S. AUGUST1NI EPISCOPI
» mine finem meum. » Finis est, fratres, ubi tendimus, » ori meo custodiam, dum consistit peccator adversum
ubi permansuri sumus. Quod exivimus de domibus nos-
tris, finis nobis fuit ad Ecclesiam veniendi. Ergo iter
nostrum hic finitum est. Hinc iterum unusquisque ad
domum suam finem babet redeundi. Ibi finit, ubi ten-
debat. Modo ergo in bac peregrinatione constituti finem
habcmus, ubi tendimus. Ubi ergo tendimus? Ad patriam
nostram. Quæ est patria nostra ? Jerusalem mater pio-
rum, mater vivorum. Illic tendimus. Finis noster ipse
est. Et quia viam nesciebamus. Ipse civis civitatis ipsius
fecit se viam. Nesciebamus, qua ire. Anfractus, nescio
qui, spinosi, lapidosi, omnino graves crant in via. Des-#
cendit bue ipse primus, qui est ibi principalis, descendit
quærens cives civitatis illius. Aberravimus enim, et,
cum simus cives Jerusalem, facti sumus cives Babylo-
niæ, facti sumus filii confusionis ; Babylonia enim con-
» me. » Quæ sunt verbaPauh, fratres. « Quis nos sepa-
» rabit a chantage Cbristi? » Finem attende. « Quis me
» separabît a ebaritate Christi? Tribulatio , an pressura,
» an persecutio, an nuditas, an periculum7?» 0 aman-
tem, o ferventem, o currentem, o pervenientem Yirum !
Quid patiebatur h&c anima, quomodo fervebat, quo-
modo docebat. « Quis me separabit a chgritate Cbristi ?
» Angustia ? » et caetera usque : « An gladius ? » Quid pas-
sus est iste. Et ne ahquis putaret, quia inde superbiebat,
ait : « Fratres, arbitrar me non apprehendisse8. »
XI. Hoc ut quid : « Notum mihi fac, Domine, finem
» meum, et humerum dierum .meorum, qui sit : » Quantum
hic habeo vivere. Ut quid tibi, scire diem? «Ut
» sciam, quid desit milii : » Quid desit, sed ad æternita-
tem. Modo attende Paulum. Post tantos labores dinumefusio
est. Descendit bue quærens cives suos, et factus est ratos adhud «Me, ait, non arbitrer apprehendisse.»
civis noster. Non noveramus civitatem istam, provmciam
istam non noveramus. Sed, quia nos ad illam non veni-
mus, descendit bac ad cives suos, et factus est ipse civis,
non conscntiendo, sed suscipiendo. Descendit bue. Quo-
Audi dicentem î « Quid desit mihi. » Nemo ergo dicat :
Jam in ul tum jejunavi, multum laboravi, multum^do-
navi. Jam omnia præcepta Dei feci. Heri feci, bodie
feci, et adhuc hodie erit, si ahquando fecisti. Heri semmodo
descendit? In forma servi. Ambulavit bic inter nos per hodie babet. Ad crastinum si veneris, bodie habebit,
Deus Homo. Si enim tantummodo Homo fuisset, ad
Deum non perduxisset. Si tantummodo Deus fuisset, ho-
minibus conjunctus non fuisset. Suscepit nobiscum con-
ditionis æqualitatem, habens cum Patre Divinitatem.
Suscepit nobiscum temporahtatem, babens cum Patre
æternitatem. Hic nobiscum æqualis, ibi Patri æqualis.
Descendit bue civis noster, et ait : Quid hic facitis? Cives
Jérusalem ! Imago et similitudo Dei non est erecta,
nisi in Jérusalem. Statuæ Dei in bac vita non ponuntur.
Laboremus, redeamus ! Qua redimus ? Ecce substeiHo
me vobis, fio vobis via, ero vobis finis. Imitemini me !
« Notum mihi fac, Domine , finem meum ! » Ipsum cre-
dimus, qui est finis noster.
X. Deus Pater nunc loquitur. Ego dico tibi, o Anima
, quam ego feci, o Homo, quem ego feci, ego dico
tibi : Finieras. Quid finieras? Perieras. Misi tibi, qui te
quæsisset; misi tibi, qui tecum ambularet ; misi tibi, qui
ignovisset. Inde ambulavit pedibus, ignovit manibus.
Inde, quando post resurrectionem ascendit, manus,
latus, et pedes ostendit : manus, undeindulgentiam de-
dit peccatorum ; pedes, quibus pacem annuntiavit de-
sertorum ; latus , unde cucurrit pretium redemptorum.
« Finis ergo legis Cbristus ad justitiam omni credenti1.
» Notum mihi fac, Domine, finem meum. » Jam factus
est tibi notus finis tuus. Quomodo tibi notus factus est?
Finis tuus pauper fuit, finis tuus humilis fuit, finis tuus
alapis cæsus est, finis tuus sputis obbtus est, adversus
finem tuum falsum tes timoni um dictum est. « Posui ori
» meo custodiam, dum consisti t peccator adversum me. »
Ipse factus est tibi via. « Qui dicit se in Cbristo manere,
» debet, quomodo file ambulavit, et ipse ambulare2. »
Est via. Modo ambulemus, non timeamus, ne aberre-
mus. Foris a via non ambulemus ; dictum est enim :
« Circa viam scandala posuerunt mihi, et circa viam
» muscipulam (a) posuerunt mihi3. » Et ecce illam mise-
ricordi am. Ne in muscipulam incidisses, ipsam miseri-
cordiam habes viam. « Notum mihi fac, Dòmine, finem
»meum.» Ecce habes finem.. Chris tu ni redemptorem
imitamini. « Imi ta tores mei estote, sicut et ego Christi4. »
Paulus quomodo imitatus est Christum? Attendite, quid
dixit. « Infame, et siti, in fragore et nuditate, » et caetera
usque : « Quis scandahzatur, et ego non uror5? Fac-
» tus sum omnia omnibus, ut omneslucrifacerem6. Posui
et ad annos decem si veneris, bodie erit. Semper tu bodie
die : w Quid desit mihi. » Si enim Paulus in tantis
labo ribus miles ccelestis, si enim file post tantam exerci-
tationem, et post tantas revelationes, raptus usque in
tertium coelum, et audivit ineffabfiia verba, et tarnen,
ne in reveìationibus extolleretur, accepit stimulum car-
nis, qui illum bumibaret, quis est, qui dicere valeat :
Sufficit? Inde ergo « Notum fac mihi, Domine, finem
» meum. » Et ecce habes ante te Christum finem. Non
babes jam, quodquæras. Cum jam credidisfi, jam agnovisti.
Sed non in fide tantum res est, sed in fide, et
opere. Utrumque necessarium est. Nam et « Dæmones
» credunt (audistis Apostolum) et contremiscunt9; » non
autem prodest ilhs, quia credunt. Parum est fides sola,
nisi et opera conjungantur. « Fides, quæ per clilectionem
» operatur10, » ait Apostolus; « Notum fac mihi, Domine,
» finem meum, et numerum dierum meorum, qui sit. »
Istud non dicitur, quia, si unusquisque nostrum sciret,
quando moreretur, decemeret sibi. verbi gratia^ ut bene
viveret. Inde ipse Magister volens nos sollicitos fieri in-
terrogatur de die, et hora, et dicit : « De- die fila, et
» hora nemo seit. » Nolebat enim, ut fili scirent. Inde
dixit : « Neque Filius11. » Hoc est: non vobis expedit,ut
sciatis ; eritis enim négligentes, non solliciti. Eo magis
bene vivetis, cum solliciti fueritis, non, quia nesció
diem, nain « Omnia, quæ habet Pater, mea sunt12. No-
» turn mihi fac, Domine, finem meum , et numerum die-
» rum meorum, qui sit. » Notum fac mihi istud, ut
semper sim sollicitus, quia nescio, quando veniet fu r,
ut noverim, « Quid desit mihi. »
XII. Ibi ergo, fratres, simus cauti, utnoverimus,
quid desit nobis. Tentatio-Christianorum probatio Chris-
tianorum est. Nam qui tentatur, ostenditur fib, quid fili
desit. Duæ res sunt. Aut ostenditur fib , quid habeat,
aut ostenditur fib, quid desit. Tentatus est Abraham,
non, ut ostènderetur fib, quid file habuisset, sed, ut
ostenderetur nobis, quid imitarcmur. Tentatus est autem
in filio. Quæ fila tentatio fuit? Optavit fibum in aetate
provecta, de quo jam desperabatur. Tamen, dum pro-
missionem Dei audivit, non hæsitavit omnino, credidit,
accepit; meruit, suscepit. Natus est, nutritus est, in
ætatem perductus est, lactatus (a) est, et dictum est ei :
« In semine tuo benedicentur omnes gentes13. » Noverai
1 Rom. x , 4;,^ r 2 i Jo an , ir, 6 .— 3 Psal. cxxxix, 6 . — 4 Philip, ih , 17. — 5 a Cor. x t, » 7 -2 9 . — ® ;
— ® Ja co b , ir , i g .— IP Galat. v, 6 .— n Marc, x u i, 3a . — Jo an , xvi,
Cor. ix . 9 2 .—
i5. — 13 Gen. :
2 R om .v in , 35.— 8 Philip.
(a ) Quod H eb ra» /UEH e t Grseco nay ii, Au g u rin o e t hic, e t Enarrai. I I . in Ps. X X X . v. 5. Muscipula est. — (b) Rescribo fidentcr : ablactólas. —
file, in quo semine. Habcmus enim testimonium in Evan-
gebo. « Abraham concupivit diem meum, ait, videre ;
» et vidit,' et gavisus est1. » Noverat ergo. Post fila autem
omnia, quas crediderat, audivit a Dco : Abraham,
offer mihi fibum tuum sacrificiùm. Tentatus est2, Quare?
Non noverat Deus fidem ipsius ? Sed proptér nos haec
ostendere dignatus est. Nobis enim dicitur : Offer mihi
sacrificiùm saccebi (a) tui ; et dubitamus. Quod sacrifi-
cium? « Date eleemosynam, et ecce vobis munda sunt
» omnia3. » Et iterum : « Misericordiam volo, quam sa-
» crificium4. » Da abquid de saccello tuo, dicitur tibi, et
bgas. Quid si tibi juberetur de fiho tuo ? Ecce de sac-
cebo tuo sic dubitas, de fifio tuo quid fecisses? « Ut
» sciam, quid desit mihi. » Dicturus sum non sine dolore
et pudore. Pleraeque foeminae forte volunt Deo servire
, et si audaccs fuerint, dicunt parentibus : Dimitte
me. Yirgo Dei volo esse, aut servus Dei volo esse ; et
audiunt : Nec salva sis, nec salvus sis. Yere non facies,
quod vis. Quod ego volo, hoc facies. Quid si diceretiir
tibi : Occide? Yivis, vita seterna promittitur tibi, ante
te est, et resistis, et dubitas, et oppugnas? Certe Chris-
tianus es. Quare? Domne (¿)? Quia Christianus sum,
ideo non debeo habere nepotes? Debes habere nepotes?
Scis, quantum tibi* deest. Quod heri jejunasti? Canta,
quod iste dixit : « Notum fac mihi, Domine, finem
» meum, et numerum dierum meorum, qui seit, ut sciam,
» quid desit mihi. » Prsestet enim Deus, et misericordia
ipsius, utquotidie agitemur, auttentemur, aut probe-
mur, aut exerceamur, aut (c) proficiamus. « Tribulatio
»patientiam operatur, patientia probationem, probatio
» spem, spes vero non confundit5. »
gruere, admonetnos, quod modocantavimus. «Exultate,
» justi, in Domino, Rectos decet laudatio7. » Si enim rectos
XIII. Ergo, fratres mei, optemus quotidie scire, qui
simus, ne, cum securi sumus, póstea veniat dies, et
niliil inveniatur de eo, quod putabamus, et dicatùr nobis
: « In inferno quis confitebitur tibi6 ? » Ergo, fratres
mei, demus operam quotidie proficiendi in Deum, non
parcendo rebus caducis, quas hic sumus dimissuri. At-
tendamus Abrahse fidem, quia et ipse pater noster fuit,
imitemur devotionem, imi lemur fidem. Si in fihis nos-
tris tentati fuerimus, non timeamus; si in saccello, non
terreamur; si infirmitatibus corporis nostri abquid fuerit
ingestum, spem nostram in Deum collocemus. Christiani
sumus, peregrini sumus. Nemo terreatur, patria hic non
est. Qui hic vult habere patriam , et istam perdet, et
ad illam non veniet. Ut boni fihi ad patriam tendamus,
ut cursus noster approbetur, et perducatur. Conversi ad
Dominum > etc.
SERMO XXI.
De verbis Psalmi xxxii, vers. 1. Exultate, Justì, in
Domina, etc. (d).
SYNOPSIS.
I . Quos deceat Laus Dei. I I . Non judicandum de Deo e
temporali Impiorum felicitate. I I I . Deus a K c c t is corde etiam
in adversis laudatur. IV . Castigatio divina paterna est. Y . IJsus
facit divitias bonas, aut malas. Y I . Exemplum Job Christianis
proponi tur; V I I . Rectitudo cordis Job in omni tentatione.
V i l i . Dei consiliaadoranda, non discutienda. IX . Implorandus
tamen in adversis;.
I. In Dei laude gaudere, et laudi Dei vivendo con-
* Jo an . v n i , 56. — 2 Gen. x x n .— 3 Lue. x i, 4i$É|} * Matti». ix , i 3, e t x
— ® Eccli. x v , 9 . — 10 Psal. r.xxit, i -3
(a) U t supra S en a . P I I . » . 3. uhi vide notam 6 , p . i6 g . — (b) Non inusitata
S. Doctori com peli alio. — (e) Fortassis : ut. — (</) Iu Codice fo l . 71.
p . 2. inscriptus : S en n o sanciim Angustiai ep. De Divite, e t Lazaro. Ex hac,
decet, pravos non decet. Qui autem recti, ipsi etiam
justi sunt, quibus dicitur, ut exultent in Domino ; ipsos
enim decet laudatio. Qui autem pravi, nisi peccatores et
iniqui, qui in Domino exultare non possunt, quoniam
non eos decet laudatio. Merito dicitur in aho Psalmo :
« Peccatori autem dixit Deus : Ut quid tu enarras justi—
» tiasmeas, et assumis testamentum meum per os tuum8? »
« Quoniam rectos decet laudatio, » et utique justifications
Domini, et testamentum Domini ibi est, ubi laus
Domini. Merito et abbi dicitur : « Non est speciosa laus
» in ore peccatoris9. » Ubi enim non decet, speciosa non
est, et ubi speciosa est, ibi decet.
II.- Qui sint tamen redti viri proprie, utquisque agnos-
cat, utrum in ore suo speciosa sit laus Dei, quærentes
Scripturas invenimus hoc modo. Psalmus quidam dicit :
« Quam bonus Deus Israel rectis corde. » Et sequitur :
« Mei auteni pene commoti sunt pedes -, quìa zelavi in
» peccatoribus pacem peccatorum intuens10. » Confitetur
iste non quidem avei'sionem, et casum suum, sed tamen
periculum. Non enim se cecidisse dicit, sed pedes suos
nutasse, ut caderet. Hoc enim ait : « Quam bonus Deus
» Israël rectis corde. Mei autem pene commoti sunt pe-
» des. »-Cum autem se per hoc | quod est aversus, dis—
cemit a rectis corde, confitetur se ahquando non fuissc
rectum corde, et ideo pene commotos pedes suos. « Bo-
» nus ergo, inquit, Deus Israël rectis corde ; » mihi autem
abquando bonus non èst visus, quia non eram rectus
corde. Non est antem ausus. dicére : Non e6t mihi Deus
visus bonus ; sed tamen hoc dixit. Cum enim ait : «Bo-
» nus Deus Israel rectis corde; mei autem pene corninoti
» sunt pedes, » ostendit, quia propterca moti sunt pedes,
quia non ei videbatur bonus. Unde autem non ei visus est
bonus Deus? « Paulominus effusi sunt gressus mei. Pau-
»•lominus » quid est? « Pene effusi sUnt. » Unde? «Quia
» zelavi in peccatoribus .pacem peccatorum intuens. »
Attendi, inquit, peccatores non colentes Deum, bias*
phemantes Deum, irritantes Deum. Vidi, quod abundent
pace, abundent feheitate, et visum est mihi, quod non
recte judicet Deus blasphematoribus suis donans feheita-
tem. Hoc ergo cumintueretur, id est, feheitatem maio-
rum , dixit nutasse pedes suos, ut non ei videretur
bonus Deus. Sed, quia postea cognovit, sicut in ipso
Psalmo dicit î « Suscepi, ut cognosceram, » et addidit :
« Hoc labor est ante me ; » quare sint iniqui febees,
« Hoc labor èst ante me, ait, donee introeam in sanc-
» tuariumDei, etintelbgam in novissima eorum11; » quia,
quibus modo iniquis ad tempus datttr febeitas, servatur
in novissimo pcena sempiterna. Hoc ctìm cognovisset,
factus est rectus corde, et coepit laudare Deum in omnibus
, et in laboribus piorum, et in ipsis feheitatibus impiorum,
attendais Deum justum esse retributorem in
novissimis , nunc vero dare quibusdam temporalem feh-
citatem, quibus servat in extremo sempiternam infèhci-
tatem, et quosdam pios exercera in præsenti infebcitate,
quibus rursus servat æternam fèbeitatem , et oportere ,
ut mutentUr vices j tanquam Divitis ilbus, « Qui cpula-
» batur quotidie splendide12, » et Pauperis ilbus ulcerosi
jacentis ad januam Divitis, et de micis, quæ cadebant
de mensa Divitis, saturari concupiscentis. Cum autem
mortui essent ambo, file in poena in inferao esse coepit ;
ibe in sinu Àbrahæ requievit, et cum indignum videre- (
tur Diviti, et vellet sibi de modico digito Lazari stillari
11, 7 . — 5 Rom. v, 3. — 6 Psal. v i , 6 . — 3 Id . xxxn, r. — 8 U . » « 1 16
. — 11 Ih id . 16, 17. — 12 Luc. xvi, 19.
e t Jo b i Historia contendit Noster, Virtim rectum nec propter Impiorum feti -
citalcm, nec p ro p ter calamitales Jusforum a laudando Deo desistere debere.
Locus bujus Sermonis in Edilione post Sermonem X P .