan-
dum hoc temporibus nostris fecit Deus, quod ante tot geba esse voluit, ut significaretur quaternario numero to-
mibià anriorum promisit. Etenim converterant se homi- tusorbis terrarum, ab Oriente et Occidente, ab Aquilone
nes ab eo, a quo facti erant, ad illud, quod ipsi fecerant. et Meridiano. Ideo duodecim Discipulos babere voluit,
Et cum sit semper melior, qui facit, quam illud, quod ut terni quodam modo per quatuor distributi videantur,
facit, ideo melior est Deus non solum homine, qüem fe- quia in Trinitate vocatus est mundus, in Patre, et Fi-
cit, sed omnibus Angelis, Virtutibus, Potestatibus, Se- lio, et Spiritu sancto. Reddidit hoc. Misit Evangebum,
dibus, Tbronis, Dominationibus, quia omnia ipse con- sicut prasdixit. « Quam speciosi pedes evangelizantium
didit2, ut sit inferi us, quidquid facit homo, quam est »eorum, qui annuntiantpacem,evangebzantium bona6! »
ipse homo. Ad tantam dementiam ducti erant homines, Sicut pradixit : « Non sunt sermones, neque verba,
ut adorarent idol um , qui damnare deberent. Si adora- » quorum non audiantur voces eorum. Per omnem terreni
fabrum, qui fecerat idolum, manifestum est, fratres, :» ram exivit sonuseórum, et in fines orbis terra verba
quia faber mebor, quam idolum, quod fecit. Et cum » eorum7. » Quomodo dixit, sic misit. Evangebum per
detestandi essent homines, si làbrum adorarent, ipsum omnes terras scribitur. Etiam Ecclesia persecutionem
idolum adorant, quod factum est a fabro. Detestandi primo passa est. Reddidit, quia et Martyres promiserat.
essent adorandofabrum, sed meliores essent, quam qui Recita cautionem: « Pretiosa in conspectu Domini mors
adorant idolum. Si ergo damnantur mebores, quomodo »justorum ejus8. » Reddidit etiam Martyres, quia et
piango pejores? Si vero adoràntem fabrum damnaudum ipsos promiserat. Quid postea reddendum erat? « Ado-
ésse dixi, qui dimittit fabrum, et adorat idolum , qui uti- » rabunt in conspectu ejus omnes reges terra9. » Credi-
que meborem dimisit, ad inferiorem se contubt, quo- derunt et reges , qui primo persequendo Martyres fece-
modo damnandus est? Sed quem meborem primo dimisit? rant. Yidemus ergo et modo reges credidisse. Reddidit
Deum a quo ipse factus est. Imaginem Dei quaerit. In se etiam, quod promiserat , ut jubentibus regibus idola
habet. Non enim potuit faCere faber imaginem Dei, sed frangerentur, quibus primo jubentibus Christiani occi-
Deus potuit facere imaginem sibi. Non fecit autem aliud debantur. Abstulit etiam idola, quia promiserat : « Et in
tibi, sed te ipsum fecit ad imaginem suam. Adorando au- » idolis nationum non erit respectus10. » Cum tanta ergo
tem imaginem hominis, quam fecit faber, conteris imagi- reddiderit , fratres, quare non illi credimus? Minus ido-
nem Dei, quam tibi impressit Deus. Ideo, cum te vocat, neus debitor est Deus ? Si omnino nihil adhuc nobis red-
ut redeas reddere lihi vult illam imaginem, qua tu ipse didisset, idoneum debitorem tenebamus, qui fecit coelum
cupiditate terrena quodam modo confricando perdidisti, et terram. Non enim pauper futurus erat, ut non habe-
et obsoletasti («). ret, unde redderet, aut falbt, cum ipse sit Veritas, aut
VIII Inde est, fratres, quod imaginem suam a nobis tanta potestas est Deus, cui possit succedi, ut non ha-
quserit Deus. Hoccommemorat Judasos illos, quando ibi beat tempus reddendi ?
obtuleruntnummum. Primo enim tentare illumvoluerunt, X. Justumcst, fratres, ut creda tur Deo, antequam
cum dicerent : «Domine, freet tributum dare Cecsari3 ? » abquid reddal, quia utilibet mentiri non potest, fallere
ut si diceret ille : Licet ; calumniarentur ilb, quia in ma- non potest. Deus est. Sic ibi crediderunt Patres nostri,
ledicto vellet esse Israel, quem volebat esse tributarium, Abraham sic ilb eredidit. Ecce vere laudanda fides, et
ut subjugatus esset Regi, ut daret tributa. Si autem di- pradicanda. Nihil ab ilio acceperat, et eredidit pròmit-
ceret : NonRéet reddere tributa ; calumniarentur ibi, quia tenti. Nos nondum credimus, qui tanta jam accepimus.
contra Cgesarem praciperet, et auctor esset, ut non red- Numquid poterai ilb dicere Abraham : Credam, quia il-
derent tributum suum, quod debebant, quia subjugati lud mihi promisisti, et reddidisti ? A primo jussu credi-
erant. Yidit tentantes, tanquam veritas falsitatem, et con- dit, nihil tale aliud acceperat. « Exi de terra tua, dictum
vicit breviter mendacium ex ore mentientium. Non enim » est ibi, et de cognatione tua, et vade in terram, quam
dixit inibos sententiam, ex ore suo, sed fecit, ut ibi in » tibi dabo11. » Et eredidit statim, et non dedit ibi ipsam
se dicerent sententiam, quia scriptum est : « Ex ore tuo terram, sed semini ibius ibam servavit, et semini ipsius
» justificaberis, et ex ore tuo damnaberis *. Quid me, in- promisit quid? «In semine tuo benedicentur omnes
¿ quit, lentatis? Hypocrites, ostendite mihinummum. » » gentes12. » Semen ipsius Christus, quia de Abraham
Ostenderunt. «Cujus, ait, habet imaginem , et inscrip- Isaac, de Isaac Jacob, de Jacob duodecim, de duodecim
» tionem? Responderunt: « Csesaris. .*> Et ilìe: « Reddite populus Judeeorum, de populo Judasorum Virgo Maria,
» ergo Csesari, qiiod Ctesaris est, et Deo, quod Dei est5. » de Yirgine Maria Dominus noster Jesus Christus. Et fac-
SicUt Ceesar queerit imaginem suam in nummo tuo, sic tus est semen Abraham Dominus noster Jesus Christus,
quserit Deus imaginem suam in animo tuo. Redde Cse- et quod promissum erat Abrahas , invenimus impletnm
sari, ait, qute Cmsaris surit. Quid a te quierit Csesar? in nobis. « In semine tuo, inquit, benedicentur omnes
Imaginem suam. Quid a te quaerit Deus? Imaginem » gentes. » Credidit hoc, antequam abquid vidisset.
sUam. Sed Caesaris in nummo est, Dei imago in te est. Si Credidit, et non vidit quod promittebatur. Nos autem
quando nummum perdis,plangis quia imaginem Caesaris videmus quod ibi promissum est. Et quidquid bb pro-
perdidisti. Quando adoras idolum, non plangis, quia in- mittebatur, futurum erat. Quid enim nondum reddidit
juriam facis in te imagini Dei ? Heus ? Labores in sseculo isto futuros denuntiavit, et
IX. Tenete ergo, fratres, polbcitationem Domini Dei sanctos suos, etfìdeles suos futuros in laboribus, et fruc-
nostri, etiiumerate jam ex ibo numero pobicitationum tum abaturos cum tolerantia13. Pranuntiavit, et vide-
suarum, qianta reddidit. Christus nondum erat natus. mus. Ipsis laboribus atterimur. Qui nondum labores
In Scriptura erat promissus. Reddidit ibum. Natus est. pranuntiati sunt? Neque enim putetis, fratres, quia,
Nondum erat passus, nondum resurrexerat. Et hoc red- quod videtis atteri res humanas modo, non est scriptum
1 Isai li, 18. Ezecli. vi, 6 , e t Mich, i , 7. — 2 Bphes. 1, 2 1 , e t Coloss. 1, 16. — 3 Matth. x x n , 17. — * Id . x it, 37 .— 5 M a tth .x x u , 1 8 -2 1 . —
« Rom. x , i 5.— » Psal. x v iii, 4 , 5. - 3 Id. cxv, Id . ix x i, 1 1 . - 10 Sap. x iv , 1 . - « Gen. xii, 1 . - . « Gen. x x ii, 18. - « Lue. v m , iS .
(a) Ila Tertullianus Auguslini « a rp t«™ Apolog. c. 5. obsoietant. Scorp. c. 6 . obsoletassent.