I n d e a f s n e d e :
S EC U N D O L IB E B A T . ( io n i s )
L E ID A E JT JB IL .(a eo )
M D C C L X X IV
OP 1IET TWEEDE EEUWFEEST VAN HET ONTZET VAN LEYDEN 1774.
Regis, op den voorgrond, een B. (v a n B e r c k e l ) .
m m
4 0 4 B. P l a a t XLV. 1774.
Op d e z e l f d e g e b e u r t e n i s .
Dezelfde penning alsN°. 494 A; maar de Maagd heeftdenvoet niet ophet Bijgeloof geplaatst (*).
De vijf penningen, hier beschreven (2), duiden den 3 October 1774 als den dag aan, waarop
het tweede eeuwfeest van Leydens ontzet werd gevierd. Dit had loen echter alleen kerkelijk
plaats. De bekende Predikant Clemens S t r e so hield in de Pieters-kerk, ten aanhoore der
Heeren van den Geregte en van den krijgsraad der Schutterij, eene leerrede (&), waarin hij eene
vrij uitvoerige schets gaf van de geschiedenis van het beleg. In de Hooglandsche kerk be-
sloot de Predikant G u a l t h e r u s Z o u tm a a t zijne rede met een Opwekking aan de Leydsclie Bur-
g ery, in vaarzen (*)ä In de Loos- en Nieuwe kerken traden Ds. A d r . v a n A s se n q e l f t en
Ds. v a n d e r Mey o p , van welke de eersle zijne rede met een slotzany eindigde (»). In het bede-
huis der Demonstranten hielcl de leeraar P ie t e r v a n d e n B osch een redevoering, gedeellelijk
in dichtmaat (°). In den avond van dien dag waren de logementcn Het Zwijnshoofd (voorheen
het huis van den Burgemeester v a n d e r W e r f f ) en de Burg verlieht. Den volgenden dag werd
het feest, of, om beter te zeggen, het houden van voordragten, hervat. Niet minder dan
drie uren lang hield de bekende Dr. J. l e F r a n c q v a n B er k h e y ( 7) , Lector in de Natuurlijke
Historie aan de H. Schole, eene schaar geduldige toehoorders bezig met de voorlezing van
een dichlstuk, getiteld: Het verheerlijkt Leyden bij het Tweede Eeuwgetijde van deszelfs heuch-
lijk ontzet. Het gedieht werd door het aanwezig en welwillend publiek met toejuiching ont-
vangen; doch gaf later aanleiding tot niet weinig geschrijf, minder vleijende voor den dich-
( 1 ) Afgebeeld in de hierboven vermelde Beschrijving, bl. 1 0 , 11.
( 2 ) Het scliijnt, dat men destijds ook P. A. v a n d e r W e r f f nog nfzonderlijk met eenen penning beeft willen herdenken,
maar dat het voornemen daartoe alleen bij bet graveren van een ontwerp als plaat is gebleven. Die fo lio , in koper gesneden
plaat (in de Kon. boekerij te ’sGravenhage aanwezig) bevat twee zijden van een grooten gedenkpenning.
Voorzijde. Een opengeslagen, door eene heldere zon bestraald en op palmtakken rüstend b o ek, waarop een met een lauwer-
krans versierd zwaard lig t. Men leest daarin:
P E T R U S ‘'ttjä t N A T : ( ds) L E ID A E
A D R IA N I 1 5 2 9 .
W E R F IU S . D E N A T U S
1 6 0 4 .
d . i. P IE T E R ADRIAANSZOON VAN D E R WERE, GEBOREN TE LE YD E N IN 1 5 2 9 , OVERLEDEN IN 1604.
Daaronder, op een wimpel: IN H E T B O E K D E R H E L D E N V E R E E U W IG D .
Omschrift. Z I J N D A A D E N D O O R S T R A A L E N A L S E E N L IC H T E ZO N.
Keerzijde. De vrijlieidsspeer met- boed en lanwerkransen; het wapen van Leyden (waaronder bet jaartal MDLXXTV) is aan
het benedeneinde daarvan geplaatst. Een heldere zon verdrijft zwarte wolken, waartussclien men ter wederzijden van de speer
le est: B O O R P. A. V .(an > D .(er) W E R F .
Omschrift. D E U G D Z A A M E D A A D E N K U N N E N N IE T V E R D U I S T E R D B L I J V E N .
Welligt is dit stu k door den bekenden L e Franco v an B erkhey aldus ontworpen.
( 3) Kerkreden enz. Leyden 1774.
( 4 ) Achter de voorn. Kerkreden geplaatst.
( 5) Ons bleek zulks u it het pruldicht van El ia s v an Bo r e n , He t 200»te jubelvreugt verhaal. Leyden bp J a c
b l. 5—6. V an As sen delft gaf een Eeuwzang op de vermelde gebeurtenis uit in 1 7 7 4 , heantwoord door J . H .(o g e
VriendschapspRcht, Leyden, 1774.
( 6 ) Leyden, 1774. Hij werd ten onregte gebouden voor den scbrijver der Dankbetuiging aan J. de Kru yff, z
de ook gedrukte Insinuatie, gedaan den 14 Jan. 1775 door den Notaris J. E. L u z a c aan Lb F r a n c o v a n B e r k h e y .
( 7) Zie de talrijke schriften van hem vermeld in den Catalogue van Boeken over Nederlandeche Geschiedenis enz. van
l e r , 1859, n®. 37, bl. 8—10.
te r ,
Meer
N )R
o als blijktuit
l. Mulill
1 1
83 —
ter en waartoe diens ingenomenheid met zieh zelyen en kitteloorigheid, die hem niet zelden
anderen beleedigen deed, niet weinig zullen hebben bijgedragen (■). De beide dichtlieyende
genootschappen Kunst word! door arbeid verkregen en Feniam pro Lauds yierdett eyeneens op
de twee genoemde dagen het feest met redevoeringen en vaarzen. De preik- en declameer-
woede bepaalde zieh met binnen Leyden, maar greep ook elders tallooze schrijvers aan, die
hunne njpe of onrijpe yruchten aan het publiek te smaken gayen (a). Wij verwijzen Iiierom-
trent yerder naar de Ned. Jaerb., 1774, bl. 1030—1036; Nod. Mere., XXXVII. bl. 127—130-
Fad. Hist. Faro., XXIV. bl. 360—362; Fad. Hist. lioschr. , 1)1. 196—202; Stuaht, III. bl. 32 -
33, en de Bssohrijoing dor Plegtighsdsn enz. Leyden 1775, beoordeeld in do Fad Letter-
oef. , 1775, bl. 611.
4 8 5 . P l a a t XLV. 1774.
Op h e t o v e r l i jd e n v a n E l a n d u s v a n S t a v e r e n , L e e r a a r d e r
H e r v o rm d e G em e e n te te ’sG r a v e n h a g e , 1 4 O c to b e r 1 7 7 4 .
Foorzijds. De Godsdienst, in treurige houding bij een altaar gezeten, op hetwelk een brandend
lampje Staat, wijst naar een daarneyens geplaatst wapenschiid. Aan hare voeten ligt
een omgeworpen zand 1 ooper, met een doodshoofd en Schenkels. Bij het altaar staan een aard-
globe en de lafelen der X Geboden. Het wapen, dat van v a n Staveeen, is gedeeid Iparti en
pal) goud met een halven arend van sabel; sinopel, met gekruiste BisscBops-staven van goud.
Om d e n r a n d :
. E L A N D U S VAN S T A V E E E N PA S T .(S e) H A G ;(ae)
I n d e a f s n e d e :
N ATUS X X V I J U f r l l M D C C I I I
D E N A T U S X IV 0 0 TOB. (uis)
M D C C LX X IV .
ELANDUS FAN STATEREN, HERBER TE 'S GRATENHAGE, GEBOREN 26 JUNI.J
_______ ;_____________ 1703, ÖFERLEDEN 14 OCTOBER 1774. “HHE93B ” *1 “ » P . « L . F - a n c . v a n B e r k h e y eij„.gedieht vervmirdigd
ta d n .e r . . . 1 erdmg eener «„sehr,j »mg, door l o t Leydache diohtlievcnd GenoMach.p A W wo rd t door „ h u d u r h r , ,m , fa de
H m I " S H d“ '™»r uitgeloofd, ontvtag, terwijl de silveren een om didder to Lieee
y e rd to eg ey e.en. VGGr en n . l e t nlt.preken ven zijn diehtetnlr. geleidden hem d .n ook do b e t a r d e r , ven dat Genootach.p
’“ W- T m - ' ™ bL “ >” » » - Leyden n i, fa ,7 7 4 , veraierd met de pertret.e» ven w l ™ ! ™
nnn W n n , VAN der Dons en vooret van den dichter, en met een te l ven brommende lofdichten ven J . „n K n o v rr en ende-
d'en ° m T r f l anderen fa een D rie ta l van w rpS g te D e a f e r . , Ley-
W B m H H a ' " “ T “ » a™ ainMer minder a.ngennam rijn „ .e a t en tot r f a a j f t m S m S s m *•m * K„yr , ^ „ „M m .,,., ,,^ ^ ¡0
Verhcerlykt Leyden, met Srfoomn, mm sn um d e r i.g o u r n jn i / e r t L o f -u r s , Leyden, 1 7 7 5 , hij J , M nnn nn n. Dit , ,n t
H S B S B I ' “ ' “ “ L ” r ™ T“ “ * a * “ n Me » » . » . , erne Zediy, J
dedigmg mm dm Ned. dfcäier J. L , F rm o , mm B e r iie y , door K e e ,,o > ,.s o s B a t a w s o il, ahmedo een Aa tuo o rd mm C h « „
rmtANLnvn.»AA„ 1 7 ^ 7 5 . Zeif. veraeheen er een ld .eh t.p el le dier a .k e , getiteld D e l » m r r n -C r eM .p o f d s ra.a .a .m .
HeSetoor. i e t e d e m d . op erne r ry . < r „ l -t Verheerlijkt Leyden ;■ -t y e lk de „ » v e lie r , be.nmoordd.n met een a ie rp heke ldich t!
onder den zendorhngcn t.lel ven Nieuwe B e l naor Loidoot, m k n Ore hue stoetheld n e t t . sü llm Noffee, cone p.lOe ep o o , Voor
Z e r t Z Ü 7 br ; „ MSl M “ ^ d"” 1 — Z i f L m i
I H H 4° ’ " 0V" de” a t » tijd , getiteld: D e Promrmr . dm He er. J o an n
e s La T a a m v a n B e .k h e v ooor d , V u ruh o er dm B e d e e l (Leyden 1778 ?)• ten vijl voor do kennla van deae Loydaohe W a t
en L e P .a n o a v a n B e .e h e v - , verloudmg tot do Haagaehe en Leydseho poetcn on. hoekdrnhkera, leaee.w.ardig 1, l e t JVnrloJ
noStar mjne fnoo d o e lro o em jaaiorf irj hot e /e r /W d e mm J . C. S .n . r z , Leydeir, 1778. JVnriyI
( ■) Zie nog den V ro e ,d e ren ,, e a t historUeh, e e e teoh n d e ,o e , Amst. A-. Fokki: Sa. 1774; A. V im a . i a , Louden, n on e oe
T Y L t T r n f T T ' L e iä “ ' ^ Leyden, ,7 7 4 , Lofdleh, d , r D e „ L i Z
L , “" f *** JoH- ttnarELEN, Leerear der Luth. Gem. te Leyden, C. va n H o o .e v e e n , Foootroee
BWBMH » *>< 2’ « « » j e f i i * , 1774; Hot For,Moreed le p d o e , Eemrapel. door A W mordi dew
T H f l le y 4 “ B H T" “ ”8 d o e u o o rh a d . Leorrede over Pa. IX , 2 - 4 , gd r om le lfa K v T
hn rg , 2 Oct. 1 7 7 4 , Amat. 1774; Cahom A n t . V T a n n am le id e eh ebeidioue Rberota, L . B . , 1771 (Fed. L o tt 1772 » i 7j
den Ce ta to pu m e do Booterij dor Aon. Mad e ed o 1 8 5 8 , I . bl. IGG-1GS on BaSnNSTAirr., B a u e , III M 3ge y™ ’
* ' ^ *— ■ « E “ " ^ d' ' - a t n N o v . 1119 fa den* „ n a g v e rk o c h t Catal.