% i i)
lì 1
Ë l l i i
11
» sins quis cnarrabit1? » Video exemplum tantæ humilia autem Christijpercmptio timoris. Non timeamus mori,
tatis in Rege tantæ potestatis. Nam is(e sicut agnus coram Mortuus est Christus pro nobis. Cum spe vitae æternæ
tondente non aperiens os suum ipse est « Leo de tribu moriamur. Resuryexit Christus, ut resurgamus. Habe-
» Juda2. » Quis est iste agnus et leo? Mortem pertulit, mus in morte et resurrectione ejus opus indicium, præ-
ut agnus ; consumpsit, ut leo. Quis est iste agnus et leo 3 mium promissum. Opus indictum passio, præmium pro-
Mitis et fortis, amabilis et terribilis, innocens et potens, missum resurrectio. Opus hoc Martyres impleverunt;
tacens judieatus, fremens judicaturus. Quis est iste agnus nos impleamus pietate, èi non possum us passione. Non
et leo? In passione agnus, in resurrectione leo, an potius etim omnibus contingit pati pro Christo, et mori pro
et in passione pgnus et leo, et in resurrectione agnus et Christo. Tamen ipsuni mori omnibus contingit. Felices,
leo ? Agnum in passione videamus. Modo jam dictus est. qviibus pro Christo factum est, quod necesse erat, ut fie-
« Sicut agnus coram tondente se fuit sine voce, sic non ret ! Nécessitas enim erat mori, sed non erat nécessitas
» aperuit os suum. » Lconcm in passione videamus. Jacob pro Christo mori. Omnibus ventura est mors, sed non
dixit : « Ascendisti recùmbens, dormisti sicut leo3. » omnibus pro Christo mors, Quibus con ligi t pro Christo
Agnum in resurrectione videamus. Apocalypsis, cum de mori, quodam modo illud , quod; eis crogatum fuerat,
gloria sempiterna virginum loqueretur : « Sequuntur, rcddiderunt. Erogaverat eis Dominus, ut morerctur pro
» inquit, Agnum, quocumque ierit4, » Leonem in resur- illis ; reddiderunt illi mqriendo pro iÜQ. Sed unde red de-
rectione videamus. Eadem Apocalypsis dicit, quod supra ret miser egenus, si non dedisset felix Dominus? Itaquc
jam posui. « Vicit leo de tribu Juda aperire librum5. » quod erogaverat Martyribus Christus , dedit eis, undc
Quare agnus in passione? Quia mortem sine iniquitatc redderent Christo. Vox enim Martyrum est : « Nisi quia
suscepit. Quare leo in passióne? Quia mortem occisus »Dominus erat in nobis, fortasse vivos absorbuissent
occidit. Quare agnus in resurrectione ? Quia sempiterna »nos9. » Pcrsecutores, inquit, « Fortasse yivoS absor-
est illi innocentia. Quare leo in resurrectione? Quia » buissent nos. » Quid est « Vivos? » Scientes, quia male
sempiterna est illi potentia. Quis est iste agnus et leo ? faceremus j si Christum negaremus, tamen tam magnum
Quomodo quæris, quisnam sit? Si autem , quid erat? malum « Yivi, » id est, scientes faceremus, et sic « Ab-
« In principio erat Verbum. » S i, ubi erat ? « Et Verbum » sorbuissent nos vivos, » non mortuos. Quid est, « Vi-
»erat apud Deum. » Si, quale Verbum erat? «EtDeus »vos? » Scientes, non nesçientes. Rt qua virtute non
» erat Verbum. » S i, quantæ potentiae sit? « Omnia per fecerunt, quod à persecutoribus facere cogebantur ? Ipsi
»ipsumfacta sunt. » Si, et ipse quid factus est? «Et interrogentur, ipsi dicant. Ecce respondent : «Nisi quia
» Verbum caro factum est6. » Si, quemadmodum vel de » Dominiis erat in nobis. » Ergo ipse dedit, quod ei red-
patre sine matre, vel de matre sine patre natus sit? deretur. Gratias illi. Dives est. Et quod de ilio scriptum
« Generationem ejus quis enarrabit? » Ab altero genilus, est ; « Pauper factus est, ut nos divites faceret10, » pau-
gignenti coætemus. Verbum permanens caro factum est. pertate ejus ditati, vulneribus ejus sanati, humilitate
Omnium temporum creator, opportuno tempore creatus. ejus exaitati, morte ejus vivificati (¿).
Præda mortis, prædator mortis. Deformis positione præ 11. Dicebat Martyr: « Quid retribuam Domino pro
filiis hominum, in firmi tatem sciens ferre, excèlsus facere » omnibus, quæ retribuit mihi11? » Audite, quod sequi-
liumilia, humilis exeelsa. Deus homo, et homo Deus. tur. Attendit enim et quæsivit, quid retribueret Domino.
• Et primogenitus, et creator primogenitorum. Unicus, et Et quid ait? « Calicem salutaris accipiam12. » Hoc rctri-
frater cunctorum. De substantia patris natus, et parti-* buam Domino : « Calicem salutaris, » calicem martyrii,
ceps factus adoptatorum. Et Dominus omnium, et servus calicem passionis , calicem Christi. Hoc est : « Calicem
plurimorum. Hic est agnus, « Qui tollit peccata mundi7,» » salutaris, » quia salutare nostrum Christus. Ergo, in-
hic est leo, qui vincit regna mundi. Quærebam, quis est quit, accipiam calicem ejus, et retribuam illi. De ipso ca-
iste. Quæramus, qui sunt, pro quibus mortuus est iste, lice dixit et ipse Patri ante passionem : « Pater, si fieri
Forte pro justis et sanctis? Non hoc dicit Apostolus, sed » potest, transeat a me calix iste13. » Pati venerat, mori
potius, quia « Christus pro impiis mortuus est8. » Non venerat, in potestate habebat mortem, aut, si mentior,
utique, ut impii permanerent, sed ut morte justi impius ipsum audite. « Potestatem, inquit, habeo ponendi ani-:
justificaretur , et effuso sanguine sine peccato peccati » mam meam, et potestatem habeo iterum sumendi eam.
chirographum deleretur. , » Nemo tollit cam a me, sed ego pono eam a me, et ite-
» rum sumo eam14. » Audisli% potestatem ? « Nemo tollit. »
--------•— — ----- --— — — Sino causa gloriantur Judæi. Peccatum inde habent, non
potcntiam. Christus, quia voliiit, mortuus est. Ipse dicit
in Psalmo: « Ego dormivi, et somnum çoepi15. » Clama-
verunt : « Crucifige, crucifige16,.» tenuerunt, suspende-
runt. Sic illijuvant, quia aliquid potuerunt. «Egodor-
» mivi. » Et quid postea? « Et somnum cepi. » Vere
somnus erat triduanus. Quid ergo postea? «Etrcsurrexi,
SERMO V.
Ilerum de Paschate. (a)
SYNOPSIS.
» u ri, ■ .- c 1 t. , , n t - » quoniam Dominus suscepit I. Mors Christi Spes nostra. II. Mors Christi voïuntaria. . . „ . " me, . » Sec,u7 ndu0m. formam
HI. Quomodo Christus tristis in morte. IV. Nécessitas Incar- servi loT l l t u r « Doramus SU§cepit me17. » SlCUt et alio
nationis , M redimeremur. V. Redemptoris ad Redemptos loco :« Numquid qui dormit, non adjiciet, ut resurgat18? »
Verba. VI. Quomodo intelligatur Christus pro nobis mortuus. Gloriantur Judæi, quasi vicerint me. « Numquid qui dor-
VII. Errores Apollinaris et Ami refutantur. VIII. Adhortatio. » mit, non adjiciet, ut resurgat? » llli, ut occiderent, sus-
I . A ü d iy im u s Evangelium. Lecta est RcsurrectioaDo-
mini nostri Jesu Christi, Resürrexit Christus, ergo morpenderunt,
sed «Ego dormivi, » quia, quando volui, ammani
posui, et quando volui, surrexi.
III. Ergo ipse est calix, quem volebat transire, ad
tuus est Christus. Resurrectio testis est mortis; mors quem bibendum venerat. Quid est ergo, Domine, quod
Isai. u n , 7. — 9 Apoc. v, 5. — 3 Gen. xwx, 9 . — * Apoc. x iv , 4. — 6 Ibid. 5 . - 8 Junu. 1,
c x xm , 1, a . -— 18 2 Cor. viri, 9 . — H psal. ex», 12. — « Psal. cxv, x3, — 13 Malli),
18 Luci x x u i, a i , e t Jo a n .°x ix , 6. l 7 Psal. h i , 6 . — 1®. Id. x r ., 9.
(a) In Codice Fol. 5 . p . 2. inscriptus : itemi alius Sermo sancii A u g u sti n i
•p. in codem die. Pnestans e t ad molum comparalus, de Passione el m orie
t 1 4 . — 7 Ibid. ! - » n o n i. », 6. — » Psal.
:8 .— 15 P s a l . n i , G.—
Servatoris, collocandus in editione post Sermonan C C X X X . — (A) Supple
dixisti : « Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste? »
Di .visti Discipulis passurus et moriturus : « Tristis est
» anima mea usque ad mortem1? » Qutero ergo in his
verhis verba illa tua : « Potestatem habeo ponendi ani-
» mam meam, et potestatem habeo iterum sumendi eam. »
Unde àudio : « Tristis est anima mea usque ad mortem? »
Nemo tollit eam. Quare tristis est? Potestatem habes ponendi
animam tuam. Quare dicis ; « Pater, si fieri poteste
» transeat a me calix iste? » Respondet interroganti et dicit
tibi : Homo, in carne mea te suscepi. Numquid ergo,
si in carne mea te suscepi, in voce mea non te Suscepi?
Quando dice : «Potestatem habeo ponendi animam
» meam, et potestatem habeo ilerum sumendi eam, » sicut
factor, me loquor. Quando dico : « Tristis est anima
» mea usque ad mortem, » sicut factura, te loquor. Gaude
de me in me, agnosce te in me. Quando dico : « Polesta-
» tern habeo ponendi animam meam, » adjutorium tuum
sum. Quando dico : « Tristis est anima mea usque ad
» mortem, » speculum tuum sum.
IV. Non legistis, quia mortuus est? Numquid nega-
mus ? Si negaverimus mortem, negamus et resurrectio-
nem. Inde mortuus est, unde homo esse dignatus est.
. Inde resurrexit, unde homo èsse dignatus est, quia et nos
homines et morituri sum us, etjresurrecturi sumus. Numquid
Verbum in ilio mortuum est ? Numquid pati aliquid
potuit, quod« In principio erat Verbum, et Verbum erat
» apud Deum, et Deus erat Verbum2? » Quid potest pati
•tale Verbum? Et oportebat tamen, ut moreretur pro nobis
Verbum, et mori non poterat, et, ut moreretur,
oportebat. « In principio erat Verbum, et Verbum erat
» apud Deum, et Deus erat Verbum, » Ubi sanguis? Ubi
mors? Numquid mors in Verbo ? Numquid sanguis in
Verbo? Si nec mors in Verbo, neo sanguis in Verbo, ubi
pretium nostrum ? Aunon pretium nostrum sanguis est
ejus? Unde ergo daret hoc pretium, si maneret solum
Verbum? nisi camera assumerei Verbum ; carnem autem
de anima humana viventem, ut, quoniam Verbum occidi
non poterat, occideretursola caro, quas de sua anima vi-
vebat? Neque enim vel anima occidi poterat, quae anima
Divinitati afihserendo unus spiritus erat, ipso Domino
duntaxat eam (a) se induente, non ipsa in ilio credente,
sicut de nobis scriptum est : « Qui adjungit se Domino,
» unus spiritus est3. » Nos enim, cura infideles essemus,
indigni eramus, et a Deo alieni ; credendo autem adirassi-
rnus Deo. llla autem anima adhaesione Dei digna creata
est^ cum in personae divinae unitatem nova, rudisque as-
sumpta est. Qua unitate hac singularitate duorum spiri-
tuum inasqualium discedente caro mortua est, quae de
ipsa duorum spirituum unitate novo modo, novoque genere
vivens, id est, geminam et admirabilem vitam ha-
bens, parvo tantummodo tempore derelicta est. Deus
enim spiritus, et imago ejus, humanus spiritus immorta-
les sunt.
V. Sic ergo nos alloquitur quodam modo Dominus
noster, Salvator noster dicens : 0 Homines! feci hominem
rectum, et fecit se ipse perversum. A me recessistis,
in vobis peristis. Ego autem qusesiturus sum, quod pe-
rierat. A me recessistis , inquit, vitam perdidistis. « Et
» vita erat lux hominum4. » Ecce quod reliquistis ,
quando in Adam omnes peristis « Vita erat lux homi-
» num. » Quas vita? « In principio erat Verbum, et Ver-
» bum erat apud Deum, et Deus erat Verbum5. » Vita
erat, vos in morte vestra jacebatis. Verbum, unde morerer,
non habebam ; Homo, unde viveres, non habebas.
( Quia dignatur Dominus Christus, suscepi verba ejus.
Si ipse mea, quanto magis ego ejus. ) Quodam modo in
silentio, rebus ipsis loquens Dominus noster Christus dicit
: Unde morercr, non habebam : Homo, unde viveres,
non habebas. Assumpsi de te, unde morerer pro te.
Assume de me, unde vivas mecum. Commercia celebre-
raus. Do tibi, damihi. Accipio ate mortem, accipe a me
vitam. Expergiscere, vide quid dem, quid accipiam.
Excèlsus in coelo accepi a te super terram humilitatem.
Dominus tuus accepi a te formam servi. Sanitas tua accepi
a te vulnera. Vita tua accepi a te mortem. Verbum
caro factum sum, ut inori possem. Carnem apud patrem
non habebam, de massa tua sumpsi, unde tibi erogarem.
(Virgo Maria de massa nostra erat ; ibi assumpsit Christus
carnem a nobis, id est, a genere humano. ) Accepi a
te carnem, unde morerer pro te, accipe a me Spiritum
vivifìcatorem, unde vivas mecum. Postremo mortuus sum
de tuo, vive de meo.
VI. Ergo, fratres, quando auditis : Natus est de Spi-
ritu ex Virgine Maria, passus est, vapulavit, alapas acce-
pit, quando auditis : Passus est haec Christus, nolite pu-
tare « Verbum illud in principio apud Deum » in sua
natura, atque in sua substantia aliquid tale pati potuisse.
Sed numquid possumus dicere, quia Verbum Dei, Deus
unigenitus non est passus pro nobis? Passus est, sedse-
cündum animam et carnem suam passibilem. Acccpit
enim formam servi, ut tanquam homo pateretur. Habe-
bat enim et animam et carnem, quia totum hominem liberare
venerat, non amittendo vitam, sed donandovi tam.
Ut autem similitudinem demus, unde celerius, quod dici-
mus, advertatis; sicut verbi gratia quando Stephanus
martyr, etPhocas (b), vel aliquis alius passus est, et occisus,
èt sepultus, caro eorum sola occisa et sepulta est;
animse autem eorum neque eccidi, neque sepeliri potuere,
et tamen rectissime dicimus : Mortuus est Stephanus, vel
Phocas, vel quicumque alius pro nomine Christi, ita,
quando passus, et occisus, et sepultus est Dei Unigenitus,
caro utique ejus sola occisa et sepulta est ; anima autem,
et multo magis Divinitas ejus occidi non potuit, et ideo
securi dicimus, mortuum pro nobis esse et sepultum unicum
Dei Filium, id est, Deum Dei unigenitum. Unde
utique veraciter, non mendaciter dixit ipse Christus Dominus,
qui est sine mendacio veritas : « Sic enim dilexit
» Deus mundum, ut Unigenitum suum daret, ut omnis,
» qui credit in illum, non pereat, sed habeat vitam aster-
»nam6. » Et Apostolus similiter de Deo Patre dicit::
« Qui Filio proprio non pepercit, sed prò nobis omnibus
» tradidit eum7. » Vultis autem noscere, quid est Christus
? Nolite attendere carnem solam, quae jacuit in sepulcro
, nolite attendere animam solam, de qua dixit :
« Tristis est anima mea usque ad mortem, » nolite attendere
Verbum solum, quia « Deus erat Verbum, » sed attendile,
quia Christus totus Verbum, et anima, et caro est.
VII. Nihil autem animae Christi subtrahatis. Haeretici
enim Apollinaristae dixerunt, quia mentem non habuit,
id est, intelligentiam non habuit anima illa, sed Verbum
illi pro mente, et prò intelligentia erat. Hoc ait Apollina ris.
Arriani autem dicunt : Nec qualemcumque animam
habuit. Vos ergo fideliter tenete, quia prorsus Verbum,
et anima, et caro est totus Christus. Et quando auditis :
« Tristis est anima mea, » animam humanam intelligite,
non belluinam. Anima enim sine intellectu anima pecoris
« Mat 111. xx v i, 38!$-*3 9
( 4 Lege ea. — (A) Difficile dictu sit
videlicet 'e l duolms Sinopensibus, hie i
so leu t, accurate liagiographi Belgai a
eorum in Africa notum , nut cultum
i Cor. vi, 17. — 4 Jo an , i , 4. — 5 Ib id . i . — 6 Jo a n , ih , i 6. — 7 Rom. vm , 3a.
Interim l'hocas tov SaWo'Oaoparovpyoo nolilia ab Nauti» Africæ litto ra
fr eque il lu ut ib us p rotici sci p o tu it , atque h une Olitorem Sinopcusem fuisse,
ex Encomio Astcrii Amasete Ep . a F r . Combefisio Paris. r r' ,a "
discimus.
quem c tribus Phocis, Antiocheno
nuat Augustinus. Egerc de iis, u t
, diem i/,. Julii. Neminem tamen
e Monomentis ibi allatis liquet.
6 48. c. aliis edito