dagteekent reeds van het laatst der XVI*1* eeuw; waar echler die poetsierlijke benamingen van
daan komen, is zelfs den kundigen plaatsbeschrijver. van Utrecht, N. v a n d e r Mo n d e , een
raadsel gebleven (l). -
Tot deze, de eigenlijke Stads-Schutterij van Utrecht, heeft de voorzijde van den penning
n°. 598 gedeeltelijk betrekking. flet andere gedeelte zinspeelt op het afsbhaffen der Recom-
mandatie op den lld«n Augustus 1783. Zulks geschiedde naar aanleiding van een verzoekschrift,
door 304 bürgeren geteekend, waarbij zij vorderden, dat de regering der stad zieh onafhan-
kelijk zou verklären van de aanbevelingen door den Stadhouder gedaan. Zoo als ’t nu ging,
misten toch de burgers de vrije benoeming van Burgemeesteren en Schepenen en verdere
Stads-Commissien; want de Stadhouder leverde een recommandatie-lijst in , waaruit men slechts
de electie had. De meerderheid der Yroedschap bewilligde in het verzoek en de zaak kreeg
hdar beslag, echter niet zonder veel voor- en tegenschrijvens (2).
De keerzijde van den penning n°, 598 heeft betrekking tot een voorstel, den 17(le“ November
1783 door Mr. J. C. Smissaert aan de Yroedschap gedaan, om voortaan de belijders van alle
Chrislelijke gezindheden met die van de Hervormde Godsdienst gelijk te stellen, waar het op ’t
begeven aankwam van mindere stadsbedieningen (3). Op den 22sten December 1783 werd over-
cenkomstig het verzoek besloten, en de uitsluiting van h e n , die niet tot de heerschende Kerk
behoorden, voor ’t vervolg opgeheven (•*).
Het Wapen-Genootschap Pro patria et libertate lie t, ook na het tijdvak, waarin de vier .
laatst beschreven penningen geslagen werden, nog al eens van zieh hooren. Op 24 November
1783 diende het bij de Regering een verzoek i n , om zijn afgestorven leden met militaire
eerbewijzingen te begraven (5) , welk verzoek het echter in Januarij 1784 terug nam. Het vierde
den 2äcn February 1784 zijn eersten verjaardag (°). Den 31sten Januarij 1785 betuigden Burge-
meester en Yroedschap van Utrecht aan het Genootschap hun dank voor hun aanbod om zieh
tot dekking van een gevreesden aanval beschikbaar te stellen (?). Zij kwamen 16 April 1785
op tegen een aanspraak van d’Yvoy, toen deze van zijn betrekking als Lid van den Raad af-
stand deed, met de verklaring, dat hij wenschte te Utrecht als een stil burger onder het be-
stuur van Burgemeesler en Vroedschap te blijven wonen, zoo lang een gedeelle der Officieren
( 1 ) Zie zij ne Geschied- en Oudheidkundige beschrijving van de p le inen, s tra ten , sieg en, laaterleidingen, wedden, putten
en pompen van JJtrecht, U tr ., 1 8 4 4 , 1. bl. 3 6 , en aldaar, bl. 36—3 9 , de oinsclirijving der kwartieren. In de Vaderl. Linderen
, Leyden, 1 7 8 6 , is n°. CG aan d e Zxcarte Knechten en n°. 68 aan den Oranjestam gewijd.
( * ) Zie Vad. H is t. Ferv. , VI. b l. 324—332.
, ( * ) Het waren, volgens de Ned. Jaerb. , de navolgende: » Stads doctoren, — Chirurgijns, — Operateurs, — Vroedmeesters,—
Breukmeesters, Knechten op de Amsteldamsche Volk- en'vrachtschuiten, Schippers van het groote schuiteveer, Omroeperen Aan-
plakker der Erfhuizen, Havcnmeester, ■ Gezworen Wijnwegers, Besteedsters, Knechten der Leydsche en Haagsche schuitcn ,
1 Jkers der Biertonnen, Koornmaten, Steenen kannen en Doodkisten, Commissarissen van ’t Wagenveer huiten de Tolsteegpoort,
en van 't Vaassche v e e r , Schrijver, Afslager en Keurmeester van de V isch, Mantelverhuurdcrs, Voerlieden van het groot en
klein v e e r , Vullers o f Opstekers der Lantaarnen, Oppassers van de Zwirnen, Sluiter der Smokkelboomen, Kleppers, Kraankin-
d e r en, Wijnsleepers, Bierdragers, Zoutdragers, Oliedragers en Meters, Zakkedragers en Koornmeters, Kalkdragers, Appel -
rapers, Vischgrommers, Turfvulsters, de beide Overvaartschuitjes, Opzigter van 't Bluschgereedschap, Brandspuitmeestcr en
Assistenten, Ilortulanus, Custos van den Astronomischen toren, Chirurgijn der Anatomie, Stads vroedvrouwen, Schont van
de Lantaarns, Keurmeester der Vleeschhuizen, der Rijtuigen, Klokluiders, Bode der Stads Doctoren, Opzigter der Burger-
vi-aclit, Bode van de Vleeschhnizcn, de Post op A lph en, Schout van de Jagers, Noodwakers van de Kleppers.”
(••) N ed . Ja e rb ., 1 7 8 3 , hl; 2 1 2 6 ; Vad. H ist. Ve rv ., VI. hl. 3 3 7 , en den Lierzang, in den P o s t, n°. 2 0 3 , h l. 439.
(®) A i d ., 1 7 8 4 , h l. 408—4 1 0 , en een bekendmaking aldaar van het Gen., hl. 411—412. Op de wapenoefening van 23
Aug. 1784 vindt men een gedichtje in den P o s t, V II. b l. 955.
( 6 ) Vad. H ist. Ve rv ., IX. h l. 23—21. Men treft verder in dezen tijd aan een Marsch voor het Vtrechtsch Exercitie-
G en ., gecomponeerd door den WelEd. Gestr. Heer 0 . D. Gordon (Kolonei van het Gen., zie Schuttersboekje ( * ) ) , gevari-
e ert door F. Nieüwen h ü y sen , Utrecht, 1784. — Marsch voor de Burger Compagnie de Zw arte Knegten, gecomponeerd door
F. N ieuy vkn hü y sen , Utrecht, 1784. — Een kurieus boekje is He uitvaart van de Oranje-Ecliarpe gehouden binnen Utrecht den
14 Sept. 1784 , met cen gekleurd titelvignet, waarop men de voorstelling z ie t, hoe de oranje sjerp door lijkbidders begraven
wordt onder een vaandel, met de Utrechtsche kleuren, wit en rood. Het stuk is een voorlezing van 20 h l . , op 14 September
1784 gehouden.
(V ) Ned. Ja e rb ., 1 7 8 5 , h l. 3 2 6 , 327.
of Leden van het Exercitie-Genootscliap Pro patria et libertate » hem hetzelve wel wilden toe-
laten.” (i) Nog bij een andere gelegenheid, toen het de bewaring van een viertal veldstukjes
gold, bleek hoe kitteloorig het Genootschap was, en viel er vrij wat voor (2).
De vierde verjaardag van *t Genootschap werd, op 5 Februarij 1787, zoo in ’t openbaar als
binnenshuis gevierd (s).
5 9 9 . P l a a t LVI11. 1784.
Op d e w a p e n i n g d e r b u r g e r - k o r p s e n bij d e n a a n v a n g v a n ’t j a a r *
1 7 8 4 e n d e n to e n m a l i g e n t i j d s t o e s t a n d .
Voorzijde. De Pryhetd; »tot teeken van haar zedelijk electrisch v u u r,” zegt de gedrukte
verklaring, » zoo schiet haar hoed, in haar regterhand om hoog gehouden, veel beteekenende
stralen u it: in haar linker hand houdt zy den speer en leunt daarop, ten blijke dat zy hare
oude dapperheid nog niet heeft verloren. Zy wordt op een schild, naar de wyze der oude
Germanen, als zy hunnen heir-aanvoerder voorstelden, getorst door zeoen burger hoplieden
in hunne uniformen, ter aanduiding, dat de zeven provincien ten hären dienste zieh als om
stryd in den wapenhandel oefenen. In het verschiet vertoont zieh een menigte gewapende
burgers, het geweer presenteerende en de officieren daarvan het groot saluut makende, ten
bewyze van hunne algemeene bereidwilligheid en yver voor de Vrylieid.”
Om d e n r a n d :
TO T S T E U N YAN DE V A D E R E N DES V A D E R L A N D S
I n d e a f s n e d e :
O NW R IK B A A R
D. (e n) 1 IA N* (u a e ij) 17 8 4<.
Op d e n s o k k e l :
I. G. H O L T Z H E Y F E O .( i t )
Keerzijde (altijd volgens de gedrukte verklaring): » Het Schild van S ta a t, geplaatst in een
eikekrans, en in deszelfs midden de Generaliteits Leeuw, met Zwaard en pylen.”
Om d e n r a n d :
V OO R H A N D V E S T E N EN VOOR R E OH T EN. (4)
De burgerwapening ging aanvankelijk, als wij gezien hebben, bijna geheel van de burgerij
uit. Het was eene vrijwillige handeling, een aanbod tot ondersteuning, gelijk het veelal
heette,van de krachten der Regeringen. Door deze, waar zij tot de Oude Staatspartij behoorde
en er uitbreiding van haar voorrechten uit hoopte, werd die beweging in den aanvang, waar
zij tot de voorstanders eener verandering in de bestaande orde van zaken, voortdurend, aange-
moedigd en beschermd; — waar zy tot de Oranjepartij behoorde, tegengewerkt, ja hier en
C ) Ned. Ja e rb ., 1 7 8 5 , hl. 693—695.
(•*) A id ., hl. 1133—1134.
( s ) ‘A id ., 1 7 8 7 , h l. 347.
( 4 ) »A lle s ,” zegt de verklaring, » ter afbeeldinge, dat der bürgeren oefening in den wapenhandel en a l hun pogen alleen
hedoelt, dat de waardige regenten ondersteund, de ingeslopene mishruiken afgeschaft, en de aloude liandvesten en voorrechten
in derzelver kracht hersteld worden, want
Waar trouw voor ' t Fader /and
der JBurgren ha rt regeert
Is Vrpheid in den Baad en
Dwinglandy geweerd.’i ,,' . H-V.¿gj
daar