Om d e n r a n d , o p e e n w im p e l :
DE R U S T OP K A T T E N B U R G H E R S T E L D
Keerzijde. Een uitgespreid kleed, waarboven hel wapen van Amsterdam tusschen palm-
takken. Op het kleed :
S O O S , 2 0 1 6
V A N H E X
D E F E N S IEW E Z E
E N
I S O D W D i l l
B U R G E R Y
Daaronder: 30 MET 1787 en LAGEMAN. F(egit).'
G8S. P l a a t LXVII. 1787.
S p o t p e n n i n g o p l i e t z e l f d e v o o r v a l .
Foorzijde. Een bijl (1), bamer en boor, als zinnebeeiden des scheepstimmermans.
Om d e n r a n d :
O R A N IE , BO V E N , 1 7 8 7 ::
Keerzijde. (Als gevolg van dezen kreet door de Kaltenburgers in Mei 1787 aangeheven)
Een galg, waaraan een linl om heen geslingerd is , op ’t welk men leest:
C A T (x) E NB U R: (ge n s i s) P Ö P U L :(u s )
H S T VOLK VAN KATTENBURG (¡>).
»Hoed u voor den weérstuit,” bad reeds in 1578 de Amslerdamsche Burgemeesler H e n d r ik
D ir k s z . gezegd, toen de tegenparlij hem de stad uitzelte, en ook nu had werking wederwer-
king gebaard. Het oprichten der Burgersocieteit, het gewelddadig afzetten van negen Leden
der Vroedschap, het overbrengen van het bestuur in handen van Krijgsraad en Geconsti-
tueerden, had de verontwaardigde Prinsgezinden te Amsterdam doen beseffen, d a t, wilden
zij den Prins niet van den laaisten schijn van gezag, die hem nog overbleef, verstoken zien (3),
zij krachtiger middelen bij de hand moesten nemen dan tot nu toe door hen waren in ’twerk
gesteld. De monsterpelitie der Patriotten, waarover bl. 323 gesproken is , had het gevolg ge-
( 1) Met den naam van B ijltje s wcrden van ouds de arbeiders aangeduid, verbonden aan den dienst der talrijke timmerwcr-
ven op Kattenburg en de andere eilanden, gelegen aan den uithoek van Amsterdam, tegen de noordoostelijke punt der halve
maan, door de stad gevormd. Deze lied en , grootendeels werkzaam bij de Admiraliteit, onderscheidden z ich , even als bet zee-
v o lk , door hunne gehechtheid aan de Oranjepartij , waarvan z ij , door bun aantai en wakkerheid, als de voomaamste steun dier
Part'j binnen Amsterdam werden aangemerkt. Zoo schrecf H ar r is , II. p. 2 8 0 , op 23 February 1787: Our fr ie n d s are hesitating
what to d o . . . and inclined to refuse the support o f 20.000 man , who work in the dockyards and are armed with hatchets.
In de Vers. IIS. van Gedichten vindt m en , bl. 9 6 , Belydenis van een Byltje-, bl. 8 3 , Op B ijltje en Kraai (een Aeerprent) en
bl. 8 5 , Overdenkingen by de belachelyke optogt d e r byltjes en pikbroeken (*). Zie ook Monument, I. bl. 65 66.
( » ) P a rs p ro ioto. Immers, gelijk de tekst.nader zal aainyijzen, hing men — met een Zweed die geplunderd had — niet
meer dan ¿¿nen Kattenburger, en dat was nog wel een gesneuvelde. — Het penninkje (koper) komt zeldzaam voor. V. d. Ch i js ,
T ijd sch r ift, II. b l. 8 1 4 , / 9 ; bl. 8 6 6 , / 9.
( 3 ) Zie Vad. H ist. Verv. , XVII. bl. 10 7 ; Monument van Amsteldam, I . b l. 1 1 , en het request, aid. Bijl. D . , bl. 10 11 •
Ned. Jaarb. , 1 7 8 7 , bl. 1011— 1014.
(*) Doze worden dnarin nidus nader omsclircven:
heele mermen ran pikbroeken
Bn ’t verdro ¡aye wcrfveo
Ah schilders, blokkcmakers mei,
Oole pomp en scylemakcrs knap
Lyndraycrs, smids en sulk Jan rap
Sloeproeycrg en roopaerdemakers
Ook bootsluy, ouie neutokrnkcre.
had
h ad , ’t welk 'die partij beoogde, en waarom zou men van de tegenovergestelde zijde dan niet
hetzelfde middel beproeven? <(?).:> In den aanvang der Vroedschapsvergadering van 7 Mei,.in
welke de plaatsen der geremoveerde Vroedschapsleden vervuld stonden te worden, versehenen
twee of drie afgevaardigden uit de bijltjes van Kattenburg, met een verzoekschrift, door
800 (anderen zeggen 1100, ja 3000) personen met hun handteekening of merk voorzien; bij
welk stuk de adressanten aandrongen op de herstelling van den Prins in de waardigheden en
voorrechten, hem in 1766 opgedragen, tevens hun afkeuring te kennen gaven van de onwet-
tige remotie van negen Vroedschappen, en eindelijk verklaarden de zoogenaamde stemme des
volks niet te erkennen, en de Vergadering, op dien dag te houden en het bijwonen waarvan
aan een groot gedeelte der wettige leden belet werd, tebeschouwen als onwetlig (2) . De Vroedschap
weigerde nu dit stuk aan te nemen, onder voorwendsel, dat het bij BurgemeeSteren
had moeten ingediend en daar vooraf gelezen zijn; voorts ook, omdal de Vergadering dien
dag alleen belegd was om nieuwe Baden te kiezen. De Vroedschap scheen alzoo geheel te
vergeten, dat zij op 21 April bevorens, op een ongeteekend request, en waarop zij even min
beschreven w a s , beraadslaagd h ad , ja zelfs op grond daarvan negen harer medeleden had
afgezet; dewijl het nu ingediende stuk wel degelijk betrekking had op hetgeen aan de orde
was, namelijk op het kiezen van nieuwe Raadsleden, waartoe het de Vroedschap onbevoegd
verklaarde. Aangemoedigd door het groot getal teekenaars, dat zij binnen weinige uren ver-
kregen hadden, leiden nu de Prinsgezinden een ander adres, van dezelfde strekking als het
eerste, dat afgewezen of liever teruggegeven was, bij den boekverkooper A r e n d ter teekening;
doch het oogmerk werd verijdeld, doordien deze laatste, bedreigd door het opgeruide volk |S
en voor zijn leven beducht, de stad verliet ( 3 ). Toeh gaf men den moed niet verloren; in de
Oranje- of Oprechte Faderlandsche Societeiten, te Amsterdam even als elders, voornamelijk op aan-
raden van het hoofd der Prinsgezinden in den Haag, den Graaf B e n t in c k , opgericht (‘) , leide
mdn tegen het einde van Mei acten van qualificatie ter teekening, slrekkende ter benoeming van
personen, die als tegenwicht aan de Geconstitueerden der patriotten konden dienen, en ge-
machtigd werden alle zoodanige middelen te bezigen als dienen konden om tot de orde van
zaken, in 1766 vastgesteld, terug te keeren. Doch ook deze poging bleek weldra een nutte-
loos worstelen te zijn tegen h en , die tijdelijk de overmacht hadden. Een protest van lieden
uit den burgerstand, tegen de verriclitingen van de leiders der Patriotten, werd in den Raad
niet aangenomen, op grond dat het niet naar eisch , ingericht, . noch door behoorlijk ge-
machtigde personen was ingediend. Zoo werd aan dat deel der volksstem binnen Amsterdam
elke poging belet om zich te uiten.
De Prinsgezinden, geen toegang voor hun Machten vindende bij de (zoo ’t heette) gezui-
verde Stadsregeering, besloten, zich lot de Stalen van Holland te wenden. Een uitvoerig adres
werd opgesteld, beheizende niets minder dan een verzoek om den Prins in de rechten te her-
stellen, hem gewaarborgd bij de constitutie van 1766, om de onlangs aangestelde Raden en
Kolonellen weder te ontslaan, de losbandigheid der drukpers te beteugelen, alle vrijcorpsen
en wapengenootschappen te ontbinden , enz.; welk stuk op de Pinksterdagen, 27 en 28 Mei,
ter teekening werd nedergelegd in twee wijnhuizen: het Oneolmaahte echip, op Kattenburg,
en ’s Lands FFeloaren , op de Reguliersgracht.
Voor het laatstgenoemd wijnhuis, aldus nu in een twr/huis voor onderteekenaars herscha-
p en, ontstond weldra een samenscholing van andersdenkenden; van daar een kloppartij tus-
schen hen en de Prinsgezinden en belemmering van den toegang tot de woning. Daags na
( ' ) H st teekensn Isgon den 5 * . Mei. Zie het - w .t het nemen v .n K.ttenbnrg b e lie f t , zeer merkweerdig - boekie ■
Ontmoetmgm en % -W e r to ie » nen J on . Janen nn W .n u n, g .d u u rm d , d e . t y i in t hy a k Bo r tfan fcr Cmtnieenrte-
• “ * s e fltw e e rd h e eß l y de Caetcleiu A m . S tev e n in l e t W y n lu i. ’( O n nobneeii,
sc h ip , enz. Amst., bij J. R. Trop (1787). 2 9 blz.
( » ) Ned. Jaarb., bl. 1014 en voerM b l. 1 0 3 6 , Tod. HM . Fern., XVII. b l. 107. H a » » .. .c h r .e f op den 17 Anril 1707-
Thnt Mr. En vunnsitA» e lm td praeeed Io Ameterdmn and e lm ld nee Me endeamurn to m m r . I le U v i.t .c s , H a t Um, m m relo
on the g o o d fa ith o f the Regence o f their toum.
( > ) Vad. B e i. P e n . , XVII. b l. 108. Men hed nitgeetrooid, dat de nn do r teeken.n l/ 3 k / 6 dnarmeS verdiende, wat de
patriotten in woede ontstak.
( * ) Vad. Hist. Verv. , XVII. bl. 1 11. Vergel. XVI. bl. 74.
Pink