Het was dit adres, waardoor aan da tot nog toe yrij lijdelijke houding der Staten een einde
werdgemaakt. Toch waren Burgemeesteren van Amsterdam hun voor geweest.die reeds dade-
hjk.toen zij de luchthadden gekregenvan het in te dienen adres, een puhlikatie gereed maak-
ten. die op 13 October werd uitgevaardigd, en waarbij het indienen van adressen verboden
werd (l); en nadat zij nu vier dagen later met de resolutie der Staten gewapend waren, von-
den zij zieh geheel onbezwaard om met gestrengheid te werk te gaan, zoo legen hen die het
adres hadden ingediend (zes waarvan tot zesjarige gevangenis werden veroordeeld (*)), als
legen de Gezelschappen zelre, wier onmiddellijke sluiting werd gelast. ü it de zoogenaamde
moeder-club, die een der departementen van leesgezelschappen vormde, samengesteld uit de
Gezelschappen B.t C. en Z., en die bijeen kwam in het Burgje in de Dijkstraat, werden de
Ieden verjaagd en de papieren in beslag genomen (3).
Doch al had men nu eenige voorname revolutionnairen gerangen genomen of verwijderd, en
al waren de plaatsen van bijeenkomst gesloten, de maatregel had geen meerdere uitwerking
gehad, dan die te weeg gebracht wordt door hem, die onder een troep kraaien schiet. Al val-
len er eenigen dood, en al vliegt de rest weg: de zwerm vereenigt zieh elders (4). Zoo ging’t
ook hier. De verstrooiden zwermden samen in 'iWapen van Emden, op den Nieuwendijk, en
dewijl dit een open koffiehuis was, kon niemand er iets tegen inbrengen (5). Doch de kaste-
lem en zijn knechts waren met al de leden der gezelschappen bekend, en wanneer er perso-
nen binnen kwamen, die daar niet toe behoorden, dan bekwamen die een glas van een bij-
z onder soort, of werd men door eenig ander teeken gewaarschuwd op zijn hoede te zijn (6),
Of nu het pennmgje, hierboven door ons beschreven, bestond voor dat het Leesgezelschap
L». Z uit het Burgje verdreven werd, dan of het na dat voorval tot herkenningsteekenvoor
de verstrooide leden geslagen werd, is ons niet gebleken.
Na de omwenteling verloren de Leesgezelschappen, die nu geen reden meer hadden, hun
wäre bedoelingen geheim te houden en het oogmerk waarom zij waren opgericht hadden be-
. ( l ) Vad. H is t. Ve rv ., XXVIII. bl. 87.
( ’ ) D e z e , waaronder de Oud-Pensionaris Vis s c h e r , werden in het nieuwe werkhnis gevangen gezet Cn een lmnner, J an
VA" ” * * ” °S boveodien, nie coinmissaris von het lcesgczetschnp B , in een bnete vnn 100 dnk.tonnen besingen. De
overlgen v e t e n in tij.ls uijsselijk bniten ’slondi. Zie Vad. HM . Zer»., XXVIII. hl. 1 0 5 - 1 0 7 , B o o w ip s , am Hirn Cammt-
ten ten , bl. 224.
( » ) iw. HM. Verv.. XXVHI. bl. 1 0 2 - 1 0 3 ; Had. d a a r t., b l. 1613; B o uw en s, bl. 225; V nn I n s s n n , Faaatrada
bl. 1 8 , 19. > ’
( * ) Bij het exemplaar der circulaire van 10 Nov. 1 7 9 4 , waarbij het Genootschap Doctrina e t Amicitia gerechtelijk werd
gemterdiceerd , en dat zieh in 't archief van ’t Genootschap bevändt, lig t de navolgende uitboezeming van de hand van Ma u -
RIT8 CORNELIS VAN I Iai.I, :
Wel Heeren! dat is braaf! dat zijn regt heldenstukken!
In eenen z e t het heir ,van 't talryk Keezendom,
Dat in uw nydig oog te v e el in aanzien klom,
Met v ie r , v y f reeglen schrifts zoo uit elkaör te rukken.
'k Beken, 't bestuur is groot en zonder wederga.
Gesterkt door eene magt van Ruiters en Soldaaten,
Dürft ‘gy gerust voldoen den w il van Hollands Staaten
En v o lg t dus in geweld die dwingelanden na.
Dan waant niet dat uw trots de Keezen zal vernielen.
Verjaagd ons waar gy ku n t, wy komen toch byeen.
Ontzegt g y ons dit Hu is, wy gaan weer elders heen,
Terwyl de vrylieidszucht ons altoos blyft bezielen.
In oirconde der waarheid. v (w. g.)
CORNELIS Vr iJ-DWANG.
Zie Va n L e n n e p , Feestrede, bl. 19 en 35.
( * ) Het Leesgezelschap L*. B. vergaderde in h e t H o f van Friesland op deTexelsche kaai: Ned. Jaarb. 1 7 9 4 , bl. 1615. Ook
waren zij vroeger met de o verigen, die uit het Burgje verdreven waren, in de Beurssteeg bijeengekomen, van waar z ij , toen
op 19 Januarij 1795 de omwenteling plaats h ad , naar het Werkhuis trokken om hun politieke geloofsgenooten te bevrijden.
( 6 ) 't Schijnt, dat o f de omwentelingsgezinden daar veelal op krediet teerden, o f dat de kastelein op geen onaardige wijze
partü meende te txekken van de veranderde orde van zaken. Althans hij leverde op 2 7 Januarij 1795 een rekening in bij het
Comitte Revolutionair van niet minder dan f 5 6 5 0 , wegens gehouden bijeenkomsten, gebroken glazen enz. Hij moest zieh
echter te vreden stellen met een som van f 1 0 0 0 , dat n o g , volgens de nacijfering van 't Com itit, veel meer was dan hem
toekwam. Zie Handel, van het Comitte Revol., b l. 4 2 , 43 , 232—235 , 24 3 ; Va n L e n n e p , Feestrede, bl. 3 5 , 36.
reikt
S M , H i
reikt, den naam, waaronder zij tot dien lijd waren bekend geweest, en losten zieh op in po-
litieke Club, (i); en dewijl ieder nu meende ook een deel van den buit te moeten hebben en
toeh met ieder te vrede gesteld kon worden, gaven zij hun, die nu in macht en eere geplaatst
waren doch nu ook op hunne beurt geen reden tot verdere deeling zagen, niet weinig te
oen ( ) . Vooral het Comitte Reoolutionair te Amsterdam had wat te stellen met die 36
Club,, die ruim 3000 leden telden. Doch nu heette het; die leden behoorden tot »dat ge-
» deelte van het volk, hetwelk de meeste inliohting noodig h a d ... er waren brave lieden
» onder, m a a r... men vreesde, dat met kundigheden begaafde intriganten zieh onderling
»verstonden om zieh van de denkbeeiden der leden te bemächtigen, daar slechts weini-
»gen onder hen genoegzaam onderricht waren om zieh te hoeden voor hunne lagen en
llhsten,” enz. ( 3 ) . De clubs losten zieh te Amsterdam van lieverlede wederom op in Fo lk,.
Societexten, waarvan er een in iedere wijk vergaderde (*).
8 8 » . P l a a t LXXIX. 179S.
Op d e o m w e n t e l i n g t e A m s t e r d a m , 19 J a n u a r i 1 7 9 S , en h e t p l a n t e n
v a n d e n g r o o t e n v rrj h e i d s b o om a l d a a r , 4 H a a r t 1 7 9 5 .
Voorzijde. De Maagd van Amsterdam (?) met het stadswapen achter haar, den F r iib e ii.-
hoed met de rechterhand omhoog heffende en met de linker,op een driehoek rüstende , waar
een paslood (zinnebeeid der Gelijkheid) van afhangt De driehoek Staat op een kubicksteen
waar twee knaapjes, die elkander omarmen (symbolen der Broedertckap) op zijn afgebeeld!
Up den grond ligt het wapen van den Stadhouder,
Om d e n r a n d :
V R Y H E ID G E L Y K H E ID B R O E D E R S C H AP.
I n d e a f s n e d e :
D o o r H u lp d e r Prans(ehen) (5)
19 ian:(uari) 1 7 9 5
Kecrzijde. De vrijheidsboom, met festoenen omwonden, boven met uitstekende sprieten
waaraan lovertakken zijn vastgeheeht; beneden met vaandels en trofeSn vercierd. De voet’
is zeshoekig omrasterd.
Om d e n r a n d :
O P G E R IC H T EN V O L T O IT D O O S E E N V O L K S E E E S T
T R A M S T E R D A M 4 M A A R T 1 7 9 5
C ) Ned' J a a rb ., 1 7 9 5 , b l. 2 0 5 ; Vad. Hist. Verv., XXXII. b l. 17.
(* ) In het Genootschap Doctrina e t Amicitia werd op 24 Feoruarii 1795 alvnn » «m w a iiiu ,
“ ' “ W b Beh.nd.lmg gebmobt en Merk ondorstraod door den mede-opriohter, ond-be.tuorier m 'vwh’n d d "“ p“ “ ”1' ’
«m het G r a o .ts .h ep , onder zijn ooden n eun v en Vadarlandaata SacMeit te hervormen tot „ v e r l“ deI'" r
m hetrekking z o . stellen » e t 4 . c lu tr , wijkvergedermgen o n d o T ^ ^ Z - r » f T t " ’ ^
tegen 26 werd beehst, dnt B a d rin a moest blpven .e e n knnstlievend genootsehnp, geheel en .1 en den v o l m t o'*'”
gesprek over die Leesgezelschappen geüit. Zie voorts F N a g t g l a s I le r iL ■ ■* j ^ Representant A lu u ie r in een
de pnpiere« onn ee« Z e e l w , 1 8 6 6 ,Í IL m 7/~ ^ ^ * * * ts te 20 ja re n d e r 18- e en » , u «
(< ) Ned. J a a rb ., bl. 2098.
( • ) D . 12 Volkszangen, vcr.nnrdigd door P. J. Uvnn.vnnonk, op ner-oei vrn ta t ...................................
r r r - Lij Pi™
VrtpMd an HaUß ta td , BraaäcraoM, voorra. Era „ d e r V o Z r f ° ' u z . “ ¡“‘o n d ^ L t o 7 ^ ’ ^ ^ ^
iI
Hl 9