» venationem dentibus eorum? » Qualis gratulatio est:
« Benedictus Dominus , qui non dedit nos in venationem
» dentibus eorum ? » Quia persecutores non occidere, sed
devorare voluerunt, id est, in corpus suum transferre.
Pagani erant, impii erant, dæmonum et idolorum cultores
erant. Hoc nos facere ■ volebant, quando devorare
cupiebant. "'Intendi te, quid cibo faciamus, quando man-
ducamus. Quid utique facimus, nisi in corpus nostrum
transferimus? Erat corpus impiorum, devoraverunt eos,
qui eis ad impia consenserunt. In eorum corpus procul
dubio transierunt. Martyres ergo illi instantibus, ut
Christus negaretur, et idolum adoraretur, restiterunt
constanter, idolum spreverunt „Christum confessi sunt,
in corpus edrUm cónsentiendo non transierunt. Dicant,
dicant, gloriose dicant, feliciter dicant, veraciter dicant
: « Benedictus Dominus, qui non dedit nos in venais
tionem dentibus eorum. » Retia perfidia est., retía im-
pietas est, retía Christi negatio est. Extenta sunt retia.
Audis venantes. Si vis cavere venantes, coritemne ter-;
rentes. Nostis, quid faciunt vena'tores. Ex alia parte
tendunt retia, ab alia parte terrent ferasquas cogunt
in retia. Malum times, quo terreris? Pejus est, quo fugis.
Ergo Martyres sancti videntes, ubi venatores tctenderunt
retia ( ad hoc enim mortem persecutor minaba tur, ut
Salvator negaretur) passi sunt, sed patiendo non sunt
capti. Quali sagina prædæ, quali pinguedine venationis
Babylon impia pasceretur, si a Cypriano episcopo Dominus
negaretur. Quali sagina, quali venatione, quam
optima præda Babylon impia pasceretur, si a Cypriano
episcopo, doctore gentium, frustratore idolorum, pro-
dilore dæmoniorum, lucratore Paganorum, confirmatore
Christianorum, inflammatore Martyrum. Si ergo a tali
et tanto Viro Dominus negaretur, quali .venatione Babylon
impia lætaretur! «Benedictus Dominus, qui non
» dedit nos in venationem dentibus eorum. » Sævierunt,
persecuti fuerunt, torserunt, incluserunt, alligàverunt,
percusscrunt, incenderunt, bestiis subrepserunt (a). Non
est Christus negatus, Confessor Domini est coronatus.
Illi sævitiam perdiderunt, gloriam Martyres invenerunt.
«Benedictus Dominus, » dicat populus cbristianus,
dicat omnino, decet, ut dicat : « Benedictus Dominus,
»qui non dedit nos in venationem dentibus eorum. »
Modo, dicat, hic locus impletur populo confìtentium,
impletur populo unum vcrum Deum adorantium. Dicat :
hie locus; tunc enim seges ista seminabatur, quandoille
locus sanguine Marlyris rigabatur: Noli mirari, Terra,
fertilitatem tuam, si rigata es, ut hocpullulares.
IH. E rgo « Benedictus Dominus, qui non dedit nos
» in venationem dentibus eorum. » Quibus enim viribus
nos erepti sumus de dentibus impiorum? Nihil nobis ar-
rogamus, non hoc nostrae potestad tribuimüs. « Bene-
» dictus Dominus,, qui non dedit nos in venationem den-
» tibus eorum. » Quid enim eramus, quando terrebamur
infirmi a fortibus, humiles a sublimibus, egentes a divi-
tibus, indigentes ab abundantibus? Quid eramus, nisi
« Auxilium nostrum esset in nomine Domini ejus,. qui
» fecit coelum et terram1? » Exulta, exulta, Jerusalem,
exulta et tu non data in dentes venantium. Exulta et tu.
Habes et tu dentes. « Dentes tui, sicut grex detonsarum.»
Habes et tu dentes, o sancta Jerusalem, Civitas Dei,
Ecclesia Christi, babés et tu dentes. Tibi dicitur in Cantico
Canticorum : « Dentes tui sicut grex detonsarum
» ascendens de lavacro, nuæ omnes geminos créant, et
» sterilis non est in illis2. » Bene, bene, quod non ti-
muisti dentes Babyloniæ. Dentes Babyloniæ potestates
sæculi fuerunt, dentes Babyloniæ doctores illicitoruin
sacrorum fuerunt. His dentibus data non es. Agnosce dentes
tuos. Factu, quod illi facere voluerùnt. Converte te.
Et tu habes dentes. « Dentes tui sicut grex detonsarum. »
Quid est « Detonsarum? » Sarcinas sseculares ponentium.
Quid est « Detonsarum?» Ponentium veliera, tanquam
onera sarcinas sascularis. Illi erant dentes tui, de quibus
scriptum est in Actihus Apostolorum, quia vendiderunt
omnia sua, et pretia rerum suarum ante pedes Apostolorum
posuerunt, ut distribueretur unicuique, sicut opus
erat5. Percepisti veliera detonsarum tuarum. Ascendit
grex ille de lavacro; Baptismalis sancti. Omnes peperc-
runt, quia duo praecepta charitatis impleveriint. Memi-
nistis, recordati estis, tanquam instructi acclamastis,
cum duo praecepta charitatis commemorarem ; quas au-
tem essent, non dixi, et tamen indicium-cordis vestri
;voce suscepi. Agnovistis. Dicam tamen. propter eos, qui
ad Ecclesiam rarius accedunt. Dominus dicic, Magister
veracissimus dicit, Princeps Martyrum dicit: « Diliges
» Dóniinum Deum tuum in toto corde tuo, et in tota
» anima tua, et in tota mente tua, et diliges'proximum
» tuum tanquam te ipsum. In bis duobus «praeceptis tota
.» Lex pendet et Prophet«4. » Dentes ergo tui in Deo vi-
cerunt, quia tales geminos pepererunt. Tibi dicitur ha-
benti tales dentes, tibi dicitur, o Ecclesia, in.figura
beatissimi Petri : « Surge, macta, et manduca5. Surge. »
Petro dictum est, quando vas submissum de ccelo in figura
animalium omnis generis portabat esurienti Petro,
id est', avidae Ecclesiae, « Surge, » quid esuris ?.« Surge, »
cibus tibi' pàratus est. Dentes habes ;. « Macia, et man-
»duca. » Occide, quod sunt; fac, quod es. Occide
quod sunt, verte in quod es. Bene audisti tales dentes
habens, bene mactasti, bene manducasti. Ipsos judices,
quos non timuisti, ad te attraxisti; ipsas sseculipotestates
, quas non timuisti, in te convertisti ; saevientes sprevisti
; honorantes fecisti. lmpletum est, quod Domino
tuo promissum est : « Et adorabunt eum omnes reges-
» terrae, omnes gentes servient illi6. »
1Y. Haec persecutores non credebant, quando saevie-
bant. Quam multi ex ipsis pefsecutoribus, qui viderunt
beatissimum Cyprianum fundentem sanguinem f génua
fleGtentem, cervicem percussori praebentenr, hic viderunt,
hic spectaverunt, bic de tanto spectaculo exulta-
verunt, hic, hic morienti insultaverunt. Quam multi ex
cis, quod non dubito, postea crediderunt. Non dubitan-
dum, sine dubitatione credendum est. Judaei Christi
interfectores, qui pendente ilio caput agitaverunt insul-
tantes, et in ilio verba, quae voluerunt, dixerunt exul-
tantes, postea ; in ipsum Dominum, quem crucifixerunt,
crediderunt. Base enim poterai vacare vox Medici in
cruce pendéntis, et medicamentum sanitatis phreniticis
de suo sanguine facientis ? Non poterat ergo vacare, et-
inanis esse vox illa : « Pater, ignosce illis, quia nesciunt
» quid faciunt7. » Non piane vacavit. Erat ibi multitudo
eorum, propter quos haec vox de ore resonuit Veritatis,
Nam postea facto miraculo, adveniente dé ccelo Spiritu
sancto, cum linguis omnium gentium Apostoli loqueren-
tur, stupentes repentinum miraculum, subito compuncti,
ad. eum, quem occiderunt, conversi sanguinem, quem
sKvientes fuderunt, credentes biberunt. Hoc piane et de
beato Cypriano Christi sancto Martyre nullo mòdo "est
dubitandum , quod plurimi coruiif, qui occisum impie
spectaverunt, in ejus Dominum crediderunt, et forte
etiam ipsi imitando pro Christi nomine sanguinem fuderunt.
Postremo de illis incertum sit. De illis, qui tunc
huic loco affuerunt, qui percussum in isto loco, sanctum
Cyprianum viderunt, incertum sit, utrum crediderinl.
1 Piai. C.IMU. ■«:— 2 Calli. IV, 2, et VX, 5. — '3 Act. iv. 35. — * M itili, xxu, 37-40. — * A c l . i» i3. — 8 Psal. m x i, * 1 . — » Lue. xxut, 3«.
(a) Ita membrdiiæ. Portasse ¡: Snbjecerunt, substravemnt. . . .
Certe isti omnes, aut pene omnes, quorum voces audit
exul tan ti um, filii sunt insul tantium.
SERMO XYI.
In Natali Martyrum Scillitanoi'wri (a).
SYNOPSIS.
I . Exemplo Martyrum Christus nec propter superflua,, uec
propter necessaria mundi bona neganclus. I I . Amor proximi
linde, et qualis. I I I . Sahis e t'Amicus , duo/necessaria, quó-^
modo respicienda. IV.'Cèrtamen Martyris cu'm Persecutore de
superfluis. Y . Certamen Martyris cum Persecutore de neces-
sariis. Y I . Quibus modis negetur Christus. Y 1I . Constanti®
merce,&ui;Ccèlo. .
assumpsit proximum nostrum, et facta est proxima nòstra.
stultitia a sapientia? Quid tam proximum, quam homo,
et homo ? Quid tam longinquum, inquam, quam a stultitia
I. M a r t y r e s sancti, téstes Dei, no vivendo more-
rentur, moriendo viveremaluerunt, ne timendo mortem
negarent vitam, amando vitam contempserunt vitam. Ut
negaretur Christus ¿ vitam -promittebat inymicuSj sed
non qualem Christus. Credentes ergo, quod a Salvatore
promittebatur, riserunt, quod persecutor comminaba-
tur. Fratres, quando Solemnia Martyrum celebramus,
exempla nobis proposita noverimus, qiiae imitando as-
sequamur. Non enim istam faciendo frequentiam, auge-
mus Martyrum gloriam. Illorum corona populis nota est
Angelorum. Nos, quod passi sunt, cum legeretur, audire
potuimus. Quod autem acceperunt, « Nec oculus vidit,
» nec auris audivit1. » Bona mundi hujus alia suut superflua,
alia necessaria. Hinc paululum, ut loquamur,
attendile, et distinguamus, si possumus, quas sint bona
hujus mundi superflua, quae necessaria, ut videatis, non
esse negandum Christum nec propter superflua , nec
propter necessaria. Superflua mundi hujus quis enumerati*
Si ea commemorare voluerimus, magnas moras fa-
ciemus. Dicamus ergo necessaria. Quascumque alia erunt,
hasc erunt superflua. Necessaria sunt in hoc mundo duo
ista : Salus, et Amicus. Ista sunt, quas magni pendere ,
quae non debèmus-contemnere. Salus, et Amicus •natu-
ralia.bona sunt. Fecit Deus hominem, ut esset, et vive-
ret; Salus est. Sed , nè solus esset, Amicitia quaesita est;
Ìncipit ergo Amicitia a conjuge et filiis, et progreditur
usque ad alienos. Sed, si consideremus, unum nos ha-
buisse patrem, et unam matrem, quis erit alienus? Omni
homini proximus; est omnis homo. Interroga naturàm.
Ignotus est? homo est. Itiimicus est? Homo est. Hostis
est.? Homo est. Amicus est? Maneat Amicus. Inimieus
est? Fiat amicus.-
Hoc inysterium Christi est. Quid tam longe, quam
II. Ad haec duo in hoc mnndo necessaria, Salutem, et
Amicum,. venit peregrina sapientia. Invenit omnes slul-
tos, errantes, superflua colentes, temporalia diligentes-,
aeterna nescientes. Haec Sapientia stultis amica non fuit.
Cum ergo stultis amica non esset, et a stultis longe esset,
sapientia? Ergo suscepit hominem sapientia, et facta
est homini proxima per id, quod erat proxjmum. Et ecce,
quoniam dixit homini ipsa sapientia : Ecce pietas est sapientia
; ad sapientiam vero hominis pertinet colere
Deum, quia hoc est pietas, data sunt nobis duo praecepta
: « Diliges -Dominum Deum tuum ex toto corde
» tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua. » Alterimi
: « Diliges proximum tuum tanquam te ipsum2. » Et
ille, qui hoc audivit, ait : « Et quis est mihi proxi-
» mus8? » Putabat dicturum Dominum : Pater tuus, et
mater tua, conjux tua, filii tui, fratres tui, sorores tuas.
Non hoc respondit, sed qui volebat commendare omnem
hominem omni homini proximum, instituit narrationem.
« Homo,inquit, quidam. Quis quidam? » Tamen homo.
«Homo quidam. Quis ergo homo?» Quidam, sed tamen
homo. -« Deseendebat de Jerusalem in Jericho , et
» incidit in latrònes 4i;» Ipsi dicuntur latrones, qui et in-
seqhùntur nos. Yiilneratus, spoliatus, semivivus, in via
relictUs a transeuntibus, a sacerdòte, a levita còntemp-
tus est, a Samaritano autem transeunte animadversus est.
Accessum est ad eum, inspecta cura, levatusest in ju-
mentum, perductus ad stabulum , jussiim est curam 'ei
adMberi, sumptus impensus est. InterLogatur, qui inter-
rogaverat : Quis erat huic semivivo proximus? Quia duo
contcmpserantj -et còntempserant proximi, accessit extra-
neus. Iste enim homo Jeròsòlymitanus proximos ha-bebat
sacerdotes, et levitas, Samari tanos alienigen as. Transierunt
proximi, et extraneus'factus esLproximus. Quis ergo
erat huic homini proximus ? Die tù, qui interrogaveras
dicens : « Quis est mihi proximus? » Jam responde, quod'
verum est., Interrogaverat superbia. Loquatur natura.
Quid ergo hit? «-Credo, qui''cum illò fecit misericor-
»diam.»Et Dominus ad illum^*<ÌYade,ebtufac Similiter5. »
HI. Redeamus ad Ciiusam. Jam tria videnius :-Salù-
tem;'Amicum, Sapientiam. Sed Salus'et Amicus etiam
de hòc? mundo ; alirindé Sapientia.' Pròpter Salutem vic-
tus et tegumenlum^etV 'si mala valetudo'òcieilrrerit, medicina.
Sal vis autem Salvus loquens Apostolus ait: «Est
»autem qùasstus magnus-pietas cum sufficientia. Nihil,
» inquit, intulimus in hunc mundum, Sed ¿icque aufeire
» aliquid possumus. Yictum et tegumentuin habentés his
»contenti simus. » Ista sunt necessària propter salutem.
Quae autem propter superflua? « Nam qui volunt, inquit,
■ » divites fieri ( propter superflua1 utiqué )' incidunt in
» tentationem-, et laqueum, et desideria multa stulta et
» noxia, quas mergunt hominem in interitum et perditio-
» nem. » Ubi ergo Salus? Ergo propter Salutem « Yictum,
» et tegumentum habentes bis contenti simus6. » Prop-1
ter Amicum quid ? Quid tibi amplius potuit dici, quam •-
» Diliges proximum tuum tanquam .te ipsum? » Ergo Salus
tibi, Salus sit et amico tuo. Propter tegumentum
amici : « Qui habet duas tunicas communjcet cum non