mecn daarmede ging, op te g o v e n w a t dienaangaandc op enkele plaalsen voorvicl, meer
bijzonder in zoodanige als waartoe de hier mede te dcelen penningen betrekking hebben (t).
De vrees voor een inval der Engelschen in Zeeland had in Februarij 1782 de ingezelenen yan
Middelburg, zoo wel als de landlieden op Walcheren, aangespoord zieh ijlings te wapenen.
Dit voorbeeld had navolging gevonden in Holland; en vooral te Amsterdam legde men zieh op
den wapenhandel toe. Een Staatkundige Verhandeling over de noodzakelijkheid eener wel in-
gerigte Bureer-Landmilitie, van F l e t c h e r , door Ca p e l l e n t o t d e n P o l uit het Engelsch ver-
la ald, en andere geschriften meer, wekten verder daarloe op (2). »Nergena1,” zoo lezen wij ,
» vertoonde zieh die zucht voor den burgerwapening sterker als in Friesland, waar het Kwar-
» tier van Oostergoo ten grooten Landsdage (Februarij 1782) een voorstel wegens het oprigten
» van een burgerlandmagt, onder aanbieding van een plan deed” (8). Daar de zaak bij de
andere kwartieren geen onverdeelde goedkeuring vond, bleef het voorstel in advies; maar het
gaf toch aanleiding, dat in Dokkum een korps vrijwilligers, met toestemming der Regering,
tot stand kwam (4).
Eerst in het volgende ja a r 1783 begon de zaak der wapening meer algcmcen met ernst te
worden opgevat en kwam zij in vele plaalsen tot stand, zoo als te Dordrecht (s) , Leyden (ß),
• (> ) G. P a a pb heeft te D e lft , in 1 7 8 7 , het I»*0 Deel eener Geschiedenis tier Gewapende Burgercorpsen in Nederland uitgegc-
v en. De Resolutic van "1787 belette het vcrder in ’t lic h t komen. van dit hooggekleurd verhaal. In de voorrede zcgt de S . ,
h i. v i : « De leezer rekene niet op eene lengte van boekdeelen, wanneer hy de menigte van gewapende burgercorpsen in op-
merking neine.” U it dit staaltje kon men afmeten, wat men van den stijl, en van den omvang van ’t werk te waehten
had.
( * ) Vad. H ist. V e rv ., V. h i. 100 en 1 0 1 ; Ned. Jaerb. , 1 7 8 1 , h i. 1139; B e P o s t, II. h i. 901: I I I ., h i. 1 1 3 7 , 1 2 0 8 , 1 2 1 0 ,
1 2 3 3 , 1 341; IV. b l. 9 5 , 9 7 , 3 1 3 ; V. h i. 5 0 3 , 59 0 ; VI. h i. 1 1 1 4 , 1 1 4 5 , 1 1 5 7 , 1 1 8 1 , 1 2 l3 , 1 2 1 7 , 1219.
( 3 ) Fad. Hist. Verv. , V . 1)1. 10 1 ; zie het plan a id ., h i. 101— 106. Over het n u t , den P o s t, n°. 1 6 7 , 1 8 3 , 1 8 7 , en de heide
platen H ist. A tl. V a n V o o b s t , n°. 60 en 61.
(V ) Vad. Hist. V e rv ., V. bl. 106—108. In den P o s t, n°. 126 van 1 7 8 3 , bl. 1116 , vindt men een Atmp o rin g atm de Ne-
derlanders to t het oprigten eener Burgerlandmilitie door F k iso . Volgens Vad. Hist. V e r v ., X . b l. 3 0 2 , was in Friesland in
Februarij 1 7 8 5 , he t g e ta ld ei Exercitie-Genootschappen to tbijkans veertig geklommen, met mcer dan 3000 leden. Omvoortdurend
de n iet geringe kosten van nitrusting en instandhouding te bestrijden, schreef men — geen rekwisitie, maar — een prijsvraag
van 10 dukaten uit: .w e lk e de beste middelen z ijn , ora aan de Burger-Vrycorpsen en Exercitie-Genootschappen in de Provin-
» cie Friesland een jaarlijks Fonds tot duurzame instandhouding te bezorgen, zoo eg te r , dat hieromtrent geene helastingen in
» aanmerking komen, die he t Algemeen drukken.” De vraag werd in 1786 door een-ongenoemde beantwoord, Ned. Jaerb.,
1 7 8 6 , h i. 739. Volgens den P o s t, V. hi. 503—5 0 4 , had men in Friesland op 16 (of 26) January 1784 reeds he sloten, ter be-
antwoording voor te stellen’de vraag: « Hoe wordt een Nationaal Burgerlijk Krijgswezen, zo ten platte lande als in de steden ,
« op de beste wijze tot stand gebragt? Welke wetten en r e c h t e n worden er vereischt, om door deze instelling he t hoogste nut
» te bereiken en z o n d k r in b r e c r te genieten?" D e prijs was 40 dukaten, en 20 voor he t accessit. Gene werd bchaald door
Harmanus OneTdes , Erfgezeten onder Exmorra, deze door J a c . v a n M anen , Secretaris van het Genootschap van wapen-
handel P r o p a tr ia e t lib e rta te , te Utrecht. Zie den P o s t, VII. b l. 1 1 4 8 , en verder beneden b l. 2 1 6 , noot 11.
( * ) (Dordrecht). Zie Vad. Hist. V e r v . ,Y l . b l. 259—2 6 1 ; VII. b l. 3 0 7 ; VIII. bl. 2 5 5 ) X . b l. 137— 140; G. Pa a p b , Ge-
schiedenis van het gelegaliseerde Genootschap van Wapenoefening d e Vryheid te D o rd re ch t, 79 b i z .; den P o s t, VI. b l. 1079;
1 7 8 3 , bl. 1 155; Een historie van belong, voorgevallen op de Exe rd tiep la a ts te Dordrecht me t zeker burger en stads drilmeester,
Amst. (1 6 Mei 1 7 8 3 ), door R. V. K. L . K ., 13 b iz .; Ned. J a e rb ., 1 7 8 3 , bl. 174—176.
( « ) (Leyden). Vad. H ist. V e rv ., VI. b l. 2 7 2 ; Ned. Ja e rb ., 1 7 8 3 , b l. 769—8 4 0 , en 1 7 8 4 , b l. 783—7 9 1 , 1266—1 271; den
P o s t, I I I . b l. 1328— 1 3 3 1 ; IV . h i. 1 6 3 , 249. Dat Lb Franco, v a n Ber k h ey een hevig tegenstander van h e t Leydsche wa-
pengenootschap w a s, blijkt uit zijn toespraak Aan syne Medeburgeren, in Amst. 1783 (4 6 b l. b iz.) uitgegeven en in Junij van
dat jaar lierdrukt; welk vlugschrift aanleiding g a f , dat hij gedurende zes weken als Lector werd gescliorst. Zie Holl. Courant
van 16 Junij 1783 en Watergraafs- o f Diemermeersche Courant van 2 0 Junij 1783. Zijn geschrift lokte een Antwoord u it Leyden
u it, Le yd en , Julij 1 7 8 3 , 8 biz. Zie Va d .H ist. V e rv ., V III. bl. 2 9 1 , en een ander tegengcschrijf in d enAmsierdamschenPatriot,
door W. F. Hoe fnag e l , Leyden, 1 7 8 4 , 18 biz. Van Berk h ey wijdde noch een Gedicht Aan de getrouwe en echte Pa trio tlen
van Leydens Schutterye op haar triumphanien o p io g t, 3den en 7dcn Wijnmaand 1 7 8 3 , Leyden, 1783. Zie verder:
’ 1°. Onltoerp to t eene Vereeniging tusscheh d e Schutterye d e r sta d Leyden aan de eene en de Vrycompagnie, welke men voor-
nemens is in dezelve s ta d op te richten , aan de andere syd e eerbiediglyk onderworpen a a n ' t onderzoek van de Wel Ed. Gr.Achtb.
HH. de HH. Burg. Schepenen en Vroedschap d e r gemelde s ta d , door een Liefhebber van Vred e , Eendracht en Oprechte Va-
d e rlandsliefde, Gedrukt voor de Welmeenenden, Leyden, 11 Mei 1 7 8 3 , 8 biz.
2°, Aanspraken gedaen aen het Gezelschap zich oefenende in den Wapenhandel te Leyden , toen hetzelve to t besluit van zijne
somerexercitien a fm u rd e op den 2d“ October 1 7 8 3 , Leyden, 8 b iz .; in poezy door G. Vre ed b en in proza door den Kapitein
Mr. C. P . Ch a s t e la in.
3 °. Dankbetuiging aan de WelEd. Krijgsmad d e r So c ie ta l als bovcn ter zelfdcr gelegenlieid, door Corn . S c r r y fh e k r .
Schie-
Schiedam (>), Alkmaar (*), Heusden (3) , Gouda (4) , Rotterdam (e), Enkhuizen (®), Utrecht (7),
I le t tweede en derde Capittel d e r Oude Chronyken der Schutteryen in de s ta d , Da a r w e l ¿er de Zeetel d e r wysheid gevestigd
was. Te Meppel, bij A le x V o ig t , 1785 (met Duitsche le tte r, in 2 kolommen als Bijbeldruk) bl. 13—28 (*).
4 °. Voor Leydens Burgery Ter ontdekking en ontzenuwing van de vleitaal en geheime p ra k tijken van het sogenaamd Vrycorps
o f Societeiten, in de Leydsche Courant no. 5 9 , dato 17 May 1 7 8 4 , om tevens te kunnen dienen to t voorbeelden voor andere Steden
en Plaatsen, die door Vry-Oorpsen worden beroerd. Door een getrouw Medehurger. 1 7 8 4 , 49 biz. ( Gedrukt voor de waarheid.)
5®. Viertal Dichtstukjes by gelegenlieid van de overgifte der vaandelen en het eerste intrekken van het Genootschap van Wapenhandel,
onder de spreuk Voor Vryheid en Vaderland binnen Leyden 12 Aug. 1784 op onderscheidene tijden op h e t Ge-
nootschaps E x e rd iie Veld uitgesproken, Leyden, 1784,. De vervaardigers waren P. Vr e e d e , C. P. Chaste la in , P ie t e r v a n
Schelle en J . ’t Hoopt L z.
6°. Aan het Exercitie Genootschap binnen Leyden, by haar eerste mtreding in de Schüttere Doelen. — F. va n Ak en , Op de
afmtring van h e t Leydsche Genootschap, 30 Sept. 1784 (in den P o s t, n°. 175), t - Vaderlandsche Liederen voor het Genootschap
van Wapenhandel . . . te Leyden , 4a° druk, Leyden, 1 7 8 6 , waarin n°. 33: Aan de thans vereenigde Societeiten van Wapenhand
e l, 6 Mei 1784. — N°. 4 9 : B y de plegtige overgifte d e r nieuwe vaandelen aan Leydens Sehutterij, 20 Junij 1785. — N°. 5 0 :
Aan de exercerende leden van het Genootschap by het vieren van des z e lfs J a e rfeest, 25 Julij 1785 (vergel. n°. 51 en 5 3 ). —
N°. 62: B ij hunne a fvuring, 4 Oct. 1785. — Van Ca r e l David de Vr i j l e Fr a n co , zoon van L e Franco va n Be r k h e y ,
vindt men een gedicht ter eere van F . D. Changuion , Kapt. van het Oranje-vaandel. In Julij 1783 inspecteerde Jhr. J. D.
Ca p e l l en tot d en P oll het kleine Vrijkorps en werd door den Kerkleeraar van Ecmrura, Bacot , met diclitregelen be-
groet. Zie Ned. J aerb., 1 7 8 3 , b l. 1119—1 120; Vad. Hist. Verv., 1 7 8 4 , bl. 264 (waarop wij la ter , by penning 614 terug
komen en bl. 274—279. Zie verder: G. J . L o nco, Aenspraek aen de exerceerendc leden van het Gen. van Wapenhandel, ten
spreuke voerende: Voor Vryheid en Vaderland, te Leyd en , by het vieren van deszelfs Jaerfeest den. 25 July 1785. — P ie t e r
Vr e e d e , Aan dezelfden bij hunne Afvuuring gp den 4dcn Oct. 1 7 8 5 , 11 biz. — ■ Dichtstukken van J . v a n Ro y e n , J . ’ r
1 loo ft J z . , W. L obe , Med. Stud., J . Kin k e e , P . vä n Schelle , by de afvuuring van het Gen. d e r HH. Studenten onder
de sp reuk: Pro patria, op het exercitie v eld uitgesproken den 22,tta van Wijnmaand 1 7 8 5 , Leyden, 1785. — Aan Mr. A . D . v .
d . Sa ntheuvel by deszelfs verheffing van Collonel d e r Schuttery to t ra ed in d e vroedschap der sta d Leyden , op den 3don van
Wintermaand 1785. — Bydragen te r aankweeking van Eendracht; Stad- en Vader landslief d e : aanwyzing ran ingeslopen mis-
bruiken en middelen te r herstel. Ten gemeenen n u tte , zoo voor zieh als voor de gcheele Manhafte schu tte ry d e r sta d Leyden.
Uitg. door de verg. der quartiermcesters derzelve. n°. 1. Leyden, 1 7 8 6 , 68 biz. — Programms. Verslag van gecommitteer-
d en, besluit en en provisioneele we tten voor de Societijt van Wapenhandel, opgericht binnen Leyden ten spreuke voerende: Door
Vrijheidsliefde vereenigd. (Gecommitt. waren Mr. C. P . Ch a s t e l a in , Mr. G. D. H e ld ew ib r en P. Vr e e d e . De Prov.
Wetten dragen de dagteekening 11 Dec. 1 7 8 3 , P . Vr e e d e , Secretaris), 1 4 ,biz. 8 ° ., Leyden, 1783.
( 1) (Schiedam). Zie Vad. Hist. Verv., VI. b l. 2 2 6 ; VIII. b l. 3 8 9 ; Ned. Jaerb., Maart 1 7 8 3 , b l. 45 7 : Aan de Schiedamsche
beiden ( ! ) , zijnde n°. 19 der Vaderlandsche liederen, Leyden, 1786. — B r i e f van een’ vriend aan een’ vriend, beheizende eenige
voorgevallen byzonderheden, by gelegenheid d a t het corps Schiedamsche Vrywilligers zyne exercitie verrichlte en afvuurde op den
14den Octb. 1784. 13 biz. Kolonel daarover was Mr. Do uinicus Doom enz. Zie het Burger-Officiersboekje, b l. 87—88.
( * ) (Alkmaar). Zie Vad. Hist. Verv , VI. bl. 30 9 ; VIII. hi. 3 6 0 ; X. b l. 212—2 1 4 ; den P o s t, n°. 17 0 ; Ned. J a e rb ., 1 7 8 4 ,
b l. 196—200. In 1785 werd door het Alkmaarsche Wapen-Genootschap een Prijsvraag uitgeschreven, met uitlooving van 30
gouden dukaten, o f een gouden medalje van dezelfde waarde, «met het doel tevens,” zegt C. W. B . , in den Navorscher, XII.
bl. 3 0 2 , » om op het Genootschap de aandaclit te vestigen. Zie ook de Nauwkeurige beschrijving en afbeelding van d e plechtige
overgift der geschenken aan Alkmaars Sehutterij op den 8 Juny 1785. Alkmaar, bij H en d rik I-Ia r t em in k , Drilmeester der
Schuttery, 1785.
( 3 ) (Heusden). Zie Vad. Hist. Verv., VII. bl. 3 1 0 , en beneden de penning n°. 601.
( * j (Gouda). Vad. Hist. V e rv ., VI. b l. 3 1 1 ; Ned. Jaerb., 1783 , h i. 1 5 81; 1 7 8 5 , h i. 76 6 ; B e rig t van den E d . Manh. Krijgs-
ra a d d e r Sehutterij te Gouda op het Request van het Gen. van Wapenh. ald a a r, onder de spreuk Eendragt maakt ma g t, 27 Maart
1786 g epresenteerd, Gouda, 1786.
( * ) (Rotterdam). Vad. Hist. V e rv ., VI. hi, 3 1 2 ; V III. bl. 295 v o lg g .; X . bl. 200—2 0 2 ; Ned. Ja e rb ., 2 2 April 1 7 8 3 , b l.
5 8 5 ; 1 7 8 4 , bl. 3 7 2 , 996—9 9 9 ; den P o s t, IV. n °. 1 8 6 , b l. 2 8 1 : n°. 1 9 4 ; V. b l. 4 9 3 , 8 3 4 ; De beiden corpsen van D ordre ch t,
Rotterdam en Schiedam vertoond in dien s ta a t, waarin dezelve zieh thans bevinden. Doormengt me t interessante zoo g rappige,
einstige als aandoenlyke gevallen, sommige der beiden zoo in hunne Persoonen als loffelyken y ve r nu en dan bejegend. Met het
merk [Hi*] , 1 7 8 3 , 20 biz. 8 ° .— Naamlijst der u itmu ntend ep a trio tlen, beschermeren van land en s ta d , de manhafte leden welke
hebben ingeteekend in het onlangs opgericht Vrycorps te Rotterdam 1783. — Schikkingen en we tten voor het Gen. van Wapenhand
e l genaamd de Palmloom, onder de spreuk Voor Stad en Vaderland, opgericht te Rotterdam den 23 Juny 1784. Gedrukt voor
de led en , 62 biz. — De met Bangenetten en sclierp-patroone yewaapende Burgerwagt, o f gesprek tussen een burger en boer over
den 8 Maart (1 7 8 5 ), Rotterdam, 1785. — B ij de eerste verjaring en viering van het Ro tterd. Gen. van Wapenöeffening, de Palmloom,
onder de sp reuk , voor Stad en Vaderland, op den 23atcn Juny 1785. Gedichten door J a n Ve r v e e n , B. Fr em e r y , J an
v a n L i t , J . Kra p Az. , en een dankbetuiging van Coen L ant. Bij die gelegenheid werden palmtakken aan de leden des Gen, uit-
gereikt — Unie der Rotterdamsche Sehu tte rij, onder de sp reuk , tot Welvaart en Eendragt werkzaam. Gearresteerd 2 Dec. 1786.
( 6 ) (Enkhuizen). Zie Vad. H is t. Ve rv ., VI. b l. 314.
(*) Bl. 1—IS van dit lickclsclnift z
7Vyahàd liacren eeetel gmesligd had j me
den verstamligh."
'litige Aeademxsche Chronybe Her rermaerde ilad, doer ieel eer de Schoole der
cr het Band, macckt de Academic roorspoedig, ende de Inwonere ran Ley
Amers